Tyrsenischi Sprooche

Tyrsenisch isch e Sproochfamili, wo vom Etruskolog Helmut Rix ane 1998 vorgschlage woren isch. Binennt isch si noch de Tyrsener, em altgriechische Name vo de Etrusker (altgriechΤυρσηνοί, Tyrsēnoí).

de "Cippus Peruginus" (2.Jh.v. Chr.) ghört zu de längere Etruskische Inschrifte

Gliderig ändere

S Tyrsenische bistoot us drai bikannte Sprooche, wo ali i de Antiki uusgstorbe sind:

  • Etruskisch (8.Jh.v. Chr. - 1.Jh.n. Chr.) isch im mittlere und nördliche Italie gredt wore. S Etruskische isch em beste bikannt vo dene drai, aber au no nöd vollständig erschlosse. Rund 10'000 Inschrifte im Etruskische Alphebet sind gfunde wore.
  • Rätisch (500v. Chr. - 1.Jh.n. Chr.) isch im Tirol, Südtirol und Trentino und Umgebig gredt wore. Rund 100 Inschrifte imene norditalische Alphabet sind öberliferet.
  • Lemnisch (6.Jh.v. Chr.) uf de ägäische Insle Lemnos. Die Sprooch isch dör d "Grabstele vo Lemnos" und merere chlinnere Inschrifte uf Gfäss bikannt.

De Helmut Rix postuliert e hypotetischi Ursprooch, s Proto-Tyrsenische, wo öppe um 1000 v. Chr. im ägäische Ruum gredt woren isch.

Gmainsamkaite ändere

Di drai Sprooche gliichet sich i de Syntax und Morphologii. All drai Sprooche hend en Genitiv uf -s und en Pertinentiv (Lokativ zum Genitiv) uf -si oder -le. Au d Luutsystem vo de drai Sprooch sind äänlich. Im Wortschatz chönet au Gmainsamkaite festgstellt were, obwoll vom Rätische und Lemnsiche nume wenig Wörter bikannt sind.

Üsseri Verwandtschaft ändere

S Tyrsenische isch as en aigni Sprochfamili uufzfasse, wo kai witteri bikannti Verwandti het. Doch gits Spekulatione, wo aber nöd wüsseschaftlich verhebed. So söled s Etruskische und s Lemnische mitem Eteokretische verwandt sii, wo uf de Insle Kreta gredt woren isch. Au e Verbindig zwüschet de indoeuropäische Anatolische Sproche und em Etruskische werd agnoo, die isch aber eener e Folg vo Entleenig.

Büecher ändere

  • Helmut Rix: Rätisch und Etruskisch; Innsbrucker Beiträge zur Sprachwissenschaft, Bd. 68: Vorträge und kleinere Schriften; Innsbruck 1998. ISBN 3-85124-670-5