Alemannische Wikipedia

S Michelson-Morley-Experimänt

S Michelson-Morley-Experimänt isch e füsikalischs Experimänt gsi, wo dr dütsch-amerikanisch Füsiker Albert Abraham Michelson 1881 z Potsdam und denn zämme mit em amerikanische Chemiker Edward Morley in ere verfiinerete Form 1887 z Cleveland im US-Bundesstaat Ohio gmacht het.[1] [2]

Wenn elektromagnetischi Wälle sich nume im ene Äther, wo absolut in Rue isch, chönne usbräite, denn müesst s mööglig si, ass mä d Äigebeweegig vo dr Ärde um d Sunne as Ätherwind cha mässe.

S Ziil vom Michelson-Morley-Experimänt isch s gsii, d Gschwindigkäit relativ zum Liechtäther vo dr Ärde uf irer Baan um d Sunne noochzwiise, oder andersch gsäit, d Gschwindigkäit vom Äther relativ zur Ärde („Ätherwind“). Bim Liechtäther het es sich um e hüpothetischs Medium ghandlet, wo d Liechtwälle sich in em wurde usbräite, analog zu Wasserwälle im Wasser und Schallwälle in dr Luft. S Experimänt het as Resultat ghaa, ass die ooberi Gränze für die relativi Gschwindigkäit 5-8 km/s isch. Das het bewiise, ass d „Beweegig gegen e Äther“ käi Iifluss uf d Gschwindigkäit vom Liecht het, denn dä Wärt isch vil z chlii gsi, für dass men en mit em „Ätherwind“, wo mä gsuecht het, hät chönne in Verbindig bringe. S Michelson-Morley-Experimänt het zämme mit andere Experimänt wie das vom Fizeau oder das vom Trouton und Noble dütlig d Broblematik vo dr Ätherfüsik im 19. Joorhundert ufdeggt. Erst die spezielli Relatiwidäätstheorii, wo din uf e bevorzugts Bezuugssüsteem wie dr Äther verzichdet wird, het die chönne lööse. Dorum gältet s Michelson-Morley-Experimänt as äins vo de bedütendste Experimänt in dr Gschicht vo dr Füsik – e „Experimentum Crucis“.[3][4]

Das Experimänt isch sit denn mit de verschiidenste Technike und mit Gnauikäite, wo wääsentlig hööcher si, immer wider emol widerhoolt worde. Mä het im Raame vo dr Mässgnauigkäit Nullresultat überchoo und eso d Resultaat vom ursprünglige Experimänt bestäätigt. Mä het relativi Abwiichige vo dr Liechtgschwindigkäit vom Wärt vo dr Liechtgschwindigkäitskonstante in dr Gröössenornig vo 10−17 chönne usschliesse.[5][6]

Litratuur

ändere
  • Jannsen, M. & Stachel, J.: The Optics and Electrodynamics of Moving Bodies (PDF; 253 kB). 2004.
  • Whittaker, E. T.: 1. Ausgabe: A History of the theories of aether and electricity. Longman, Green and Co., Dublin 1910, S. 411–466. (One Volume: From the age of Descartes to the close of the nineteenth century (1910))
  • Whittaker, E. T.: 2. Ausgabe: A History of the theories of aether and electricity, vol. 1: The classical theories / vol. 2: The modern theories 1800–1950. London 1951.
  • Robert Shankland u. a. New Analysis of Interferometer Observations of Dayton Miller, Reviews of Modern Physics 1955
  • Shankland Michelson and his interferometer, Physics Today 1974
  • Michelsons eigene Schilderung findet sich in seinen Studies in Optics 1927, Dover 1995, die Originalarbeiten sind im American Journal of Science, 3. Series, Bd. 22, 1881, S. 120 und Bd. 34, 1887, S. 333
  • Gerald Holton Einstein, Michelson und das Experimentum Crucis, in Holton Thematische Analyse der Wissenschaften, Suhrkamp 1981 (zerst in Isis Bd. 60, 1969)
  • Stuewer, Goldberg (Hrsg.) The Michelson Era in American Science 1870–1930, American Institute of Physics, New York, 1988
  • L. Swenson The ethereal Aether - a history of the Michelson Morley Aether Drift Experiment 1880–1930, University of Texas Press, Austin 1972
  • Physics Today Bd. 40, 1987 Michelson-Morley Memorial Issue, S. 9–69 (Biidräag vom Stachel, Will, Jackson, Swenson, Haugman u. a.)

Fuessnoote

ändere
  1. ↑ Michelson, A. A.: Wikisource: The Relative Motion of the Earth and the Luminiferous Ether. In: American Journal of Science. Band 22, 1881, S. 120–129. Siehe auch deutsche Übersetzung: Michelson, A. A.: Die Relativbewegung der Erde gegen den Lichtäther. In: Die Naturwissenschaften. Band 19, Nr. 38, 1931, S. 779–784, doi:10.1007/BF01528662.
  2. ↑ Michelson, A. A., Morley, E.W.: Wikisource: On the Relative Motion of the Earth and the Luminiferous Ether. In: American Journal of Science. Band 34, 1887, S. 333–345. Lueg au die dütschi Übersetzig vo dr 1881- und 1887-Aarbed (Onläin).
  3. ↑ z. B. „One of the most famous optical experiments ever performed.“ („Eines der berühmtesten Optik-Experimente, die jemals ausgeführt wurden“), Swenson, Artikel Michael Morley Experiment in Lerner, Trigg (Hrsg.) Encyclopedia of Physics, VCH 1990
  4. ↑ Albert Einstein, Leopold Infeld Evolution der Physik, Rowohlt Verlag, 1956, S. 118
  5. ↑ Eisele, Ch.; Nevsky, A. Yu.; Schiller, S.: Laboratory Test of the Isotropy of Light Propagation at the 10−17 level. In: Physical Review Letters. 103, Nr. 9, 2009, S. 090401
  6. ↑ Herrmann, S.; Senger, A.; Möhle, K.; Nagel, M.; Kovalchuk, E. V.; Peters, A.: Rotating optical cavity experiment testing Lorentz invariance at the 10−17 level. In: Physical Review D. 80, Nr. 100, 2009, S. 105011

Weblingg

ändere
  Commons: Michelson-Morley experiment – Sammlig vo Multimediadateie
Vun "https://als.wikipedia.org/w/index.php?title=Michelson-Morley-Experiment&oldid=949514"