Alemannische Wikipedia

Kambrium

S Kambrium isch s unterscht chronostratigrafisch Syschtem un di eltscht geochronologisch Periode vum Paläozoikum un dodermit vum Phanerozoikum in dr Ärdgschicht. S Kambrium entspricht em Zytruum vor rund 542 bis 488,3 Millione Johr. Drunter bzw. dervor lyt s Ärathem bzw. d Ära vum Neoproterozoikum (Äon Proterozoikum) mit em Ediacarium. Driber chunnt s Syschtem bzw. derno d Periode vum Ordovizium. Us dr Schichte, wu elter sin wie s Kambrium, sin nume wenig Fossilie bekannt. Dr gsamt Zytruum vum Entstoh vu dr Ärd vor rund 4,56 Milliarde Johr bis zue dr Entwicklig vu dr Dierwält im Kambrium wird in dr eltere Literatur au Präkambrium gnännt.

< Ediacarium | Kambrium | Ordovizium >
vor 542–488,3 Millione Johr
Atmosphärische O2-Aadail
(Durschnitt iber Periodeduur)
ca. 12,5 Vol %[1]
(63 % vum hititge Nivoo)
Atmosphärische CO2-Aadail
(Durschnitt iber Periodeduur)
ca. 4500 ppm[2]
(12-fach hitig Nivoo)
Bodetämperatur (Durschnitt iber Periodeduur)
ca. 21 °C[3]
(7 °C iber hitigem Nivoo)
Syschtem Serie Stapfle ≈ Alter (mya)
hecher hecher hecher jinger
Kambrium Furongium 10. Stufe 492–488,3
Jiangshanium 496–492
Paibium 499–496
3. Serie Guzhangium 503–499
Drumium 506,5–503
5. Stufe 510–506,5
2. Serie 4. Stufe 515–510
3. Stufe 521–515
Terreneuvium 2. Stufe 528–521
Fortunium 542–528
diefer

Name ändere

 
Adam Sedgwick

Dr Name Kambrium fir des Syschtem isch vum Adam Sedgwick scho anne 1835 noch em latynische Name vu Wales (Cambria) vorgschlaa wore, wel dert Schichte vum Kambrium ufgschlosse sin.[4]

Aafang vum Kambrium ändere

Langi Zyt het mer dr Aafang vum Kambrium bi 600 Millione Johr vor dr Gegewart aagnuu, mit em schymber erschte Ufdrätte vu Fossilie. Erscht in jingschter Zyt hän au in eltere Schichte Fossilie chenne gfunde un untersuecht wäre. No vor 20 Johr isch dr Aafang vum Kambrium vor 590 bis 570 Millione Johr feschtgsetzt wore, mit em Ufdrätte vu dr erschte Trilobite un Archaeocyathide (erschti Schwämm mit Chalchskelett). Dur radiometrischi Methode isch dää Zytpunkt in dr letschte Johrzehnt all necher in Richtig Gegewart verschobe wore. Vor 542 Millione Johr git s e Yyschnitt in dr wältwyte Verdailig vum Chohlestoff-Isotop C-13, wu mit eme grundlegende Wächsel in dr fossile Fauna verbunde isch. Dur Untersuechige vu Zirkon in Vulkanäsche-Schichte us em frieje Kambrium z Oman het dr Zytpunkt vu däre C-13-Anomali mit ere Gnauigkait vu 0,3 Millione Johr bstimmt wäre. Är wird hite as Aafang vum Kambrium un dodermit au as Aafang vum Ärdzytalter (Ära) Paläozoikum aagnuu.

Änd vum Kambrium ändere

In dr erschte Helfti vum 19. Johrhundert sin au d Schichte, wu diräkt iber dr jingschte Schichte vum Kambrium lige, no Silur gnännt. No Brobläm bim Zie vu dr Gränze isch speter fir di basale Schichte vum Silur in syym urspringlige Umfang dr Name Ordovizium bregt wore, wu eso zwische Kambrium un Silur yygschobe woren isch. In dr eltere Literatur cha wäge däm s Syschtem vum Ordovizium fähle bzw. chenne Schichte, wu hite em Ordovizium zuegrächnet wäre, Untersilur gnännt syy.

Definition un GSSP ändere

Dr Aafang vum Kambriums un dodermit vum Phanerozoikum (un au vu dr Terreneuvium-Serie un dr Fortunium-Stapfle vum Kambriums) isch vu dr International Union of Geological Sciences (IUGS) mit em Erschtufdrätte vum Spurefossis Trichophycus pedum definiert wore. Derzue lyt d Gränze au seli noch an ere negative Chohlestoff-Isotope-Anomali. D Obergränze (un dodermit dr Aafang vum Ordovizium) isch s Erchstufdrätte vu dr Conodonte-Art Iapetognathus fluctivagus, wu knapp oberhalb vu dr Basis vu dr Cordylodus lindstromi-Conodonte-Zone lyt. Die Gränze lyt nume wenig unter em Erschtufdrätte vu planktonische Graptolithe. Zum globale Referänzprofil (GSSP) fir d Basis vum Kambrium isch anne 1992 e Profil in dr Chapel Island-Formation bi Fortune Head uf dr Burin-Halbinsle uf Neifundland (Kanada) gwehlt wore.

Untergliderig vum Kambrium ändere

S Kambrium wird noch em derzytige Stand vu dr Chronostratigrafi in 4 Serie mit insgsamt 10 Stapfle unterdailt, wu zum Dail aber nonig formal benännt sin. Dr derzyt Stand (2009) siht eso uus:

  • Syschtem: Kambrium (542–488,3 mya)
    • Serie: Furongium (499–488,3 mya)
    • Serie: Kambrium 3. Serie (510–499 mya)
      • Stapfle: Guzhangium (503–499 mya)
      • Stapfle: Drumium (506,5–503 mya)
      • Stapfle: Kambrium 5. Stapfle (510–506,5 mya)
    • Serie: Kambrium 2. Serie (521–510 mya)
      • Stapfle: Kambrium 4. Stapfle (515–510 mya)
      • Stapfle: Kambrium 3. Stapfle (521–515 mya)
    • Serie: Terreneuvium (542–521 mya)
      • Stapfle: Kambrium 2. Stapfle (528–521 mya)
      • Stapfle: Fortunium (542–528 mya)

Paläogeografi ändere

Am Aafang vum Kambriums het s e große Sidkontinänt ((Gondwana) gee, wu mit syne nerdlige Uuslaifer aber iber dr Äquator bis in nerdligi Braitine gangen isch. Zue däm Kontinänt hän dertemeol nit nume di klassische Gondwana-Kontinänt (Afrika, Sidamerika, Indie, Madagaskar, Auschtralie, Antarktika, Saudi-Arabie u. a.), sundern au ne baar chlaineri Bleck, wu speter mit dr Nordkontinänt verschwaißt wore sin, wie dr Chlaikontinänt Avalonia (Dail vu Mittel- un Weschteuropa), d Armorica-Terrangruppe (Dail vu Wescht- un Sideuropa), dr Tarim-Block, dr Sino-Koreanisch Kraton un dr Jangtse-Kraton. Däm Großkontinänt im Side sin drei chlaineri Kontinänt vis-à-vis gstande. Laurentia (Dail vu Nordamerika un Grenland), Baltica (Nordoschteuropa) un Sibiria (Sibirie) sin alli e weng sidlig vum Äquator gläge. Laurentia isch vu Baltica un Gondwana dur dr Iapetus-Ozean drännt gsii. Zwische Baltica un Avalonia, wu Gondwana vorglageret gsii isch, isch dr Tornquist-Ozean gläge. Sibiria isch dur dr Aegir-Ozean vu Baltica drännt gsii. Isoliert vu däne Kontinänt isch dr chlai Kontinänt Kasachstania gsii, wu um Karbon an Sibiria aagschwaißt woren isch. Am Sidpol isch im Unterkambrium e Punkt ium hitige nerdlige Sidamerika gläge. Dur Wanderig vu Gondwana het sich dr Punkt bis zum Änd vum Kambrium bis zuen eme Stell im hitige Nordafrika verschobe. Am Nordpol isch im Kambrium e Meer gläge.

Klima ändere

Am Aafang vum Kambrium het s schyns e globali Ufwermig gee. Dr Meeresspiegel isch im Lauf vum Unterkambrium stark gstige. D Suursatoffkonzäntrazion in dr Atmosphäre isch am Aafangh vum Kambrium niderer gsii wie hite, het aber vum Präkambrium zum Kambrium e wenig zuegnuu un isch im Kambrium wyter lycht aagstige. D CO2-Konzäntrazion isch im Lauf vum Kambrium stark aagstige un isch an dr Kambrium/Ordovizium-Gränze zu me absolute Hegschtpunkt chuu, wu s im gsamte Phanerozoikum nie mee gee het.

Entwicklig vu dr Fauna ändere

Dr Aafang vum Kambrium isch gchännzaichnet dur di sognännt „kambrisch Explosion“, wu in eme ärdgschichtlig rächt churze Zytruum seli vil mehzälligi Diergruppe entstande sin, wu di grundsätzlige Böublän dervu sich zum Dail bis hite erhalte hän. Dr Aafang vum Kambrium markiert dodermit fir d Entwicklig vu dr Dierwält e seli wichtige Yyschnitt in dr Ärdgschicht, wu au s Äonothem vum Phanerozoikum dermit aafangts, sälle groß geologisch Abschnitt, wu sich d Läbewäse entwicklet het, wie mer si hite chänne.

Mit Uusnahm vu dr Mieschdierli (Bryozoa) sin fascht alli modärne Dierstämm im Kambrium vorhande gsii: Schwämm (Porifera), Nässeldier (Cnidaria), Gliderfießer (Arthropoda), Armfießer (Brachiopoda), Waichdier (Mollusca), Stachelhyter (Echinodermata) un anderi chlaineri Stämm vu Wirbellose wie au d Vorlaifergruppe vu dr Wirbeldier. Im Kambrium hän e Huffe Arte zum erschte Mol herti Skelett un Ghyys entwicklet. Des wird uf aire Syte erklert as Schutz vor dr erschte große Raiber, wu ai zue däre Zyt ufdrätte sin, uf dr andere Syte dur s groß Aagebot vu Kalziumkarbonat dur e Veränderig in dr chemische Zämmesetzig vum Meerwasser. S Ufdrätte vu Ghyys un Skelett us Kalziumkarbonat, wu natyrli besser as Fossilie erhlate blyybe, macht erklerbar, wurum im Kambrium zmols eso vil Dierstämm ufdrätte, wu mer d Vorfahre dervu nit chännt. Vermuetli mueß d Ufspaltig (Radiation) vu dr vilzällige Dier (Metazoa) wyt ins Ediacarium zruck verlait wäre.

Di wichtigschte Laitfossilie fir di biostratigrafisch Gliderig vum Kambrium sin Trilobite, Archaeocyathide un Brachiopode. D Archaeocyathide, wu wahrschyns zue dr Schwämm ghert hän, hän di erschte greßere Riff in dr Ärdgschicht böue. Si sin am Aafang vum Oberkambrium wider uusgstorbe.

Entwicklig vu dr Flora ändere

Us dr kambrische Bflanzewält sin nume marini planktonischi Alge bekannt. S Land isch nonig vu Bflanze bsidlet gsii.

S Kambrium z Mitteleuropa ändere

Z Mitteleuropa git s nume seli wenig Ufschliss bzw. Biet, wu Gstai us em Kambrium an d Ärdoberflechi drätte. S isch in dr maischte Biet vu mächtige jingere Sedimäntschichte deckt und/oder au bi spetere Gebirgsbildige metamorphosiert wore. Europa setzt sich zämme us verschidene geotektonische Blatte (Laurentia, Baltica, Avalonia un d Armorica-Terrane), wu zur Zyt vum Kambriums zem Dail seli wyt ussenader gläge sin. Si sin erscht bi spetere Orogenese in diäre Position zämmegfiegt wore. Wäge däm sin d Fazies un d Fauneinhalt vu dr kambrische Schichte z Mitteleuropa arg vilgstaltig.

Z Dytschland sin kambrischi Gstai in däne Regione noogwise wore: Schwarzwald, Spessart, Nordrhy-Weschtfale, Nidersachse, Nordthüringe, Thüringisch-fränkisch Schifergebirg, Fichtelgebirg, Bayrische Wald, Oberpfälzer Wald, Erzgebirg, Vogtland, Lausitz u. a., derzue au in e Dail Bohrige z Norddytschland, vor allem in dr Bohrig „Adlersgrund” in dr Oschtsee. Derwylscht di andere Biet alli zue Avalonia un dr Armorica-Terrangruppe ghere, also im Kambrium no zue Gondwana ghert hän, isch s Biet vu dr Bohrig Adlersgrund im Kambrium uf Baltica gläge.

Kambrischi Gschieb z z Norddytschland wyt verbraitet. Si stamme us dr skandinavische Vorchuu.

Literatur ändere

  • M. Brasier, J. Cowie, M. Taylor: Decision on the Precambrian-Cambrian boundary stratotype. In: Episodes. 17(1/2), S. 95-100, Beijing 1994 ISSN 0705-3797.
  • L. R. M. Cocks, T. H. Torsvik: European geography in a global context from the Vendian to the end of the Palaeozoic. In: D. G. Gee, R. A. Stephenson (Hrsg.): European Lithosphere Dynamics. In: Geological Society London Memoirs. 32, S. 83-95, London 2006.
  • R. A. Cooper, G. S. Nowlan, S. H. Williams: Global Stratotype Section and Point for base of the Ordovician System. In: Episodes. 24(1), S. 19-28, Beijing 2001 ISSN 0705-3797
  • Olaf Elicki: Als das Leben „explodierte“ und eine völlig neue Welt entstand: Das Kambrium. In: Biologie in unserer Zeit. 33(6) 2003, S. 380-389, ISSN 0045-205X.
  • Steven M. Stanley: Historische Geologie. Spektrum Akademischer Verlag, Heidelberg, Berlin 2001, ISBN 3-8274-0569-6.
  • Stratigraphische Kommission Deutschlands: Stratigraphie von Deutschland II Ordovizium, Kambrium, Vendium, Riphäikum. 3 Bde. Courier Forschungsinstitut Senckenberg, 200, 234, 235 1997-2001.
  • Roland Walter: Erdgeschichte Die Entstehung der Kontinente und Ozeane. 5. Aufl. de Gruyter, Berlin/New York 2003, ISBN 3-11-017697-1.
  • Deutsche Stratigraphische Kommission (Hrsg.): Stratigraphische Tabelle von Deutschland 2002. Potsdam 2002 ISBN 3-00-010197-7 (PDF; 6,57 MB)
  • Kommission für die paläontologische und stratigraphische Erforschung Österreichs der Österreichischen Akademie der Wissenschaften (Hrsg.): Die Stratigraphische Tabelle von Österreich (sedimentäre Schichtfolgen). Wien 2004 (PDF; 376 KB).

Weblink ändere

  Commons: Kambrium – Sammlig vo Multimediadateie

Fueßnote ändere

  1. ↑ Datei:Sauerstoffgehalt-1000mj.svg
  2. ↑ File:Phanerozoic Carbon Dioxide.png
  3. ↑ File:All palaeotemps.png
  4. ↑ Peter Faupl: Historische Geologie: Eine Einführung. UTB 2003, ISBN 3-8252-2149-0, S. 52 (Auszug uf books.google.de)
  Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Kambrium“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.
Vun "https://als.wikipedia.org/w/index.php?title=Kambrium&oldid=1027044"