Ried fan de Fryske Beweging

Dr Ried fan de Fryske Beweging (RfdFB – Rot vu dr Friisische Bewegig) isch e Organistation vu Lyt, wu di Friisisch Sproch un d Kultur vu Friisland (Provinz Fryslân in dr Nidelande) wän unterstitze. Dr Rot isch e uuabhängigi Stiftig, wu uf Mitarbet vu Frejwillige berueit. Zur Zyt ghere iber 500 Lyt un Organisatione zue dr Mitglider.

Dialäkt: Undermarkgreflerisch

Gschicht

Dr Ried fan de Fryske Beweging isch anne 1945 grindet wore as Dachorganisation fir verschideni chleineri friisischi Organisatione. D Idee doderby isch gsi, ass es ei Aaspächpartner het solle gee fir d Regierig, fir Politiker un fir friisischi Ischtitutione, wu noch em zwete Wältchrieg ufchuu sin (z. B. It Selskip foar Fryske Tael en Skriftekennisse, It Kristlik Frysk Selskip, it Roomsk Frysk Boun oder It Frysk Boun om Utens).Ei wichtigi Punkt isch d Verankerig vun eme gsetzlige Schutz vu dr Friisische Sproch im niderländische Rächt gsi. Bis dodemol het di niderländisch Regierig wenig due zum Schutz vum Friisisch. D Lyt, wu wän mitmache, chenne Mitglid vu dr Dachorganisation wäre oder aber au vu eire vu dr Mitglidsorganisatione. Dr Stiftigsvorstand bstoht us Verdrätter vu dr Mitglidsorganisationen un Lyt, wu vu dr Stiftigsmitglider gwehlt wäre. No 2005 sin d Midglidszahle seli aagstige.

Mitglider

Die Organisatione sin Mitglider vum Ried fan de Fryske Beweging:

De Fryske Rie
Frysk Boun om Utens (FBU)
Federaasje fan Fryske Studinteferienings
Feriening foar in Federaal Europa (FFE)
Freonen fan Omrop Fryslân (FFOF)
Feriening foar Frysk Underwiis (FFU)
It Frysk Amateur Toaniel (IFAT)
Stichting 'Ons Bildt'
Jong Fryske Mienskip
It eardere Kristlik Frysk Selskip
It Selskip foar Fryske Taal- en Skriftekennisse
Stellingwarver Schrieversronte

Aktivitete

Dr Schwärpunkt vu Rot isch in dr erschte Johrzehnte d Entwicklig vu formälle Rächt fir di Friisisch Sporch gsi. Erfolg in dr letschte 50 Johr sin gsi:

1 Stund Friisischunterricht in dr Primarschuel (syt 1980 gsetzlig vorgschribe). Anne 1993 isch Friisisch e Pflichtfach in dr Sekundarschuele wore.
Brief an Regierigsorganisatione chenne au uf Friisisch gschriibe wäre un d Antwort sottuf Friisisch gee wäre.
Politiker derfe in Debatte Friisisch schätze un des wird au uf Friisisch protokolliert.
In dr Provinz Fryslân derf vor Gricht Friisisch gschwätzt wäre. Friisischsprächer hän s Rächt uf e Ibersetzer, wänn eber bedeiligt isch, wu kei Friisisch cha.
In offiziälle Dokumänt derf syt 2005 Friisisch brucht wäre.

Nejeri Entwicklige

In dr 1990er Johr het dr Rot aagfange, di Friisisch Sproch au uf ere ender informälle Ebeni z unterstitze un z ferdere. E Deil vu däne Projäkt sin:

Swingel – Zytschrift vum Vorstand mit Artikel iber di Friisisch Sproch un iber d Organisation.
De Fryske Reklamepriis –e Bryys fir Wärbig uf Friisisch im Radio un Färnseh.
Fear yn ’e Broek – e Bryys, wu all Johr vergee wird an Lyt oder Organisation, wu ebis fir d Unterstitzig vu dr Friisische Sproch due hän.
Newsletter – dr Rot git viermol im Johr e Newsletter uuse mit Artikel di Friisisch Sproch un Kultur.
www.goedfrysk.nl – wänn eber ebis uf Friisisch will schryybe un aber Probläm dermit het, chan er s vu frejwillige Mitarbeiter korrigiere loo.
Euregua – e Brättspiil fir Chinder un Großi. Entwicklet in Zämmearbet mit Verdrätter vu andere Minderheitesproche.
Vortreg un Läsige.
www.itnijs.nl – e Netzsyte mit Nejigkeite.

Friejeri Projäkt

Ragnarock – e Popfeschtival fir neji friisischi Bands un Chinschtler
Mear Frysk on-line – e Initiative go dr Gebruch vum Friisisch im Internet ferdere.
Bäpperli Praat mar Frysk ('Ich schwätz Friisisch')

Gegewart

Dr Rot unterstitzt dr Gebruch vum Friisisch uf allene Ebene. Dr Vorstand het Kontakt zu Regierige, Yyrichtige, Unternämme, Gsellschafte un vile sunschtige Lyt. Dr Gebruch vum Friisisch isch dr Haupt-Schwärpunkt vum Ried fan de Fryske Beweging. Dr Rot schafft zämme mit em Anti-Diskriminierigs-Büro Tûmba go gege d Diskrimierig vu Friisischsprächer vorgoh. D Lyt chenne sich in eme sonige fall an dr rot wände oder diräkt an Tûmba.

Im Rot git s verschideni Komittee mit unterschildige Ufgabe:

Komitee fir Internationali Kontakt – fir dr Kontakt zue andere Minderheite z Europa
Komitee fir Neji Medie – fir d Verbreitig vum Friisisch im Internet.
Komitee fir Politik
Interfriisischs Komitee – fir d Kontakt zue Oscht- un Nordfriisland
Komitee fir Wärbig

Literatur

Sj. van der Schaaf, Skiednis fan de Fryske Beweging. Ljouwert 1977

Weblink

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Ried_fan_de_Fryske_Beweging“ vu de änglische Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.