Airolo
Airolo (lombardisch Airö(u)/Aire(u) [ajˈrøː/ajˈrøw/ajˈreː/ajˈrew], dytsch Eriels oder Jerels, rätoromanisch ) isch e Gmai im Kanton Tessin in dr Schwyz. Si ghert zum Chrais (circolo) Airolo im Bezirk Leventina.
| Airolo | |
|---|---|
 | |
| Basisdate | |
| Staat: | Schwiiz |
| Kanton: | Tessin (TI) |
| Bezirk: | Leventina |
| Kreis: | Airolo |
| BFS-Nr.: | 5061 |
| Poschtleitzahl: | 6780 |
| UN/LOCODE: | CH AIR |
| Koordinate: | 690373 / 154237 |
| Höchi: | 1'175 m ü. M. |
| Flächi: | 94,5 km² |
| Iiwohner: | 1432 (31. Dezämber 2022)[1] |
| Website: | www.airolo.ch |
 | |
| Charte | |
 | |
Geografi ändere
Airolo lyt i dr obere Leventyna am sidlige Fueß vum Gotthardpass, 55 km nerdli vu Bellinzona. Weschtli vu Airolo lyt s Bedrettodal, wu mer iber dr Nufenepass in s Wallis chunnt oder iber dr San Giacomo-Pass ins italienisch Pommatdal. Zue dr Gmai ghere au no d Derfer Brugnasco, Fontana, Madrano, Nante un Valle. S Dorf Albinasca un dr Wyler Bedrina sin hite nimi bewohnt. Airolo isch hite ne wichtigi Bahnstation an dr Bärgstreki vo dr Gotthardbahn un lyt am Sidportal vum Yysebahntunäll, wo ane 1882 ygweit worden isch, un vum Tunäll vu dr Autobahn A2), wo 1980 uffggangen isch.
Gschicht ändere
Airolo isch zum erschte Mol gnännt wore anne 1210 as Oriolo. Im spoote 19. Joorhundert isch d Feschtig Airolo bout worde.
Verwaltig ändere
Dr Burgermaischter (Sindaco) vu Airolo isch dr Franco Pedrini.
Bevelkerigsentwicklig ändere
Quälle: Bundesamt für Statistik 2005[2]
| Johr | 1850 | 1860 | 1870 | 1880 | 1888 | 1900 | 1910 | 1920 |
| Yywohner | 1624 | 1652 | 1760 | 3678 | 1697 | 1628 | 1690 | 1840 |
| Johr | 1930 | 1941 | 1950 | 1960 | 1970 | 1980 | 1990 | 2000 |
| Yywohner | 1714 | 1719 | 1848 | 2023 | 2140 | 1995 | 1734 | 1593 |
Dialekt ändere
Dr lombardisch Dialäkt vu Airolo ghert zum Ticinese.
Böuwärch ändere
S Dorf isch im Infäntaar ISOS ufgfüert.
- Chilche Santi Nazario e Celso (12. Jh., 1877 abbrunne, 1879 nei böue)
- Forte di Airolo, alti Feschtigsaalag vu 1890
-
Airolo -
Airolo 1835 -
Airolo no 1890, vor em Bärgsturz vu 1898 -
Blick uf Airolo vu dr Gotthard-Sidrampe uus
Lyt ändere
- Giuseppe Motta, Bundesrot (Haimetort)
- Doris de Agostini, Skirännlaiferi (Geburtsort)
- Eugenio Corecco, remisch-katholische Bischof (Geburtsort)
Weblink ändere
Commons: Airolo – Sammlig vo Multimediadateie- Offizielli Website vo Airolo
- Mario Fransioli: Airolo. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
Fueßnote ändere
- ↑ Ständige Wohnbevölkerung nach Staatsangehörigkeitskategorie, Geschlecht und Gemeinde, definitive Jahresergebnisse, 2022. Bei späteren Gemeindefusionen Einwohnerzahlen aufgrund Stand 2022 zusammengefasst. Abruf am 7. September 2023
- ↑ Bundesamt für Statistik: Eidgenössische Volkszählung 2000: Bevölkerungsentwicklung der Gemeinden 1850–2000. Bern 2005 (Online uf bfs.admin.ch (Site cha nüme abgrüeft wärde; Suche im Webarchiv) , Date im Aahang (Site cha nüme abgrüeft wärde; Suche im Webarchiv) )
