Die erschte Iisebahne

Die erschte Iisebahne weltwiit sind anfangs vom 19. Jahrhundert in England uuf d Schtrecki gschickt worde.

Im Jahr 1825 isch Grossbritannie schon relativ schtark induschtrialisiert gsii. Bereits 1776 isch im ene Iisewerk die erschti Dampfmaschine vom James Watt in Betriib gange. Und 1803/1804 het dr Richard Trevithikh die erschti Schiine-Dampflok baut ghaa. So isch es denn choo, dass 1825 dr erschti Iisebahn-Zug überhaupt d Schtrecki vo Stockton nach Darlington mit ere Gschwindigkeit vo 15 Meile pro Stund (24 km/h) absolviert het. Er het derbi 60 Fahrgescht transportiert. Dr Hauptzweck vo dere Linie isch in dr Folg denn aber Frachttransport gsii.

1829 denn het dr George Stephenson die wiiterentwickleti Dampflok "Rocket" vorgschtellt. Und am 15. September 1830 sind acht Extrazüüg vo Liverpool nach Manchester uufbroche, eine davo vom Stephenson selber glenkt. D Iisebahn isch dodermit sukzessive zu einere vo de Pulsadere vo dr Beförderig vo Güeter und Persone zwische de städtische Zentre worde. 1848 bereits sind Edinburgh und Glasgow in Schottland vo London uus per Zug erreichbar gsii.

Im gliiche Jahr het mit dr Spanischbrötlibahn in der Schwiiz dr erschti Zug verchehrt. En liecht erkennbare Unterschiid in der Wirtschaftsentwicklig vo dene beide Länder.

Literatur

• Daniel Funk: Die fauchenden Lastenträger der industriellen Revolution; in: Schweizer Blindenfreund-Kalender 1993
• Friedrich Klemm: Geschichte der Technik