Text:Rudolf von Tavel/Der Houpme Lombach/Kapitel 8

VIII.

Ds Echo vo Trafalgar i der Schuelschtube. Der Ludi gseht nümme heiter und wird umtouft.

Es isch nüt ungschickter, als wenn me-n-amene Möntsch, wo-n-e guete-n-Alouf gnoh het, für sech us em Schländrian use z'arbeite, mit Mißtroue begägnet und ihm syni Vorsätz vernütiget. Wie mänge Schuelmeischter het däwäg im etscheidende Momänt e Schüeler für syr Läbtig vom Damm abegworfe! So het o der Houpme Lombach mit sym Usfall, ohni e-n-Ahnung dervo z'ha, dem guete Schträbe vom Ludi der Läbestrib zerschtört. »Also dä Ydruck mache-n-i de Lüt mit mym Flyß,« het sech der Ludi gseit, »di reini Komedi – di reini Komedi! Das wär sech de frylech nid derwärt.«

I där Schtimmung het er di letschte Tage-n-im Hus vo ds Brambärgers zuebracht, und si het sech underem Abschied vo sym Zögling nid ghobe. Er hätti nid dänkt gha, daß ihn d'Trennung vom Albärli so hert achäm. Aber nadäm er vo sym eltere Fründ e so-n-e chalti douche verwütscht gha het, isch er um so zuegänglecher gsi für d'Ahänglechkeit vo däm viel jüngere. Der Albärli het's erzwängt, daß er der Ludi no het dörfe begleite bis i ds Burdlefhölzli. Und dert, i der Einsamkeit zwüsche de Tanne, het er sech mit Schluchze-n-a sy Lehrer g'chlammeret, so daß dä sälber nassi Ouge-n-übercho het und sech het müesse loswinde. Der Albärli het ob allem Heiloufe lut vor sech ane ghüület und isch zum schtille-n-Erger vo syr Mama der sälb Abe ganz deschperat gsi.

Dem Ludi isch's nid viel besser z'Muet gsi. Nid daß d'Schuelmeischterei ihm so zwider gsi wär. Im Gägeteil, er het sech mit dem Gedanke tröschtet, daß er jitz de chly meh sy eigete Herr und Meischter sygi. Aber er isch halt nid mit sym ganze Härz ga Ittige züglet, sondere di größeri Hälfti dervo het er z'Bärn gla. D'Hochschuel, syni Kamerade, syni Fründe-n-und no mängs Anders het ne dert fescht gha. Im erschte Jahr wär es zwar de no nid übel gange mit der Schuel. D'Sach isch ihm neu gsi, und es het ne luschtig dunkt, di Trybete Chinder – großi und chlyni, Buebe-n-und Meitschi, i ne ganz primitivi Schuelschtube zsämegchäset – mit Wüsseschaft z'fuettere. Si sy-n-ihm aber o gärn z'Schuel gange. D'Gmeindsmanne sy rächt z'fride gsi mit dem Ludi, nume-n-isch im Louf vo däm Jahr e-n-ussergwöhnlech chriegerische Geischt ufcho i der Ittiger-Juged. Z'zytewys isch afange chly wohl viel prüglet und balget worde-n-um ds Schuelhus ume. Und wo me ne du das gschteckt het, so het wahrhaftig di ganzi Schuel Schtreifzüg undernoh, bald gäge Habschtette, bald gäge Bollige, ja sogar über d'Worble gäge-n-Oschtermundige. Einisch hei si de Buebe vom Dokter im Siechehus e Schlacht gliferet, die zwar nid grad Möntscheläbe, aber doch drü Paar Hose gchoschtet het. Churz, es isch e wahri Landplag worde. Ufgfalle-n-isch de Lüte nah-ti-nah, daß d'Chinder e-n-anderi Nomenclatur ygfüehrt hei. D'Worble het bald der Rhyn gheisse, bald der Po, bald sünscht öppis. Der Brügg bi der Wägmühli hei si Pung Darggoleh (pont d'Arcole) gseit, dem Schlupf zwüsche Grauholz und Mannebärg der groß Sankt Bärnhard. Under de Buebe sy Übernäme-n-ufcho, wo niemer begriffe het. Eine het »Nei« gheisse, e-n-Andere »Chläber«, e Dritte »Desex«, e Vierte »Bysechrüz« (Pichegru) und z'gueterletscht isch mene drüber cho, daß si dem Lehrer »Punabarti« säge. Im Winter het es Schneeballeschlachte gä, und ds Chriegsgebrüel het mängisch halbi Tage lang nid welle verschtumme. Eine vo de Gmeindsmanne het etdeckt, daß sogar i de Schuelschtunde no gchrieget wird. Me het uf der Wandtafele Schlachteplän gfunde-n-und Näme, wo ungfähr dene gliche hei, wo sech d'Buebe-n-underenandere gä hei.

D'Buebe sy afange jedesmal dem »Punabarti« bis zum »Pung Darggoleh« etgäge gange, wenn er vo der Schtadt hei cho isch. Und de het er ne de der ganz Schtutz uf müesse-n-erzelle, was es Neus gäbi z'ringsetum. Daheim het me ne de mit Chläpf und Schtrublete-n-i-n-Erinnerung bracht, daß me-n-einschtwyle-n-i der Schwyz, im süeßischte Fride läbi. Zum Glück het's dennzumale no keini Schuelinschpäktere gä, sünsch wär's dem Ludi übel ergange. Und doch isch's ihm mit syr chriegerische Methode viel besser grate als mängem Normal-Methode-Muschter-Schuelmeischter, vo wäge der Ludi het i churzer Zyt ds Härz vo syne Schüeler gwunne gha, z'erscht frylech nume das vo de Buebe, aber wo's d'Buebe hi zieht, da nimmt's d'Meitscheni bald nache, wie d'Blettli i-n-e Brunnenablouf. Und wär ds Härz vo der Juged i der Hand het, isch e Machthaber. Er isch rycher als der Rotschild, denn er het unvergänglechs Guet i syne Hände. Drum mueß er aber o gwüssehafter sy und wird einisch di schwäreri Rächnung abzlege ha, als der Rychscht a Gäld und Guet. Der Ludi het das ganz guet gschpürt und het i de-n-erschte Jahre vo syr Schuelmeischterzyt o Sorg gha zu sym avertrouete Rychtum. Dür d'Chinder het er nah-ti-nah o di Alte gwunne, ja sogar der Pfarrer z'Bollige, so daß dä-n-ihm ändlech i chranke Tage volländs d'Sorg um ds geischtlech Wohl vo der Juged überla het. Das isch es Fescht gsi bi ds Bickhards, wo der Ludi als Hälfer sy Yzug i der Chilche vo Bollige ghalte het. Der früsch chriegerisch Zug vo ds Ludi's Pädagogik het sech o im religiöse-n-Underricht bewährt, und gwüß isch ds sältmal wyt und breit e kei glücklechere Möntsch z'finde gsi als üse Ludi. Wär ne früecher gkennt het, het frylech nüt dranne begriffe. Scho bald nadäm der Ludi sys Ungfell mit de Büecher vom Herr Brambärger gha het, isch bekannt worde, daß der Verträter vom erschte Konsul i der Schwyz, der General und nachmalig Marschall Ney, mit der Eidgenosseschaft e Kapitulation für vier Schwyzerregimänter abgschlosse heig, und Alles isch druuf gschpannet gsi, wenn daß d'Wärbung eröffnet wärdi. Ds sältmal isch es e-n-usgmachti Sach gsi, daß der Ludi ds Schtudium wärd a Nagel hänke, sobald der erscht Wärber z'Bärn uftouchi, bsunders wo-n-ihm du der Houpme Lombach no sy Theologie so vernütiget het.

D'Wärbung isch aber verschobe worde, will der Bonaparte d'Lüt no nid nötig gha het.

Ds gröscht Verdienscht um Ludis guete Flug het hingäge sy Muetter gha. Ihres Ideal, der Ludi uf der Chanzle vo Bollige z'erläbe, isch so chreftig gsi, daß si ihre Suhn geng meh äne-n-ume bracht het. Si het ihm d'Ouge-n-ufta über das, was ihm der lieb Gott avertrouet heig. Si und der Gottlieb hei der Ludi geng meh bewunderet wäge sym Yfluß uf d'Schueljuged. Und di Bewunderung het ne de schtutzig g'macht. »Was gseh si eigetlech o a mer?« het er sech z'erscht gfragt. Aber nah-ti-nah het er's begriffe-n-und het o d'Verantwortung afah gschpüre.

Einisch, a mene schöne Tag im Wintermonet, sitzt der Ludi z'sämegchrümmt a sym Schuelpult und schtucket mit dem »Bysechrüz«, wo chly herthölzig ta het im Rächne. Er het ne davorne gha, a der Wandtafele, und di andere Chinder hei mit Chatze-buggle-n-i ihrne verholzete Schuelbänke di ungschickte Divisione vo ihrem Kamerad im Chopf nache grächnet.

»Wie seit me däm, wenn me-n-e größeri Zahl dür ne chlyneri teilt?« fragt der Ludi.

Der »Bysechrüz« het a Bode gluegt, wie wenn er's dert us de-n-Escht und Schpryße chönnt läse. Aber es het ihm nid welle cho.

»Wär weiß es?«

D'Meitscheni hei alli d'Händ ufgschtreckt und sy uf d'Tische-n-ufe g'rütscht für necher zueche z'cho. Vo de Buebe het's nume-n-eine gwüßt, und dä het brüelet: »Difesion.«

»Also wie?«

»Difesion« seit der »Bysechrüz« ganz ufgchlepft.

»U de, wenn me-n-ei Zahl vo der andere-n-ab-zellt, wie seit me de däm?«

Jitz macht der »Bysechrüz« ganz es schlau's Gsicht und seit: »E Haub-Brigade.«

Uf das abe-n-isch es schuderhafts Gebrüel usbroche, und si hei dä arm »Bysechrüz« usglachet, bis er ds luter Wasser briegget het. Der Ludi het z'erscht o mitglachet. Aber wo-n-er du sy chlyne Fäldherr so bitterlech gseht briegge, sy-n-ihm di Träne zum Vorwurf worde. Der Duume-n-isch ihm i d'Hand gfalle, daß är d'Schuld sygi a der Begriffsverwirrung, die übriges scho mängisch zum Vorschyn cho isch. Er het ygseh, daß er syne Chinder d'Chöpf schturm gmacht het und daß es höchschti Zyt sygi, di Gschicht e chly anders i d'Finger z'näh. Generäl het's z'Ittige vor der Hand no keini bruucht. Er nimmt der »Bysechrüz« ryti-ryti-Rößli uf ds Chneu und faht mit Ängelsgeduld a, ihm di nötigi Wysheit ytrichtere. Da ghört me-n-uf der Schtraß uffe-n-es Roß atrabe, und im nächschte-n-Ougeblick erschynt über em hölzige Schutzgitter vom nächschte Fänschter e-n-elegant ufzöumte Roßchopf. Natürlech isch es mit der Rächnerei us gsi. Der Ludi het im Ougeblick der Houpme Lombach erchennt, schtellt sys Ryterli ab und schpringt use. Er isch kei Momänt im Zwyfel gsi, daß sy Fründ öppis wichtigs z'brichte heigi. Dä Ydruck het natürlech o di ganzi Schuel gha, das het me-n-a dene dryßig Gsichter gseh, wo sech a d'Fänschter drückt hei. Dene Chinder isch der Lombach scho lang kei frömdi Erschynung meh gsi, und si hei ne gärn gseh, vowäge jedesmal, wenn er bi'm »Schueli« z'Visite gsi isch, so het me nachhär Neuigkeite vom Chrieg z'ghöre-n-übercho. Jedefalls hei si o ihm di füürigi Beschrybung vo der Seeschlacht bi Trafalgar z'verdanke gha, wo ne der Ludi vor zweene Tage-n-als ds allerneuischte zum Beschte gä het. Das mal isch es der Ludi allei agange.

Er isch es paar Schritt wyt näbem Ryter här dür z'Dorf gloffe-n-und het mit Schtuune vernoh, daß d'Wärbung vo dene vier Regimänter im Früehlig eröffnet wärdi und daß der jung Brambärger no dä Winter ga Paris verreisi, für de im Früehlig yz'trätte. Er wärdi dä Winter sibezächni.

Obschon der Ludi das eigetlech scho lang erwartet het, isch ihm der Bricht vom Fründ Lombach wie-n-es Meteor i ds Härz gfalle. Er het afah frägle-n-und dampe, bis ihm Öpper isch cho säge, »er mangleti ga z'luege, di Bursch tüje neue wohl wüescht i der Schuelschtube.«

Ziemlech resigniert het der Ludi sym Fründ gseit: »Ja nu, i bi halt jitze z'Ittige.« Er het nid gschine z'ghöre, daß der Lombach im Abryte brummlet het: »Mer wei de luege, wie lang no.« Wo-n-er gäge ds Schuelhus zrückschpringt, tönt ihm scho vo Wytem e wahre Hölleschpektakel etgäge. »Aha,« het er dänkt, »da wird aber eis gchrieget.« Das mal het ihm aber doch der Anblick vo der Schuelschtube schier der Ate gnoh. Me het nämlech Trafalgar ufgfüehrt, und was öppe-n-überhitzti Phantasie a Schräcke vom Seechrieg cha ersinne, das isch hie anschoulech gmacht worde. Uf ds Ludis Pult obe het Eine-n-i eis Loch yne brüelet: »Seh Buebe, es söu e-n-iedere sy Ma schteue, potz Ängiland!« Dä het d'Rolle vom Nelson gä und isch bumbardiert worde mit Büecher, Chrydebitze, Holzböde-n-und anderem schwärem Gschütz. Sämtlechi Schuelbänk hei Chriegsschiff vorgschtellt, uf dene d'Bsatzung sech mit unerhörter Tapferkeit prüglet het. Eis dervo – es het »d'Santissima Trinidad« sölle vorschtelle-n-und isch vo luter Meitscheni bemannt gsi – het scho gkänteret gha, und d'Besatzung het sech uf de hölzige Woge vom Schtubebode-n-i de Tinteschwettine-n-umegwälzt. Ds Schärmemüllers Liseli isch under syr Fregatte gläge, het us mene tolle Hick i der Chopfschwarte Bluet zur Tinte gschüttet und mordismo gschroue, will es sys Chitteli vercharet chet. Aber es het Niemer Zyt gha z'lose. Ds Pintewirts Änni isch im Rettungsboot – Ludi's Schpeumuetli – gsässe, und eine vo de Buebe het's e de Füeß i der ganze Schtube-n-ume gschrisse. Für e Pulverdampf isch e Schtoub ufgwirblet gsi, daß me schier d'Tagesheiteri nümme gseh het. Di Kämpfende hei no lang nid g'merkt, daß der Schuelmeischter wieder i der Schtube-n-isch. Erscht wo-n-er der »Nelson« über Bord gschlängget het, het's afah lugge, und ändlech het er se wieder möge baschge. Der Ludi het du natürlech e vielsytigi Tätigkeit müesse-n-etfalte, für alle Schade wieder guet z'mache, z'erscht am Pärsonal, hie chläpfe, schtruble, ohre-n-und brätsche, dert wäsche-n-und tröschte: »heile, heile Säge, drei Tag Räge, drei Tag Schnee, tuet dem Meiteli nümme weh.« Nachhär het me d'Chriegsschiff wieder ufgschtellt und se-n-ihrer friedleche Beschtimmung zrück gä. Z'letscht het me d'Meereswoge mit würklechem, nassem Wasser und Suurchleesalz wieder zu »Kulturbode« gmacht z'erschtarre. Na nere zünftige Schtrafpredigt het der Ludi syni Zöglinge hei gschickt. D'Trafalgarfyr het i verschiedene Privathüser ihri Furtsetzung gfunde. D'Müetter hei nämlech ihrne glorios yziehende Seehelde d'Hose-n-abe gla und ne schtatt mit Schämpis mit Pumpis ufgwartet. Der Ludi het für guet gfunde, ds Liseli sälber hei z'bringe, vo wäge der Schärmemüller het scho lang nümme Freud gha a der schpartanische Methode vom Ludi. Der Epfang isch o dernah gsi. Ds Liselis Vatter het dem Ludi so schuderhaft wüescht gseit, daß sys verwundete Töchlerli vor Beduure mit dem Schuelmeischter erscht rächt het afah briegge. Der sälb Abe het der Ludi mänge-n-Ydruck gha z'verwärche. D'Nachricht vom junge Brambärger, di böse Frücht vo syr Erziehungsmethode, d'Usputzete vom Schärmemüller. Und i de nächschte Wuche-n-isch no mängs derzue cho. Der Pfarrer vo Bollige, wo vo syne Fänschter us mängisch gnue het chönne beobachte, mit weler Ahänglechkeit sech d'Underwysigschinder a Ludi zueche drückt hei, isch vor Chyb und Nyd gsund und gsünder worde und het der Tag nid chönne-n-erwarte, wo-n-er ds Leitseil wieder chönni sälber i d'Finger näh. Einschtwyle het er der Hälfer-Schuelmeischter mit räße Bemerkunge regaliert.

I der Schuel sälber het der Ludi bald gnue afah merke, daß der Versuech mit nere neue Methode bi dene Chinder, wo-n-er sälber verzoge-n-und ergellschteret gha het, nid het welle zieh, und so het er na-n-es paar guete, aber ziemlech fruchtlose-n-Alöuf agfange geng nach em ougeblickleche Bedürfnis verfahre, bald hüscht und bald hott. Derby sy-n-ihm d'Chinder uhirtig worde, und är het d'Geduld und d'Freud verlore. Und sobald ihm d'Chinder daheim nümme so z'bescht gredt hei und o weniger gärn meh i d'Schuel gange sy, hei d'Bure-n-o ds Grönkte-n-im Chemi nümme rächt welle sinde, d'Hüehner hei angäblech weniger meh gleit und d'Milch het schlächt sölle-n-usgä, so daß sech der Ludi öfter als fruecher bi syr Muetter het müesse zueche la. Dert isch neue-n-o öppis e chly anders worde. Der Gottlieb het schynt's i der Gmeind ume-n-allerlei ghöre lüte, und under däm, was ihm zuetreit worde-n-isch, het sy Bewunderung für e Ludi afah abnäh, was dä wohl het möge merke.

So het sech langsam und sicher der Himmel zu Ludi's Höupte-n-überzoge, und der Verleider isch über ihn cho wie ds Nachtgwülk.

D'Mama Brambärger het's gwüßt z'dräje, daß d'Abreis vo ihrem Suhn usegschobe worde-n-isch bis über ds Neujahr. Aber jitz het's ihm grückt. Di drei Fründe sy no einisch zwüsche Wiehnachte-n-und Neujahr am Kaminfüür vom Houpme Lombach z'sämecho. Und jitz wei mer se no einisch aluege, bevor ihres Chleeblatt verrisse wird.

Der Lombach isch uf der Holzchischte näbem Kamin gsässe-n-und het syni gschtiflete Bei schtäckegrad vo sech gschtreckt und mit de Schporreredli am Bode g'chrauet. Der lingg Ellboge het er uf ds Kamingsims gschtützt und der Chopf i d'Hand gleit gha. Syni Blicke sy de Tubakwülkli nache gange. Zwüsche de schtarke Finger vo syr lingge Hand düre het ds Cherzeliecht vereinzelti wyßi Haar i sym dunkle Schopf verrate, und wenn er sech bewegt het, sy syni herte Züg i scharfe Schätte zum Vorschyn cho, und mängisch het ds Liecht wie Funke i syne schtahlgraue-n-Ouge refläktiert. Der Ludi, wo der gröscht under dene Drei gsi isch, aber viel weniger schön proportioniert als der Lombach, het i mene Fauteuil vis-à-vis vom Kamin der Füürschyn us sym Vollmondgsicht la flimmere, währed er mit syne dunkle-n-Ouge dür d'Flamme düre-n-uf di pächschwarzi Rückwand vom Kamin gschtieret het, ohni z'grächtem uf das z'lose, was di beide-n-Andere z'säme gredt hei. I der einte Hand het er es Numero vom »Moniteur« gha, wo détails bracht het über d'Schlacht vo Austerlitz, übermüetigs, französisches Gfasel. Der jung Brambärger, schlank und schmächtig, mit mene Meitschigsicht voll Zuekunftströum, isch dernäbe gschtande-n-und het der Rouch us Ludis Pfyfe-n-i sy fyni Adlernase-n-ufgsoge.

Si hätte sech mängs no gha z'säge, di Drei, und doch hei si nid grad viel gschwätzt. Ihres Gschpräch isch es Echo gsi vo de Chriegsnachrichte-n-und ihri Gedanke-n-es verworres Gschpinnscht vo zuekünftige Waffetate. Am wenigschte het sech der Lombach derby dänkt, und doch isch er dä gsi, wo am marschfertigschte-n-usgseh het. Der Ludi het sech dür di füür-zitterigi Luft düre-n-uf di schwarzi Kaminwand Schlachtebilder gmalet und het sech schier nümme gschpürt i syne Tröume, und derby isch er so fescht und vierschrötig i sym Fauteuil ghocket, daß es eim dunkt het, me müeßt ne mit Schprängpulver uselüpfe.

Dem Brambärger sy's Schicksal isch etschiede gsi; bi'm Lombach isch me gwahnet gsi, bis zwo Minute vor mene Houptschtreich nüt chönne-n-us ihm use z'bringe. Hingäge der Ludi het weniger dür syni platte Züg, als dür sy's ganze Benäh verrate, daß es ne schier verdräit het, zwüsche dene beide Soldate-n-inne. Und wie het's erscht rächt gschtürmt und g'wüetet i syne Gedanke, wo-n-er nam Abschied vo sym liebe, ehmalige Schüeler dür di verschneiti Bolliger-Allee usegschtampfet isch. So müehsälig es dasmal mit de Beine gange-n-isch, so churz sy-n-ihm di länge Boumreihe vorcho, und ender als ihm rächt gsi isch, het der Chilchsturm uf ihn abegluegt und ne-n-agschwige. »Söll i ächt? – Söll i nid?« isch es di ganzi Nacht i sym Chopf uf und nider gange. – Ja, was eigetlech? He, zur Muetter, nere's ga säge. Aber es het ihm grusam gchoschtet, zur Muetter z'gah.

Z'morndrisch gäge-n-Abe het er sech ufgmacht und isch zur Muetter. Si isch i ihrer heimelige, täflete Schtube gsässe, näbem turmhöche Bett, und het gschpunne. Uf em Ofetritt hinde-n-isch der Gottlieb zwüsche de-n-ufghänkte, nasse Chleider gsässe-n-und het sech la brate.

Der Ludi isch zur Muetter ga sitze-n-und het a sym Anlige-n-afah umedräje, het gjammeret über di böse Müüler vo de Lüt, über d'Schuel, über e Pfarrer; aber wyter isch er nid cho. Scho nume der Blick vo der Muetter het ne gschweigget. Und erscht, was si-n-ihm du no gseit het!

Är heig sech das alles sälber ybrochet. Er wäri afe-n-alt gnue für yz'gseh, daß eine, wo us Chinder sötti Lüt mache, nid geng mit ne dörf ganggle. Das syg öppe nid z'verwundere, daß es settigs heiligs Amt e chly herti Arbeit choschti. Är söll nume dänke, mit wäm er z'rächne heig. Seje gang's ja de nüt meh a. Aber mit Däm, wo Himmel und Ärde regieri, wett si nid uneis wärde. Är söll doch nume läse, wie's däm ergange syg, wo sys Pfund vergrabe heig. Vo de Lehrer und dene, wo anderi zur Grächtigkeit wyse, heißi's ja, si wärde lüüchte, wie des Himmels Glanz.

»Nei, nei, my liebe Suhn,« het si z'letscht gseit und ihri magere Finger i-n-enandere gfaltet, »bhüet di der lieb Vatter im Himmel dervor, daß du je i dym Läbe sy Gnad verachtisch! Du muesch jitz einisch sälber fescht wärde, du Chind Gottes. Was wottsch de, wenn i einisch nümme bi?«

Der Ludi het sech über sy Verirrung afah schäme und het zur Muetter, göb er gange-n-isch, gseit: »Gäll, Muetterli, häb's nid ungärn, daß i albe zue der chume, wenn i nümme rächt wyter weiß. Bhüet di Gvtt!«

Uf das abe het der Ludi wieder chönne schlafe, wie-n-e Hüeterbueb.

Nam Neujahr isch der Schuelmeischter so wenig als müglech i d'Schtadt gange, für emel ja sy Phantasie nid neuer Befruchtung mit Schießpulver usz'setze. Alli Tag het er sech vorgha, daß me-n-am Pflueg nid hintertsi luege dörf. Aber myn Troscht doch o, wie het dä Pflueg ggyret und gharzet! Es isch eifach gar nümme ds Glyche gsi mit der Schuel, wie vorhär. Und der Ludi het's dem Pfarrer müesse gloube, öb er het welle-n-oder nid, daß mit der Juged vo Ittige nid ab Fläck z'cho sygi. Der Pfarrer het d'Underwysig wieder sälber übernoh und het bald gnue gmerkt, daß er gäge-n-e böse Luft het müesse ruedere. Er het der Ludi mit de bitterschte Vorwürfe-n-überhüüft. Ja er het sech einisch i der Ungeduld so wyt la gah, daß er däm arme Kärli a Chopf bängglet het, er heigi ds Seeleheil vo mehrere Chinder uf em Gwüsse.

Was der Früehlig dem Pfarrer umegä het, d' Gsundheit, het er ds Ludi's Muetter gnoh. Si het afah chrächele, und ändlech het si sech müesse-n-ergä und i ds Bett lige. Und vo denn ewäg het's ere-n-erscht rächt böset, vowäge ds Lige-n-isch für ne-n-alti Wärchadere der Tod. Der Ludi het ere nid dörfe ga sys Leid uf ds Dachbett uschrame, und sünscht het er neue Niemer gha, wo-n-ihm mit Härz glost hätti. Dem Fründ Lombach het er sys Leid natürlech nid chönne chlage. Sy Antwort het er zum vorus gchennt und het o gwüßt, daß er sym Rat nid mit guetem Gwüsse dörfti folge. So isch er z'ringsetum abgschnitte-n-und uf sech sälber agwife gsi. Schtatt jitze z'dänke, der lieb Gott well ne-n-e chly la zue sech sälber cho und ne sälber mache z'dänke, het er agfange sich sälber beduure-n-und het nüt meh welle verschtah.

I der truurige Verfassung isch der Ludi gsi, wo me-n-ihm isch cho säge, es gang mit syr Muetter z'Änd.

Und si isch gschtorbe, und der Ludi isch zrückblibe mit dem Gfüehl, er heig syr Muetter gägenüber nid erfüllt, was er sölle hätti. O, was het das für bitteri Schtunde gä! Wär jitz Öpper cho und hätt ihm i ds weiche Gmüet yne gredt, so hätti's gwüß no chönne guet wärde mit ihm. Aber d'Lüt sy nume so um ihn umegschtriche mit schöne Sätz und truurige-n-Ouge. Ds Leid um ne Muetter isch de Meischte z'schwär vorcho, als daß si öppis hätte gwagt z'rede-n-und z'tröschte. Zu Allem isch es jitz dem Schuelmeischter no vorcho, wie wenn der Lombach doch rächt gha hätti, wo-n-er ihm sys Schtudium vernütiget het. »S'isch wahr,« het er sech gseit, »da isch me Theolog und schteit uf der Schwelle zum Pfarramt und isch nid emal im Schtand gsi, a nere Muetter i der letschte Not öppe-n-e chly geischtleche Troscht z'verschaffe.« Er het halt gschpürt gha, wie groß und übermächtig di ächti Härzesfrömmigkeit vo der Muetter syr theoretische Heilsverchündigung gägenübergschtande-n-isch. Er het ere grad chönne-n-us der Bibel vorläse, aber zu däm het's ja kei Glehrte bruucht.

Sobald di erschte-n-üssere Veränderunge-n-im verwaiste Hus übere gsi sy, isch der Gottlieb syr Arbeit nache gange. Der Ludi aber isch zwüsche der Schuelzyt mängisch schtundelang uf e Chilchhof ga sitze-n-und het sym Jammer nache gschtuunet.

Der Merze het sunnigi Tage bracht, und d'Chinder hei a der Halde-n-under der Chilchhofmuure Veieli gsuecht. Da geit emel o einisch ds Schärmemüllers Liseli, es sibejährigs, luschtigs Meiteli, mit sym Veielibüscheli übere Chilchhof hei und gseht richtig der Schuelmeischter vor der Chilche-n-a der Muure sitze mit dem Chopf schier zwüsche de Chneue. Das het das Chind furchtbar kurios dunkt, daß der Schuelmeischter so dasitzi und vor sech ane brieggi. Es het gwüßt, daß ihm d'Muetter gschtorbe-n-isch, und der Ludi het ihn's schuderhaft duuret. Es hätt ihm gärn öppis z'lieb ta, aber es het nid gwüßt, was säge-n-und het sech nid trouet, ne-n-az'rede. Es isch lang da gschtande, i der einte Hand syni Veieli, mit der andere het's a syne Läszge g'niffelet. Ändlech geit's uf e Schuelmeischter zue, luegt ne mit große Boll-Ouge voll chindlechem Erbarme-n-a und schtreckt ihm, ohni e Lut vo sech z'gä, sys Veielibüscheli etgäge. Er het's lang nid gmerkt; aber ändlech luegt er uf und gseht sys Liseli. Er het's zuechezoge-n-und ihm grüsli danket.

Das isch nid ds Einzige gsi, wora-n-er hätti chönne merke, daß no Öpper es Oug uf ne heigi. Aber er het so tief i sech yne bohret gha, daß er nümme gmerkt het, wär hinder Blueme-n-und Suuneschyn schteckt. Und wenn z'Nacht d'Schtärne g'glitzeret hei, wie wenn si-n-ihm wette säge: »Lue doch, wie mer schprätzle-n-und schyne, daß d'emel o no e chly Heiteri gsejisch,« so het er halt nüt gseh. Der Ludi Bickhard het nümme-n-ufe gluegt.

Ei Morge-n-isch er wieder ga Bärn uf d'Hochschuel, und er het im Sinn gha, nachhär villicht no zum Pfarrer Müsli z'gah. Schtatt grad z'gah, schländeret er du z'erscht mit mene Brueder Schtudio d'Chilchgaß ab. Und was gseh si? Im Plainpied vo ds Brambärgers Hus isch ds Wärbbüreau für di französische Schwyzerregimänter ufgschlage. Under der Hustür schteit e martialische Kärli, e-n-Underoffizier i der prachtvolle rote Grenadier-Uniform. Dä het der Schnouz gschtriche-n-und sech la bewundere. Di beide Schtudänte hei gäge Chilchhof abboge, währed der Underoffizier i ds Büreau yne rüeft: »Voilà un beau gaillard, capitaine.« Es isch aber o grad gsi, wie wenn di Lüt mit ihrne chupferige Nase schmöckte, wo öppis z'mache wäri. Di Schtudänte sy no nid lang hi-n-und här gschpaziert gsi, so chunt der Wärbhoupme dahär, zierlech und glatt, het sy Näbelschpalter glüpft und mit dene junge Lüt luschtig afah brichte, z'erscht nume vom Wätter, vo Amsle-n-und Schpatze. Nachhär het er ne gseit, si sölle de nid öppe meine, er well se fische, bhüetis nei. – Und am Namittag isch der Ludi mit mene Bumberuusch ga Bollige-n-use-n-und het i syr Schtube-n-es Papier us em Sack zoge-n-und het's i sym Dusel, weiß kei Möntsch wie mängisch, gläse-n-und z'sämegleit und wieder ufta.

Obe drüber het's gheisse: Armée française. Ier Régiment Suisse etc. etc. Recrue: Bicard Louis, étudiant, de Bolligue, Canton de Berne..... etc.

Ja, da isch es gschtande, daß der Ludi uf sächs Jahr kapituliert heigi. Wär dem Marschbefähl nid folgi, wärdi als Deserteur behandlet.

Dür sy Wynäbel düre-n-isch's dem Rekrut vorcho, wie wenn er öppis chuedumms gmacht hätti. Das isch es nätts Erwache gsi am andere Morge. Hindertsi het er nid welle, aber er het's o Niemerem dörfe säge. So isch er würklech, nadäm er hübscheli sys Erb so guet wie müglech liquidiert gha het – d'Houptsach het er natürlech dem Gottlieb müesse-n-überla – am Tag vor der Ymuschterig, bi Nacht und Näbel verschwunde. Und wo d'Schuelchinder am sibni agrückt si, isch niene kei Schuelmeischter meh gsi z'finde. I der glyche Casärne, wo-n-er vor vier Jahre mit dem Hans Gnägi isch ygschperrt gsi, isch er afangs April 1806 wieder mit sym damalige Gfährte-n-ygrückt und ygchleidet worde. Aber da isch nüt gsi vo rote Fräck und Epaulettes, sondere-n-i graublaui, längi Chittle – sarreaux het me ne gseit – sy si ytogglet worde. Uf e Chopf hei si e wüeschti Polischappe-n-übercho und uf e Buggel e bruun und wyß tschäggete Tornischter.

Bi'm Appäll het der Ludi e Versuech gmacht, sy Name-n-i der Wärbkontrolle la z'berichtige. »I heiße de Bickhard,« het er dem sergeant-major gseit, »nid Bicard, i bi kei Jud.«

»Blas mer d'Fädere-n-i d'Schueh,« het dä g'antwortet, »das chunt uid druuf a. Du bisch jitz ds Numero Sibenesächzgi. Gring uf! Buuch hingere!« Der Ludi het für guet gfunde, der Buuch yz'zieh, bevor dem sergeant-major sy Fuuscht dem Alignement nacheghulfe het. Jitz het er gwüßt, daß e-n-andere Meischter isch.

Zum Glück het der Hans Gnägi ds Numero sächsesächzgi gha, so daß si bi Tag und uf em Schtrousack näbenandere blibe sy. Acht Tag druuf isch ds Numero Sibenesächzgi mit es paar Hundert andere Numero hinderem Tambour – räbedi, räbedi, rautschitschi – dür ds Aarbärgertor ufe marschiert, i-n-e-n-anderi Wält.