Proteschtàktion vu da gaala Schilè

Dialäkt: Mìlhüüserisch

D Proteschtàktion vu da gaala Schilè (uf frànzeesch Mouvement des Gilets jaunes) ìsch a politischa Bewegung wo sìch spontàn ìm Frànkrìch ìm Oktower 2018 ufgstellt hàt. Ursprunglig ìsch a gaaler Schilè a Sìchersheitsplunder wo jeder Fàhrer ìn sim Auto müeß hàà. Ìn dara Zitt hàt dr Präsidant Emmanuel Macron a unbeliabta Màßnàhma gnumma: a Erheerung vu da Tax uf s Benzin. Dur d soziàla Netzwarka ìsch a Proteschttàg orgànisiart worra: àm Sàmschtig 17. Novamber 2018 sìn Litt mìt gaala Schilè uf da Stroßa un Kritzunga gànga, fer d Auto ààhewa, àls Proteschtàktion. Àn da naachschta Sàmschtig ìsch dia Àktion witterscht gànga.

Soziàl Kontext

Slogan gega dr Präsidant Macron

Ìm Septamber 2018 hàt d frànzeescha Regiarung bschlossa àss d Tax uf s Gàseel, bsunderscht uf s Benzin, heerer sotta wara. S Zwack vu dara Stiira ìsch d Finànziarung vu dr ekologischa Verwàndlung. Ìn'ma Kontext wo vìel Autofàhrer Diesel-Waga han, ìsch dia Màßnàhma schlacht ààgnumma worra. A Protescht-Video vu dr Jacline Mouraud^[1], uf YouTube, hàt a groß Publikum bikumma.

Dr Präsidant Emmanuel Macron, stàrk a Johr nohdam àss'r gwählt worra ìsch, ìsch vu manka Frànzoosa nìt so beliabt: ar wìrd ààgsah wia-n-a „Präsidant fer d Riicha“, denn ar hàt zum Beispiel d Stiira uf d Vermeega àbgschàfft.

Erschta Blockiarunga

Ìm Elsàss àm 17. Novamber 2018

Z Pàris àm 24. Novamber 2018

D erschta Blockiarung hàt àm Sàmschtig 17. Novamber 2018 stàtt gfunda. S Symbol vu da Demonschtrànta ìsch s gaala Schilè, da liichta Kìttel wo ma àn'ma Umfall müeß ààlega fer besser gsah wara. Gsetzlig hàt jeder Fàhrer mìndschens ei gaaler Schilè ìm Wàga.

Dur soziàla Netzwarka (wia Facebook, Twitter...) han sìch Demonschtrànta vum gànza Frànkrìch orgànisiart fer sìch uf da runda Platz ìn dr Mìttla vu da Kritzunga („rond-points“ uf Frànzeesch) traffa^[2]. Vu do har han sa dr Strom vu da Waga mehr oder weniger blockiart.

Àn dam erschta Sàmschtig ìsch's scho zìmlig grobb hargànga: z Pont-de-Beauvoisin ìsch a Fràui verfàhra worra, z Arras ìsch a Mànn umgrennt worra un schwar verletzt ìn dr Spitàl kumma.^[3]

Wahrend dr Wucha noochhar sìn teil Kritzunga noch besetzt gsìì, vu Demonschtrànta wo Tàg un Nàcht uf em rond-point bliiwa. Trotz dr Steerung fer d Fàhrer, wìrd schiint's dia Proteschtàktion güet ààgnumma vum Volk.^[4]

Àn jedem Sàmschtig gìtt's a schwarera Blockiarung às unter dr Wucha. A pààr „gaala Schilè“ gehn uf Pàris ge demonschtriara, do hàt's gewàltiga Àktiona gaa, Vàndalismus, bsunderscht àm Sàmschtig 1. Dezamber 2018.

Dr Präsidant Macron hàt expliziart àss'r sina politika Rìchtunga nìt wìll schàngschiara, trotz em Protescht vu teil Litt.

Verschlìmmerung vum Protescht

Dur d Proteschtàktiona vum 1. Dezamber hàt's z Pàris vìel Schàda gaa. Litt han uf em Arc de Triomphe mìt Fàrb gschrììwa, s Gràb vum unbekànnta Soldàt, Symbol vu da Kriagsopfer, hàt dur teil Demonschtrànta gega Vàndalismus müeßa gschìtzt wara, mehrera Waga sìn verbrennt worra, teil Gschafter sìn kàpütt gmàcht worra. Bi da Àgrìffer sìn nìt numma gaala Schilè gsìì, àwer aui Krapüll wo derzüe kumma ìsch, numma fer vàndalisiara.

Saller tàg sìn z Pàris 412 Persona verhàfta worra un 133 verletzt, dervu 23 Polizischta.^[5]

Àm Mantig 3. Dezamber sìn Schialer vu Gymnàsium bi da gaala Schilè derzüekumma. D Schialer wann aui demonschtriara, gega verschììdena Reforma wo sìe betrìfft.

Àm 4. Dezamber 2018 hàt dr Premier Ministre Édouard Philippe verkìndigt àss d Stiira uf s Benzin uf 6 Monet speeter verschoba wara.^[6] Dia güeta Nèikeita hàt zwàr wenig Wìrkung ghàà, dr Protescht hàt nìt àbgnumma. Àm 5. Dezamber 2018 hàt dr Präsidant verkìndigt àss dia Stiira definitiv ufgaa wìrd.

Àm 10. Dezamber 2018 hàt dr Präsidant a Red ghàlta, mìt vìel Diplomatii gega s Frànzeescha Volk. Ar hàt sìch fer teil unheefliga Bemerkunga wo-n-'r gsajt hàt entschuldigt un ar hàt mehrera nèia Màßnàhma fer Ààfang 2019 versprocha: d Àrweiter, wo dr SMIC (minimal Lohn) verdiana, wara 100 Euro mehr pro Monet bikumma; as wara kè Stiira uf d Ìwerstunda àbzoga; d Pànksionniarta, wo weniger às 2000 Euro pro Monet verdiana, wara kè CSG-Stiira meh zàhla; wenn a Unternamma a Bonus àn da Leehn vu Dezamber 2018 derzüemàcht, wara kè Stiira àn dam Bonus àbzoga.^[7]

Àm 18. Dezamber 2018 sìn d Demonschtrànta vu dr Polizèi oder vu da Schàndàrma zwunga worra, ìhra Lager uf da Kritzunga z àbmùntiara. D Holzhìtta sìn àlso àbgrìssa worra un d Gaala Schilè han dr Plàtz wìder frèi gloo, trotz àss d meischta ìmmer noch unzfrììda sìn.^[8]

Referanza

[1] Video „Coup de gueule“ vu dr Jacline Mouraud, YouTube, 27.10.2018 (fr)

[2] Pétition, vidéos virales, pages Facebook... Comment le blocage du 17 novembre s'organise sur Internet, 20minutes, 05.11.2018 (fr)

[3] Gilets jaunes: une manifestante tuée sur un barrage, 227 blessés en France, LeParisien.fr, 17.11.2018 (fr)

[4] Sondage: les gilets jaunes plus populaires que jamais, Huffingtonpost, 28.11.2018 (fr)

[5] «Gilets jaunes»: 412 arrestations, 133 blessés samedi à Paris, LeFigaro.fr, 02.12.2018 (fr)

[6] Edouard Philippe annonce un moratoire de 6 mois sur plusieurs hausses de prix, marianne.net, 04.12.2018 (fr)

[7] Les annonces de Macron: smic, prime de fin d’année, heures supplémentaires défiscalisées…, Le Monde, 10.12.2018 (fr)

[8] Les gilets jaunes lèvent le camp, L'Alsace, 19.12.2018 (fr)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]