Die Röömischi Republik in dr Antike

Dä Artikel bezieht sich uf d Antike. Zu Röömische Republike in dr Nöizit lueg doo.

As Röömischi Republik (latiin. res publica, wörtlig äigentlig „öffentligi Sach, öffentligi Aagläägehäit“, mäistens in dr Bedütig vo „Gmäinwääse“, uf modärni Verhältniss überdräit au „Staat“) bezäichnet mä d Verfassigsform vom Röömische Riich in dr Zit zwüschen em Ändi vo dr Monarchii (aagääblig im Joor 509 v. d. Z.) und dr Iirichdig vom Prinzipaat am 13. Januar 27 v. d. Z. dur dr Machtverzicht vom röömische Senat, wo d Epoche vo dr röömische Kaiserzit drmit aafoot. Die Röömischi Republik cha mä am beste as Mischverfassig mit aristokraatische und gwüsse demokraatische Elimänt bezäichne. Im Staatslääbe vo de Röömer het au s kultische Elimänt e groossi Rolle gspiilt, wo mit monarchisch brägte Instituzioone Iifluss uf d res publica gnoo het.

S.P.Q.R.: Senatus Populusque Romanus („Senaat und Volk vo Room“), s Hohäitszäiche vo dr röömische Republik

Im ängere Sinn stoot dr Begriff „röömischi Republik“ für d Gschicht vom Röömische Riich, wo die republikaanisch Verfassig in Chraft gsi isch. Im antike latiinische Sproochgebruuch hingeege het res publica au allgemäin d röömisch Staat bezäichnet, und zwar vo dr Gründig vo dr Stadt Room bis zum Ändi vo dr spootantike Kaiserzit. Au itaalischi Gmäinwääse, wo frei vo dr röömische Herrschaft gsi si, het mä res publica gsäit. Für d Zit vo dr äigentlige Republik, also dr Staatsform zwüschen em Königdum und dr Kaiserzit, het mä zum genauer si d Bezäichnig res publica libera („freie Staat“, „Freistaat“) verwändet.

D Verfassig

Schemaatischi Daarstellig vom Staatsufbau vo dr röömische Republik sit em Sulla, also vo 78 v. d. Z. aa.

E schriftligi Verfassig im formelle Sinn het s in dr vormodärne Zit no nig gee. D Reegle vo dr Republik häi sich nodinoo bildet, und es häi sich fümf bsundrigs wichdigi Brinzip für s Regierigssüsteem vo dr röömische Republik uusekristallisiert und die si schliesslig au festgläit worde:

• D Amtszit für alli Ämter (die so gnennte Magistratuure) isch äi Joor gsi (s Annuidäätsbrinzip).
• Zwüsche zwäi Ämter het e Zitruum vo zwäi Joor ooni Amt müess lige (Bienniaat).
• E zwäiti Amtszit isch usgschlosse gsi (s Iterazioonsverbot).
• Alli Ämter – mit dr Usnaam vo dr Diktatuur – si vo mindestens zwäi Persoone gliichzitig bsetzt worde (Kollegialidäät), wo sich über s Interzessioonsrächt geegesitig kontrolliert häi: Jeede Amtsdrääger het s Rächt gha, Entschäidige vo sim Kolleeg z verhindere oder rückgängig z mache.
• Wär en Amt het welle usüebe, het zerst s nöggstniidrigere Amt müesse usgüebt haa (cursus honorum), wobii s au Usnaame gee het.

Dr cursus honorum isch langi Zit nit gsetzlig festgschriibe gsi. Er het d Ämter undenooche umfasst, vom niidrigste zum höggste (in Chlammere d Bezäichnig für en Amtsdrääger):

• Quaestur (quaestor): Undersuechigsrichder, Verwaltig vo dr Staatskasse und vom Staatsarchiiv (ziviili Amtsgwalt: potestas)
• Edilidäät (aedilis): Bolizeigwalt, Määrtufsicht, Festufsicht, Tämpelfürsorg, s Organisiere vo Spiil (Amtsgwalt: potestas). D Edilidäät het nit umbedingt müesse bsetzt wärde; e Hufe Politiker häi as en Alternatiive as Volkstribuun amtiert
• Praetur (praetor): Rächtsprächig, Verdrätig vo de Konsul, Rächt zum äigeständige Armeekommando (Amtsgwalt: imperium minus)
• Consulat (consul): Zwäi Konsul, verantwortlig für d Sitzigsläitig im Senaat und de Komitie (Volksversammlige), Rächtsprächig, Finanzwääse, Armeefüerig, ooni Iischränkige vo dr Amtsgwalt, s imperium maius; dr zwäit Konsul und d Volkstribuune häi aber chönne e Veto iilege.

Kwelle

Dr Ardikel «Römische Republik» uf dr dütsche Wikipedia

Liddratuur

• Heinz Bellen: Von der Königszeit bis zum Übergang der Republik in den Prinzipat (= Grundzüge der römischen Geschichte. Band 1). 2. Uflaag. Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt 1995, ISBN 3-534-02726-4.
• Jochen Bleicken: Geschichte der römischen Republik (= Oldenbourg Grundriss der Geschichte. Band 2). 6. Uflaag. Oldenbourg, Münche 2004. ISBN 978-3-486-49666-6
• Jochen Bleicken: Die Verfassung der Römischen Republik. Grundlagen und Entwicklung (= UTB. Band 460). 8. Uflaag, Schöningh, Paderborn 2008, ISBN 978-3-506-99405-9
• Wolfgang Blösel: Die römische Republik. Forum und Expansion. C.H. Beck, Münche 2015, ISBN 978-3-406-67413-6.
• Klaus Bringmann: Geschichte der römischen Republik: Von den Anfängen bis Augustus (Beck's Historische Bibliothek). 3. Uflaag, C.H. Beck, Münche 2017, ISBN 978-3-406-71466-5
• Robert Broughton: Magistrates of the Roman Republic. Band 1: 509 B.C.–100 B.C. Band 2: 99 B.C.–31 B.C. Band 3: Supplements (= Philological monographs of the American Philological Association. Band 15). American Philological Association, New York 1951–1960 (Noochdruck: Scholars Press, Atlanta 1984–1986, ISBN 0-89130-812-1).
• Karl Christ: Krise und Untergang der römischen Republik. 6. Uflaag, Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt 2008, ISBN 978-3-534-20041-2
• Tim J. Cornell: The Beginnings of Rome. Italy and Rome from the Bronze Age to the Punic Wars (c. 1000–264 BC) (Routledge history of the ancient world). Routledge, London/New York 1995, ISBN 0-415-01596-0, (Noochdruck 1997, 2006, 2007)
• Harriet I. Flower (Hrsg.): The Cambridge Companion to the Roman Republic. Cambridge University Press, Cambridge u. a. 2004, ISBN 978-0-521-80794-4 (Noochdruck 2007).
• Gary Forsythe: A Critical History of Early Rome. From Prehistory to the First Punic War. University of California Press, Berkeley 2005, ISBN 0-520-22651-8.
• Erich S. Gruen: The last generation of the Roman Republic. University of California Press, Berkeley 1974 (Noochdruck 1974, 1995, 2007 ISBN 978-0-520-20153-8).
• Herbert Heftner: Der Aufstieg Roms. Vom Pyrrhoskrieg bis zum Fall von Karthago (280–146 v. Chr.). 2. verbesserte Uflaag, Pustet, Räägeschburg 2005, ISBN 3-7917-1563-1.
• Herbert Heftner: Von den Gracchen bis Sulla. Die römische Republik am Scheideweg (133–78 v. Chr.). Pustet, Räägeschburg 2006, ISBN 978-3-7917-2003-6.
• Martin Jehne: Die römische Republik. Von der Gründung bis Caesar (= Beck’sche Reihe. Wissen. Band 2362). 2. Uflaag, C. H. Beck, Münche 2008, ISBN 978-0-349-11563-4
• Andrew Lintott: The Constitution of the Roman Republic. Oxford University Press, Oxford 1999, ISBN 978-0-19-926108-6.
• Nathan Rosenstein, Robert Morstein-Marx (Uusegääber): A Companion to the Roman Republic. Blackwell, Oxford 2006, ISBN 978-1-4051-0217-9 (Nachdrucke 2007, 2008)
• Michael Sommer: Rom und die antike Welt bis zum Ende der Republik (= Kröners Taschenausgabe. Band 449). Kröner, Stuttgart 2013, ISBN 978-3-520-44901-6.
• Uwe Walter: Memoria und res publica. Zur Geschichtskultur im republikanischen Rom (= Studien zur Alten Geschichte. Band 1). Antike, Frankfurt am Main 2004, ISBN 3-938032-00-6 (Zugleich Habilitationsschrift, Universität Köln 2002).
• Uwe Walter: Politische Ordnung in der römischen Republik (= Enzyklopädie der griechisch-römischen Antike. Band 6). De Gruyter Oldenbourg, Berlin/Boston 2017, ISBN 978-3-486-59696-0.