Obersorbischi Sproch
Obersorbisch (hornjoserbšćina) | ||
---|---|---|
Verbreitig: | Sachse (Dütschland) | |
Sprecher: | 15'000 Müttersprochler ca. 30'000 Zweitsprochler | |
Linguistischi Klassifikation: |
| |
Offizieller Status | ||
Anerkannti Minderheitesprooch vo: | Regionalsproch z Sachse und Brandeburg | |
Sproochchürzel | ||
ISO 639-2 |
hsb | |
SIL |
hsb |
Obersorbisch (i der eigene Sproch hornjoserbšćina) isch e Sproch, wo in de dütsche Landschaft Lausitz, hütt z Sachse, gschwätzt wird. S isch e westslawischi Sproch und mit em Tschechisch verwandt.
Gschicht
ändereD Gschicht vom Obersorbisch z Dytschland hät mit de Ywanderig vo de Slawe im 6. Johrhundert agfange. Sit em 12. Johrhundert hät s e massivi Flüet vo germanische Koloniste vo Flandre, Sachse, Thüringe und Franke ge. D Verwüestig vom Land durch Krieg devor hät de Afang vom Verschwinde vom Obersorbisch bedütet. Usserdem isch d Sproch z Sachse em Dütsch undergordnet gsi. Spöter, 1293, isch s Sorbisch im Berner Schloss verbotte worre, 1327 au z Zwickau und z Leipzig und 1424 z Meiße. In vyle Gilde vo de Städt hät mer numme Dütschsprochigi akzeptiert. Lausitz isch relativ wenig vo de dütsche Sproch und vo de Verbott affektiert worde. Drum hät sich s Obersorbisch dört chönne entwickle. Bis ins ins 17. Johrhundert isch d Zahl vo Müetersprochler vom Obersorbisch bis uf 300'000 gstyge. De ältst Beleg für s Obersorbisch isch s Monument "Burger Eydt Wendisch", wo z Bautze entdeckt worre isch.
Verdeilig
ändereMer schätzt, dass dodal 40'000 Lyt z Sachse Obersorbisch könne. In sälle beide Länder isch Obersorbisch e offiziälli Regionalsproch. Drum isch es noch Dänisch, Friesisch und Romanes die vierti Minderheitssproch z Dütschland. Säll sin numme Schätzige; d Zahl vo de aktive Sprächer cha gringer sy. Bstimmti Spezialiste behaupte, dass es in 20 bis 30 Johr numme no 13'000 Sprecher ge wird. Im Moment cha mer allerdings kei genaui Vorussag mache.
Umschrift
ändereMer schribt s Obersorbisch mit em latynische Alphabet, woby e baar Diakritika dezüegfüegt sin. S git im Ganze 34 Büechstabe, wyl Q, V und X normalerwis nit brucht werre.
Büechstabe | Aa | Bb | Cc | Čč | Dd | DŹ dź | Ee | Ěě | Ff | Gg | Hh | CH ch | Ii |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Ussproch | [a] | [b], [p] | [t͡s] | [tʃ] | [d], [t] | [dʑ], [tɕ] | [ɛ] | [iɪ] | [f] | [g] | [h] | [kʰ] | [i] |
Büechstabe | Jj | Kk | Łł | Ll | Mm | Nn | Ńń | Oo | Óó | Pp | (Qq) | Rr | Řř |
Ussproch | [j] | [k] | [w] | [l] | [m] | [n] | [ɲ] | [ɔ] | [uʊ] | [p] | [r] | [ʃ] | |
Büechstabe | Ss | Šš | Tt | Ćć | Uu | (Vv) | Ww | (Xx) | Yy | Zz | Žž | ||
Ussproch | [s], [z], [ɕ] | [ʃ] | [t], [d] | [tɕ] | [u] | [v], [f] | [ɨ] | [z], [s], [ʑ] | [ʒ] |
Grammatik
ändereIm Obersorbische git s Deklinatione. S git im Ganze sybe Fäll:
Fall | nan (Vatter) | štom (Baum) | wokno (Fenster) | ramjo (Schulder) | žona (Frau) | ruka (Hand) |
---|---|---|---|---|---|---|
Nominativ | nan | štom | wokno | ramjo | žona | ruka |
Genitiv | nana | štoma | wokna | ramjenja | žony | ruki |
Dativ | nanej | štomej | woknu | ramjenju | žonje | ruce |
Akkusativ | nana | štom | wokno | ramjo | žonu | ruku |
Instrumentalis | z nanom | ze štomom | z woknom | z ramjenjom | ze žonu | z ruku |
Lokativ | wo nanje | w štomje | na woknje | wo ramjenju | wo žonje | w ruce |
Vokativ | nano | štomo | – |
Weblinks
ändere- Obersorbisches Lehrbüech
- Wiktionary: Ussproch und Lutschrift
- Ortsnämme Obersorbisch-Dytsch
- Institut für Sorabistik
- Tastaturlayouts für Linux und Microsoft Windows 2000/XP sowie Windows 95, 98, ME
Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Haut-sorabe“ vu de franzeesische Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde. |