Text:Rudolf von Tavel/Der Donnergueg/Kapitel 14

XIV.

Schwärmerei und Disziplin. Zwee unglychi Bärner graten anenand

Ändlos und schier unbarmhärzig heiter isch der heißblau Himmel über Land und Meer gläge. Uf de Bärgen am Golf vo Neapel het di großi Summerhitz brüetet, es hoffnungsloses Röuchli, wo nie zur Wulke het chönne wärde, isch vom Vesuv graduuf i di lääri Luft verfloge, und sogar ds Meer het sech chuum grüehrt. Millione vo Stärnli hei druffe glitzeret, und ohni Ruusche hei di chlyne Wälleli am Ufer d’Muschleschirbi ufen und abe tröhlet, hunderttuusedmal ds Tags innert dem glyche schmale Rieme.

Da sy im Schatte vo menen ufgspannete Sägeltuech e Kuppele blutti Manne gläge, bruun schier wi Beduine. Numen a de Gsichter het me nen agseh, daß si nid hie uf d’Wält cho sy. Di meischte hei d’Guetmüetigkeit vo de Schwyzer i den Ouge gha, da und dert einen e füechte Glanz wi vo Heiweh, und wenn me näächer hätti chönne luege, so hätti men im eint oder anderen Oug no nen andere Glanz gseh, dä, wo me dry überchunnt, wenn ds Härz vor großer Erwartung chlopfet. Hie, am Badplatz, isch nämlech di einzigi Glägeheit gsi, wo d’Schwyzer-Soldaten ungstört mitenandere hei chönne brichte.

Zmitts im Huuffe het e große Kärli — der Grenadier Wipfli — mit dem Grenadier Kiefer yfrig diskutiert, und z’nächscht by nen isch der Fourier-Aschpirant Harzchopf gsässe, der einzig Bärner under der ganze Schar. Keis Wort het er sech la etwütsche. Gredt het er nid vil; aber er isch mit Lyb und Seel derby gsi. Und us der Art, wi di andere mit ihm umgange sy, het me gseh, daß si ne gärn hei und ihm ds gröscht Vertroue schänke. Das het der Peter gwüßt, und grad so het er’s äbe welle ha. Mit allne Schliche het er’s erborzet, daß er juscht nid i ds Bärner-Regimänt cho isch. Er het nid begährt under Bärner-Offizier z’cho. Me het afange gwüßt, wi’s albe gangen isch, wenn eso ne Nütnutz sech ga Neapel verzoge het. Da hei fürsorglechi Verwandti oder Vögt yne gschribe, me söll de zu däm junge Ma luege, mit dem Wink, me söll ne kuranze, bis ihm ds Lige weh tüej, villicht syg de no öppis us ihm z’mache. Aber der Peter Harzchopf het äbe gar kei Luscht meh gha, öppis us sech la z’mache. Er het scho sy Lätzgen us de bishärigen Erläbnisse zogen und dänkt, wenn er under ander Lüt chömi und nid uf Schritt und Tritt uf nes Vorurteil stoßi, so chönnt er de wider i sys Täller cho. Der Gedanken a ds Annemarie het ihm ghörig nacheghulfe. Und wär er jitz under ordlechi Lüt cho oder i d’Einsamkeit, so hätt’s ihm nid chönne fähle. Aber du liebi Zyt, wi het das vo naachem alles anders usgseh! Es sy halt nümme di wackere Soldate vo Santa Brigida, Catania und Messina gsi. Daheim, i der Schwyz, isch gäge napolitanische Dienscht druuflos intriguiert worde. Anstatt daß me der grad Wäg ygschlagen und d’Regimänter ufglöst hätti, het me hindenume probiert, de Lüte der Dienscht z’verleiden und ne d’Soldatenehr z’vernütige. Die, wo öppis uf sech gha hei, sy geng rarer worde, und derfür het me minders Volk müesse rekrutiere. So het der Peter vo Afang a nid die Kameradschaft gfunde, wo-n-er nötig gha hätti. Offizier und Mannschaft sy mißtrouisch gsi gägen enandere. Das het er a sich sälber erfahre. Er het gmeint, er chömi de syne Vorgsetzte vor wi nes unbruuchts Bögli Briefpapier. Aber chuum hei si i der Kontrolle gläse: «Student der Theologie», so het’s gheiße: «O heie! — Wi chunnt dä i Soldaterock?» Und wär der Peter Harzchopf en Ängel vom Himmel gsi, so hätt er gäge das Vorurteil nüt mögen usrichte. Derzue isch bald Längizyti cho und sy alte Widerwille gägen alles unnötige G’regier und alli Kujoniererei. Mit jedem Tag meh isch er eis Härz und ei Seel worde mit den Uzfridene. No jitze frylech hätti ne der Gedanken a ds Annemarie Sunnefroh hinderha, öppis z’tue, wo sech mit der Manns- und Soldatenehr nid vertreit hätti. Tag und Nacht het er e Brief a ds Annemarie uf em Lyb treit. Er het sys ganze Härz dry gleit gha, aber geng het er’s no nid über sech bracht, ne-n-abz’schicke. ’s isch ihm gsi, es gieng e guete Geischt von ihm, wenn er ne-n-abließ.

Jitz het sech undereinisch ds Grücht verbreitet, d’Offizier heige sälber d’Hand im Spil, für d’Sach z’verderbe. Si heigen im gheime d’Kantons- und Schwyzer- wappe la us de Bataillonsfahnen use tue, und dermit syge di Regimänter nümme Schwyzer-Regimänter. Vo jitz a syge si nume no Lazzaroni-Truppe, wi di yheimische. Der Ruehm und d’Ehr syge verlore, und gäb’s lang gangi, chönne si mit Schimpf und Schand d’Finke chlopfe. Das het du juscht grad de besser Gsinnete wehta. Was Disziplin i de Chnoche gha het und Soldategeischt, het sech nid la verfüehre; aber di junge Bursche hei ds Füür i Chopf übercho und gmeint, si müesse d’Ehr vo de Regimänter rette. Und grad dem Peter het das yglüüchtet. Hinder den Offizier het er undereinisch wider d’Hüeter vo der Ornig gseh, wi-n-er se vo Bärn här gkennt het: verchnorzeti, herti, rücksichtslosi, türlistockstyffi Gsetzeshüeter, wo sälber nid der Geischt vo de Gsetz i sech heige. Dene müeß jitz einisch under d’Nase gribe sy, was si syge. Jitz müesse di Stöck einisch gsprängt sy. Der Drahtgügger het ghulfe, syni Kameraden ufreisen und het’s i ehrlecher Begeischterung ta, das het men ihm scho aghört, wenn er i sym Yfer zur Guitarren improvisiert het:

Wo Schwyzerfahne brönne

Im Morgesunneglanz,

Da löj mir nüt abtrönne,

Mer wei se-n-eis und ganz.

Wo Schwyzerfahne wäje,

Da ma der Tod dryschla,

Ma jungi Halme mäje,

Mir stellen üse Ma!

D’Soldate hei bald mitgsungen und vom Peter Grosses erwartet. A das, was de nachhär chönnti cho, hei di wenigschte dänkt. Si hei sech ybildet, si chönne den Offizier ihri Meinung mit Gwalt bybringe, und wenn si de gseje, daß es ne ja numen um d’Ehr vo de Regimänter z’tüe sygi, so gäbe si no so gärn nah. Und nachhär syge de si, di junge Soldate, die, wo d’Regimänter grettet heige, de chönn’s ne de nümme fähle. So het’s i dene Chöpfe gchochet und brodlet, und wenn der nüechter Verstand zwüschen inne wider einisch der Chopf ufgha het, so isch men i di nächschti Pinten und het e Schwetti füürige Wy drüberab gla.

So isch es der sälb Tag gstande, wo di urüejige Lüt vom zwöite Regimänt bim Bade Chriegsrat ghalte hei. Es isch abgchartet worde, hütt am Abe, nam Appäll, well men ufbrächen und vo eir Schwyzer-Casärne zur andere ga d’Fahnen use reiche, für se dem Chünig sälber ga z’zeige. Dä wärd ne de scho rächt gä.

Verabredet isch so öppis no bald einisch; aber ob de d’Lüt o derzue Stande, wenn’s gilt, das isch en anderi Frag. Drum hei si enandere der Eid abgno, daß keine der ander well im Stich la. Uheimelig still isch der Namittag verstriche. Mänge het dänkt, wenn er numen im Loch wär oder irgedwo uf mene vergässene Poschte, daß er nid müeßti derby sy, wenn’s de losgangi. O dem Peter Harzchopf isch so z’Muet gsi. ’s isch ihm vor gsi, di Gschicht chönnti de lätz usecho und dermit ändige, daß er uf der Galeere dörft a ds Annemarie Sunnefroh zrückdänke. Chuum isch der Dienscht übere gsi, het er sech in e Pinte gschlichen und eis gheltet. Wenn einisch i sym Läbe, so wär ihm jitz e Ruusch erwünscht gsi. Was het er anders welle? De Kamerade ds Wort z’bräche, het er nid begährt; also het’s gulten Ärnscht z’machen und alles dra z’setze. Und alli die, wo zu däm Etschluß cho sy, hei sech scho im stillen in e gwüssi Wuet yne gsunnen im Gedanken a die, wo’s de nid wärde wagen und se chönnten im Stich la. Wi neecher der Abe cho isch, descht mißtrouischer hei si enanderen agluegt. Und wi meh si trunke hei, descht giechtiger sy si worde. Der Peter, wi no mängen andere, het äxtra schwäre Wy gno, und wenn’s ihm het welle weich wärden um ds Härz, so het er sech sälber zuegredt, jitz syg der Momänt cho, a dene Rach z’näh, wo uf Chöschte vo den Intelligäntere sech als d’Hüeter vo Rächt und Ornig ufspile, jitz gälti’s, der ufrichtig Idealismus gägen es verchnöcherets Trabantetum dürez’bringe. «Wohl bim Donner», het er zum Wipfli gseit, «hinecht wei mer d’Stöck spalte, he?» Und si hei enandere zueblinzlet.

E wundervollen Aben isch über ds Meer här cho. Alles isch i mene purpurfarbige Dusem gschwumme, und wär’s g’achtet het, isch in es weichmüetigs Stuune versunke. Aber i de Casärne hei si nid i di schöni Natur use gluegt. Ihri Ouge hei nume das gseh, was ne d’Phantasie für di nächschte Stunde vorgmalet het.

Der Appäll isch übere gsi, und jitz hei si d’Ohre gspitzt. Wi verabredet, isch e Soldat i voller Usrüschtung vor ds Tor vom Kastell Carmine cho, wo d’Elite-Kompagniee vom zwöite Regimänt gläge sy. Bald druuf het men e hässige Pfiff ghört, und du het’s i allne Stuben afa räble. Wär d’Hand im Spil gha het, isch ufgsprunge, het ds Läderzüüg umghänkt, ds Gwehr us em Räche zogen und di andere, wo no nüt gwüßt hei, gheiße mitcho. Da het’s bündigi Gspräch gä. Wottsch oder wottsch nid? Und me het la merke, daß niemer Gspaß machi. «I stoße der my tüüri Seel ds Bajonett dür e Ranze, wenn d’ nid mitchunnsch!» het men i der halbfyschtere Stube ghöre säge, und setigi Redesarte — de no vo Underoffizier — hei ihri Würkung ta. I de Gänge het’s afa lärmidiere, und bald isch Hof und Stägen ei Troglete gsi. Was öppe vo treu blibenen Underoffizier am Tor het wellen etgägeha, isch uf d’Syte gmüpft worde. «Mach nid d’Chueh!» het’s gheiße.

Bald isch vor em Kastell ussen e stattlechi Marschcolonne formiert gsi. Der Grenadier Kiefer vo Solothurn het ds Kommando überno, und du isch me tambour battant derdüruuf marschiert, zur Casärne Santi Apostoli. Dert isch ds Houptquartier vom zwöite Regimänt gsi. Es isch es uheimeligs Luege gsi, dä ufgregt Huuffe Soldate, wo dür di höchen änge Gassen isch cho z’stürme. D’Lüt hei nid gwüßt, was das söll gä, und hei sech i d’Hüser gflüchtet und d’Türen und d’Läde verriglet.

En Offizier vom Kastell Carmine isch in ere Drotschge voruus gfahre gsi und het d’Wacht vo Santi Apostoli chönnen alarmiere, so daß d’Ufrüehrer dert bschlosseni Türe gfunde hei. Aber im Schwick isch ds Casärnetor gsprängt gsi, und währed überobe, i de Gäng und Stube, die hei afa rumore, wo mit de Kamerade vo Carmine under eir Dechi gsi sy, isch scho der groß Huuffe mit Pülveren und Brüelen i Hof gstürmt. Wo d’Offizier us de Cafés und Privatquartier sy cho z’springe, isch scho alles us Rand und Band gsi, und na nere churze Prügleten i der Wachtstube sy di verstümmlete Fahne scho z’mitts im Huuffen uf der Gaß usse gsi. Da und dert isch einen i sym Bluet uf der Bschüsi gläge.

Underdesse het e zwöiti Colonne vo Carmine d’Revolution i d’Casärne vom dritte Regimänt treit, dert d’Fahne gstolen und isch jitz mit großem Lärme vo San Giovanni Carbonara här cho. Und jitz isch me mit vereinte Chreft gäge San Petito, für d’Fahne vom Bärner-Regimänt ga z’reiche. Si hei gmeint, der Bäremutz sygi de Bärner no lieber als di andere Kantonswappe dene vo den andere Regimänter, und drum gangi’s de dert am ringschte. Aber so ganz sicher sy si ihrer Sach doch nid gsi und hei für guet gfunde, mit Marschsicherung vorz’rücke. Und richtig, wo d’Usspäher a di erschti Schildwacht vom Rayon chömen und eine dä Bärner mit dem Bajonett afat gusle, zieht dä mit dem umgchehrte Schmöckschyt uuf und vertromet ihm der Poli.

Aha, da mueß men anders! hei du d’Redlifüehrer dänkt und hei e Sturm uf ds Casärnetor organisiert. Eine vo den Astifter het der Peter Harzchopf agluegt, wi wenn er ihm wetti säge: «So, Bäremutz, zeig jitz, wi me da derhinder mueß!» Und der Peter, wo i däm heillose Lärmen und Gstürm scho gar nümme gwüßt het, was eigetlech mit ihm sälber gscheht, het du nid dä welle sy, wo nid darf. «Jitz», het er sech i sym halbsturme Chopf gseit, «jitz gratet’s mer, oder de isch überhoupt alles uus.» Er het sech i ds vorderschte Glid gstellt. D’Tamboure hei Sturm gschlage, und hinder nen isch us em Huuffen use, de Vorderen über d’Chöpf wäg, e regellosi fusillade gäge d’Bärner-Casärne losgange. Vo de Fänschter uus isch g’antwortet worde. Niemer meh het sys eige Wort verstande, und derzue het’s scho so gfyschteret, daß me Müej gha het, enandere z’erchenne. No isch, ohni daß me vil usgrichtet hätti, hin und här gschosse worde, da bahnet sech e Bärner-Offizier, wo daheim vo däm Lärme ghört het, Wäg, z’mitts dür e Huuffe düre, für i d’Casärne. Er het weder Cholbestöß no Bajonett g’achtet und het befole, me söll ihm uftue. Vo inne het men ihm di chlyni Türen ufta. Aber jitz sy di paar Frächschte grad hinder ihm här yne, und us em Halbdotzen isch uf der Stell e Huuffe worde. Schutz uf Schutz het im Gwölb dröhnt. Undereinisch isch ds große Tor ufgange, und i wildem Sturm isch alles yne, über ne jungen Offizier wäg, wo, mit mene Ladstock dür und dür gschosse, am Bode glägen isch. Der Peter Harzchopf isch mit anderne vor ds Tor gstellt worde, für z’wehre, wenn öppe vo usse sötti Hülf cho für d’Bärner. Hunderti vo Ufrüehrer sy no vorusse gstande, hei i d’Casärnen ufe gschossen und nid gluegt, was hinder ne här chunnt. Jitz gseht der Peter wider en Offizier derhär cho. Z’mitts dür e Huuffe düren isch er, e große breite Kärli. Linggs und rächts het er d’Ufrüehrer uf d’Syte gschmissen und chunnt grad diräkt uf e Peter zue. «Aha!» het der Peter dänkt, «jitz gilt’s!» Ohni sech z’bsinnen und doch syr Sach nid rächt sicher, sticht er mit sym Bajonett gäge d’Bruscht vo däm Offizier. Wi ne Blitz isch’s ihm derby dür e Chopf zuckt, daß är halt doch am lätzen Ort und kei rächte Chriegsma sygi. Chuum het der Bajonettspitz der Offizier agrüehrt gha, so het der Peter ds Gwehr scho nümmen i de Hände gha. Der Offizier het ihm’s wäg grisse, ’s gchehrt und... mit mene fürchterleche Brüel isch der Peter Harzchopf z’Bode gfalle. E Bluetstrom isch ihm us der Bruscht höch ufgschosse. Füürblitze, schwarzi Schätte, vili Füeß über sech wäg, es Wörggen und Ruusche. Es paarmal het der Peter no probiert, sech ufz’ha, für uf d’Syte z’cho, sech agsträngt, für öppis z’säge. Aber es isch ihm numen e Schmärzesschrei etfahre...

Wo d’Ufrüehrer mit de groubete Fahne vom Bärner-Regimänt abmarschiert sy gäge Capo di Monte, für se dem Chünig ga z’zeige, het me di Toten und Verwundete näbedsi treit. Der Houpme vo der erschte Kompagnie, wo us em Hof usgrückt isch, für uf Capo di Monte ga Ornig z’schaffe, het vor em Tor mit syr Latärnen uf di Tote zündtet. «Wo han i doch dä scho gseh?» het er halblut vor sech ane gseit, wo’s ne dunkt het, da ligi der Lychnam vo däm, wo-n-er under em Tor nidergstoche het.

Doben uf em Capo di Monte hei du di treu Blibenen ihri Regimäntsfahnen i heißem Kampf zrückeroberet und der Schandfläcken uf em Schild vo der schwyzerische Soldatenehr wider abgwäsche — ach Gott, mit vil Schwyzerbluet!