Salomon Landolt
| Dialäkt: Züritüütsch |
De Salomon (züritüütsch: Salemaa) Landolt (* 10. Dezämber 1741 z Züri; † 26. Novämber 1818 z Andlefinge) isch en Zürcher Landvogt, Richter, Militèèrmaa, Landwiirt, Kantonaalpolitiker und Maaler gsy.
Läbe ändere
Uufzoge woorden isch de Landolt, wo us emen alte regimäntsfèèige Gschlächt vo de Stadt Züri choo isch, hauptsächli vo sym Grosvatter mueterssyts, em Gänerall Salemaa Hirzel, wo uf Schloss Wülflinge (hüt zu Wintertuur) gwont hät. Deet hät er au afa maale. 1765 isch er uf Metz (hüt z Nordoschtfrankrych) gschickt woorde, won er d Militèèrschuel bsuecht hät. Aber wenig drufaben isch er uf Parys zum Architäktuur studiere. 1767 isch er uf Züri zrugg und Richter am Stadtgricht woorde. Dezue ane hät er s Zürcher Militèèr uf Vordermaa praacht: Er hät d Milize nöi organisiert und es Scharffschütze-Corps uufpoue.
1776 isch er uf Berlyn, won er em König Fridrich em Groossen uufgfalen isch – und dèè hät en prompt yglade zum lenger blybe und zum syni Truppen aazluege. Er hett sogaar chönen im prüüssische Heer e hööchi Posizioon ynèè, aber das hät de Landolt dänn doch nöd wele. Na im glyche Jaar isch er wider uf Züri häi.
1781 hät en de Raat zum Landvogt vo Gryffesee gwelt. Das isch zwaar nu e chlyni Vogtei gsy, aber ä nöd nüüt.
1787 isch syni Amtszyt z Gryffesee abgloffe, und drum hät er sich im Jaar voranen i der Ängi bi de hüttigen Utobrugg es Landguet mit 6 Jucherte Acherland, 7 Jucherte Wise, 2½ Jucherte Räbe und e bitz Wald gchaufft ghaa. Uf dèm hät er as tipischs Chind vo der Uufklèèrig afa en inowatyvi Landwirtschaft trybe.
1792 hät er de Bifeel über s Zürcher Truppekontingänt überchoo und isch Gämf gäge d Franzoose z Hülff choo.
1795 isch er Landvogt vo Eglisau woorde und deete bis zum Änd vom Ancien Régime 1798 plibe. D Eglisauer händ en aber gèèrn ghaa, und drum händ s en grad zum Stadtbresidänt gwelt. Im Novämber 1798 isch er aber glych i d Ängi uf sys Landguet zrugg.
1803 isch mit de Meditazioonsakte vom Napoleon de modèèrn Kanton Züri gschaffe woorde und daademit au es Kantoonsparlamänt, de Grooss Raat. Vo dèm isch er grad Mitgliid woorde. 1805 isch er zum Oberscht vom Scharffschütze-Corps ernännt woorde und hät wider emaal s Zürcher Militèèr modèrnisiert.
1808 isch syni Huushelteri, d Marianne Klaissner, gstoorbe; ghüraate ghaa hät de Landolt nie. Er hät sys Guet i der Ängi verchaufft und isch zu sym Schwaager uf s Schloss Tüüffe zoge. 1818 isch er dänn zumene Fründ i s Schloss Andlefinge züglet, wo deet Oberame gsy isch. Churz drufaben isch er gstoorbe.
De Landolt isch au en Künschtler gsy. Er hät Militèèr-, Jagd- und Landschaftsszeene i Gouache gmaalet, wo zum Täil de Franz Hegi naagstoche hät.
De Göpf Chäller hät em Landolt i synere Noväle «Der Landvogt von Greifensee» es Tänkmaal gsetzt. Und z Eglisau gits es Quartierwäägli, wo im syn Name hät.
Literatuur ändere
- David Hess: Salomon Landolt. Ein Charakterbild nach dem Leben ausgemalt. Orell Füssli, Zürich 1820 (Google Books).
- Gerold Meyer von Knonau: Landolt, Salomon. In: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Band 17, Duncker & Humblot, Leipzig 1883, S. 592–594.
- Matthias Oberli: Landolt, Salomon. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
- Samuel Wyder: Salomon Landolt und der Wandel der Zürcher Landwirtschaft. I: Vierteljahrsschrift der Naturforschenden Gesellschaft in Zürich. Band 163, 2018, S. 17–19 (Digitalisaat).