Text: Briäder Grimm „Chinder- un Huusmärli“ - Brüderchen und Schwesterchen

Briäder Grimm: Chinder- un Huusmärli (7. Uflag 1857)

„Brüderchen und Schwesterchen“ aus „Mein erstes Märchenbuch“ 19. Jh.

Nr. 11 - Brüderchen und Schwesterchen - Briederli ùn Schweschderli (Ibersetzig in dr Dialäkt vum Untere Markgräflerland)

Briederli hed syy Schweschderli an der Hand gnùù ùn hed gsaid: Zyder as d Mueder dood isch, hämer kai guedi Schdùnd me; d Schdiefmueder schlaad is aldaag, ùn wämer zuen ere cheme, bùdschd si is mid der Fies fùùrd. Di hèrde Broodrambfede, wù iibrigblyybe, sin ùnser Äse, ùn im Hindli ùnder em Disch good s beser, däm ghèid si doch e mänggmool e guede Bise zue. As God erbaarm, wän des ùnseri Mueder wisd! Chùm, mer wän midnand in di wyd Wäld goo." Si sin der ganz Daag iber Made, Fälder ùn Schdai gange, ùn wän s gräägned hed, hed s Schweschderli gsaid: "God ùn ùnseri Häärz, die hyyle zäme!" Zoobe sin si in e groose Wald chùù ùn sin esoo mied gsii vùm Joomer, Hùnger ùn em lange Wääg, as si in e hoole Baum ghogd ùn yygschloofe sin.

Am andere Moorge, wù si verwachd sin, isch d Sùne scho hooch am Himel gschdande ùn hed hais in der Baum yynegschiine. Do hed s Briederli gsaid: "Schweschderli, ich haa Dùùrschd; wän i ne Brineli wisd, ich gieng ùn dringdin emool; ich main, ich hèèr ais rusche." Briederli isch ùfgschdande, hed s Schweschderli an der Hand gnùù, ùn si hän wele s Brineli go sueche. Di bees Schdiefmueder aber isch e Hägs gsii ù hed wool gsää, wie di baider Chinder fùùrdgange sin, isch ene noochgschliche, häälige, wie d Hägse schlyyche, ùn hed ali Brùne im Wald verwùndsche. Wù si jez e Brineli gfùnde ghaa hän, wùn esoo glizerig iber d Schdai gschbrùngen isch, hed s Briederli wele drus dringge, aber s Schweschderli hed ghèèrd, wie s im Rusche gsaid hed: "Wäär uus miir dringgd, gid e Diiger; wäär uus miir dringgd, gid e Diiger." Do hed s Schweschderli gruefe: "Ich bid di, Briederli, dringg nid, sùnschd wùrsch e wild Dier ùn verrysch mi." S Briederli hed nid drùngge, droz as es esoon e groose Dùùrschd ghaa hed, ùn hed gsaid: "Ich will waarde bis zue der negschde Gwäle." Wù sin zem zwaide Brineli chùù sin, hed s Schwescherli ghèèrd, wie au des gsaid hed: "Wäär uus miir dringgd, gid e Wolf; wäär uus miir dringgd gid e Wolf." Do hed s Schweschderli gruefe: "Ich bid di, Briederli, dringg nid, sùnschd wùrsch e Wolf ùn frisch mi." S Briederli hed nid drùngge ùn hed gsaid: "Ich will waarde, bis mer zue der negschde Gwäle cheme, aber dernoo mues i dringge, de chaasch saage, was de wid, myy Dùùrschd isch gaar z groos." Ùn wùù si zem dride Brineli chùù sin, hed s Schweschderli ghèèrd, wie us em Rusche gsaid hed: "Wäär uus miir dringgd, gid e Ree; wäär uus miir dringgd, gid e Ree." S Schweschderli hed gsaid: "Aa, Briederli, ich bid di, dringg nid, sùnschd wùrsch e Ree ùn verdlaufsch mer." Aber s Briederli hed sich glYy bim Brineli niidergchnèid, aabebùgd ùn vùm Waser drùngge, ùn wù di èèrschde Drobfe ùf syyni Libel chùù sin, isch as e Reechälbli dooglääge.

Nù hed s Schweschderli ghiile iber s aarm verwùndsche Briederli, ùn s Reeli hed au ghiile ùn isch esoo druurig nääbe an em ghogd. Do hed s Maidli ändli gsaid: "Bisch schdil, lieb Reeli, ich will di jo nimimee verloo." No hed s syy goldig Schrùmbfband abbùnde ùn hed s im Reeli ùm der Hals due ù hed Binzge grùbfd ùn hed e waich Sail drus gfloochde. Doodraa hed s s Dierli bùnde ùn hed wyderschdgfierd ùn isch als diefer in Wald yyne gange. Ùn wù si lang, lang gange gsii sin, sin si ändli an e chlai Huus chùù, ùn s Maidli hed yyne gluegd, ùn wel s läär gsii isch, hed s dänggd: Doo chene mer blyyben ùn woone. Nor hed s im Reeli Laub ùn Miesch gsuechd zuen eme waiche Laager, ùn al Moorgen isch s uusgange go sich Wùùrzle, Bèèri ùn Nùs samle, ùn fir s Reeli hed s fyyn Graas midbroochd, des hed s em us der Hand gfräse, ùn sich vergniegd gsii ùn hed vor em ùmegschbiild. Zoobe, wän s Schweschderli mied gsii isch ùn bäded ghaa hed, hed syy Chobf ùf der Bùgel vùm Reechälbli glaid, des isch syy Chisi gsii, doodrùf isch s sambfd verdschloofe. Ùn wän s Breiederli nùme syyni mänschli Gschdald ghaa häd, wäär s e hèèrli Lääbe gsii.

Esoo isch s e Zydlang gange, as si eson elai in der Wildnis gsii sin. S isch aber chùù, as der Cheenig vù däm Land e groosi Jagd in däm Wald ghalde hed. Do hed s Hèèrnerbloose gschale, Bäle vù Hind ùn s lùschdig Gschrèi vù der Jeeger dùr d Baim, ùn s Reeli hed s ghèèrd ùn wäär gaar z gäärn derbyy gsii. "Aa", hed s zem Schweschderli gsaid, "los mi uusen in d Jagd, ich chaa s nimi lenger uushalde", ùn hed esoo lang bäde, bis es yygwiligd hed. "Aaber", hed s zuen em gsaid, "chùm mer joo zoobe wiider, vor der wilde Jeeger schlies i myy Diirli; ùn as i dii chän, se chlobf ùn saag: Myy Schweschderli, los mi yyne, ùn wän de nid esoo saisch, se schlies i myy Diirli nid ùf." Nù isch s Reeli uusegùmbd, ùn isch em esoo wool gsii ùn isch esoo lùschdig gsii in der frèie Lùfd. Der Cheenig ùn syyni Jeeger hän des scheen Dier gsää ùn hän em noochgsezd, aber si hän s nid chenen yyhoole, ùn wän si gmaind hän, si heebe s sicher, no isch s iber s Ghiirschd ewäggùmbd ùn isch verschwùnde gsii. Wù s dùnggel wooren isch, isch s zem hyysli glofe, hed gchlobfd ùn gsaid: "Myy Schweschderli, los mi yyne." Doo isch em di chlai Diiren ùfdue woore, s isch yynegùmbd ùn hed sich di ganz Naachd ùf syynem waiche Lagger uusgrueid. Am andere Moorge isch d Jag vù nèiem aagangen, ùn wù s Reeli wider s Hiefhoorn ghèèrd hed ùn s Hoho! vù der Jeeger, do hed s kai Ruei nid ghaa ùn hed gsaid: "Myy Schweschderli, mach mer ùf, ich mues uuse." S Schweschderli hed em d Diiren ùfgmachd ùn hed gsaid: "aber zoobe muesch wider doosyy ùn dyy Schbrichli saage." Wù der Cheenig ùn syyni Jeeger s Reeli mid eme goldige Halsband wider gsää hän, sin sin em ali noogjagd, aber s isch ene z gschwind ùn z waidli gsii. Des isch der ganz Daag esoo gangen, ändli aber hän sd Jeeger zoobe ùmzingled ghaa, ùn ain hed s e wenig am Fues verwùnded, as es hed miese hingge ùn langsam fùùrdglofen isch. Nor isch em e Jeeger noogschliche bis zue däm Hyysli ùn hed ghèèrd, wie s gruefe hed: "Myy Schweschderli, los mi yyne", ùn hed gsää, as em d Diiren ùfdue ùn hernoocher wider zuegschlose wooren isch. Der Jeeger hed des ales wool im Sinbhalde, isch zem Cheenig gangen ùn hed em verzeld, was er gsää ùn ghèèrd hed. Do hed der Cheenig gsaid: "Moorn sol noon emool gjagd wääre."

S Schweschderli aber isch gwaldig verschroge, wù s gsää hed, as syy Reechälbli verwùnded gsii isch. S hed em s Blued abgwäsche, hed Chryder ùfglaid ùn hed gsaid: "Gang ùf dyy Laager, lieb Reeli, as de wider hail wiirsch." D Wùndi aber isch esoo gring gsii, as es Reeli am Moorge nyd me dervù gschbyyrd hed. Ùn wù s d Jagdlùschd dùse wider ghèèrd hed, hed s gsaid: "Ich chaa s nid uushalde, ich mues derbyy syy; esoo schnäl sol mi niemes iberchùù." S Schweschderli hed ghiile ùn gsaid: "Nùù wääre si dii ùmbringe, ùn ich bii doon elai im Wald ùn verloo vù der ganze Wäld – ich los di nid uuse." – "No schdiirb i dir doo vor luder Druuri", hed s Reeli Andword gee, "wän i s Hiefhoorn hèèr, se main i, ich miesd us der Schue gùmbe!" Nor hed s Schweschdeerli nid anderschd chene ùn hed em mid eme schwääre Häärz d Diiren ùfgschlose, ùn s Reeli isch gsùnd ùn freeli in Wald gùmbd. Wù der Cheenig s gsää hed, hed er zue syyne Jeeger gsaid: "Jeze jaagen em der ganz Daag noo, bis es naachded, aber as em niemer nyd zlaid nid dued." Wù d Sùne ùndergangen isch, hed der Cheenig zem Jeeger gsaid: "Jez chùm ùn zaig mer des Waldhyysli." Ùn wùùn er vor em Diirli gsii isch, hed er aagchlobfd ùn gruefe: "Lieb Schweschderli, los mi yyne." Do isch d Diiren ùfgange, ùn der Cheenig isch yynechùù, ùn doo isch e Maidli gschdande, des isch esoo scheen gsii, wien er noo kais nid gsää ghaa hed. S Maidli isch verschroge, wù s gsää hed, as es nid syy Reeli gsii isch, sùndere ne Man yynechùù isch, wù ne goldigi Chroone ùf em Chobf ghaa hed. Aber der Cheenig hed s fryyndli aagluegd, hed em d Hand aaneghebd ùn gsaid: "Wid duu mid mer goo ùf myy Schlos ùn myy lieb Wyyb syy?" – "Aa joo", hed s Maidli Andword gee, "aber s Reeli mues a mid, des verlos i nid." Hed der Chennig gsaid: "S sol byy der blyybe, solang as de läbsch, ùn s sol em an nyd fääle." Graad isch s yynegùmbd chùù, no hed s Schweschderli s wider an s Binzgesail bùnde, hed s sälber in d Hand gnùù ùn isch mid em us em Waldhyysli fùùrdgange.

Der Cheenig hed s scheen Maidli ùf syy Ros gnùù ùn hed s in syy Schlos gfierd, wù d Hochzyd mid ere groose Braachd gfyyrd wooren isch, ùn isch es jeze d Frau Cheenigi gsii, ùn hän si ne langi Zyd vergniegd zäme gläbd; s Reeli isch gheegd ùn bfläägd wooren ùn isch im Schlosgaarden ùmegùmbd. Di bees Schdiefmueder aber, wù d Chinder in d Wäld uusegange sin wäägen ere, die hed nyd andersch gmaind, as s Schweschderli sèi vù wilde Dierer im Wald verrise woore ùn s Briederli as e Reechalb vù der Jeeger doodgschose. Wv si jez ghèèrd hed, as sin esoo gligli gsii sin ù s enen esoo wool gangen isch, hed si s ene in iirem Häärz gnyyded ùn vergùne, ùn s hed ere kai Ruei nid gloo, ùn si hed nyd me chenen anderschder dängge, as wie si die baide doch no häd chene in s Ungglig bringe. Iire räächdi Doochder, wù wieschd gsii isch wie d Naachd ùn nùmen ai Aug ghaa hed, die hed ere Voorwiirf gmachd ùn hed gsaid: "E Cheenigi z wääre, des Glig häd ich sode haa." – "Bisch nùme rueig", hed di Ald gsaid, "wän s dezyd, will i scho byy der Hand syy. Wù jeze d Zyd chùù isch, ùn d Cheenigi e scheen Biebli ùf d Wäld broochd hed ù der Cheenig graad ùf der Jagd gsii isch, hed di ald Hägs d Gschdald vù der Chamerfrau aagnùù, isch in d Schdùùben yyne, wù d Cheenigi gläägen isch ùn hed zue der Chrangge gsaid: "Cheme, s Baad isch fèèrig, des wùùrd ich gued due ùn frischi Chrefd gee – gschwind, voreb s chald isch." Iire Doochder isch a by der Hand gsii, si händ di schwach Cheenigi in d Baadschdùùben yynedraid ùn hän si in d Wane glaid, derno hän si d Diiren abgschlose ùn sin verdlofe. In der Baadschdùùben aber hän si ne räächd Helefyyr aagmachd, as di scheen jùng Cheenigi hed bal miese verschdige.

Wù des gmachd gsii isch, hed di Ald iiri Doochder gnùù, hed ere ne Huube ùfgsezd ùn hed si an der Schdel vù der Cheenigi in s Bed glaid. Si hed ere au d Gschdald ùn d Luegi vù der Cheenigi gee, nùme s verloore Aug hed s ere nime chene wiidergee. As es aber der Cheenig nid verligered hed, hed si sich miese ùf die Syde leege, wù si kai Aug ghaa hed. Zoobe wùùn er haimchùù isch ùn ghèèrd hed, as em e Siinli ùf d Wäld chùù isch, hed er sich häärzli gfraid ùn hed welen an s Bed vù syynere liebe Frau goo go luege, was si machd. Do hed di Ald gschwind gruefe: "Ùf kai Fal, leen d Voorhäng zue, d Cheenigi dèèrf noonig ins Liechd sääne ùn mues Ruei haa.“ Der Cheenig isch reduur gange ùn hed nid gwisd, as e falschi Cheenigi im Bed gläägen isch.

Wùù s aber Midernaachd gsii isch ùn ales gschloofe hed, do hed d Chinderfrau, wù in der Chinderschdùùbe nääben an der Waagle ghogd isch ùn elai no gwaachd hed, gsää, wie d Diiren ùfgangen isch ùn di räächd Cheenigi yynechùù isch. Si hed s Chind us der Waagle gnùù, hed s in iire Aarm glaid ùn hed em z dringge gee. Derno hed s em syy Chiseli gschidled, hed s wider yynglaid ùn hed s mid em Degbedli zuedegd. Si hed aber au s Reeli nid vergäse, isch in der Ege gange, wù s gläägen isch, ùn hed em iber der Bùgel gschdryychled. Dernoo isch si wi ganz lyyseli wider zue der Diire uusegange, ùn d Chinderfrau hed am negschde Moorge d Wäächder gfrogd, eb eber in der Naachd ins Schlos gange wäär, aber si hän ere Andword gee: „Nai, mir hän niemer gsääne.“ Esoo isch si vyyl Näächd chùù, ùn hed nie kai Woord nid gsaid derbyy; d Chinderfrau hed si aliwyyl gsää, aber si hed sich nid dröue, eberem ebis dervù z saage.

Wù jez esoo ne Wyyli ùmgegangen isch, do hed d Cheenigi in der Naachd aafange schwäze ùn hed gsaid:

„Was machd myy Chind? Was machd myy Ree?
Jez chùm i no zwaimool ùn noo nimimee.“

D Chinderfrau hed ere kai Andword gee, aber wù si wider verschwùnde gsii isch, isch si zem Cheenig gange ùn hed em ales verzeld. Hed der Cheenig gsaid: „Jeesis God, was isch des! Ich will in der negschde Naachd bim Chind wache.“ Zoobe isch er in d Chidnerschdùùbe gange, aber am Midernaachd isch wider Cheenigi chùù ùn hed gsaid:

„Was machd myy Chind? Was machd myy Ree?
Jez chùm i no aimool ùn noo nimimee.“

Ùn hed derno s Chind bflägd, wie si s almool due hed, vooreb si verschwùnden isch. Der Cheenig hed si nid dröue, si aazschwäze, aber er hed au in der negschde Naachd gwachd. Si hed noonemool gsaid:

„Was machd myy Chind? Was machd myy Ree?
Jez chùm i no desmool ùn noo nimimee.“

Do hed sich der Cheenig nid chene zrùghalde, isch zuen ere gùmbd ùn hed gsaid: „Duu chaasch niemes anderschd syy wie myy liebi Frau.“ Do hed si Andword gee: “Joo, ich bii dyy liebi Frau”, ùn hed in däm Momänd dùùrch d Gnaad vùm liebe God s Lääbe wider iiberchùù, isch frisch, rood ùn gsùnd gsii. Doodrùf hed si im Cheenig verzeld, was ere di bees Hägs ùn iiri Doochder aadue hän. Der Cheenig hed boodi vor Griichd fiere loo, ùn s isch ene s Ùùrdail gschbroche woore. D Doochder isch in Wald gfierd woore, wùù si di wilde Dierer verrise hän, d Hägs aber isch ins Fyyrglaid woore ùn hed miese jeemerlig verbräne. Ùn wùù si zue Äsche verbränd gsii isch, hed sich s Reeli verwandled ùn hed syy mänschligi Gschdald wider iberchùù; Schweschderli ùn Briederli aber hän gligli zäme gläbd bis an iire Änd.