Text:Rudolf von Tavel/Der Stärn vo Buebebärg/Kapitel 4
Viertes Kapitel
Zmorndrisch sy schwarzgraui Wulken über ds Ursellemoos cho z’flügen und hei schwäri Rägetröpf gäge d’Fänschterschybe vom Saal gworfe, wo der Töldi ungsorget mit syne grobgschnitzte Rößli und Chüeli gvätterlet het. Er isch gärn bi de Fänschter vorne blibe, wenn er allei gsi isch, vowäge der Hindergrund vom Saal mit dem mächtige Sandstei-Kamin isch ihm geng e chly uheimelig vorcho. Linggs und rächts vom Kamin sy di «ysige Manne», zwo schöni alti Rüschtunge, gstande. Näbe der einte, i mene fyschteren Egge, isch di großi Bibel uf mene massive Tisch gläge, wo der Papa schier all Abe drinne gläse het. Im anderen Eggen isch es gheimnisvolls Türli im Eichetäfel gsi, wo dür nes fyschters Gängli i ne Spycherbode vo der Mühli gfüehrt het. Der einte Längswand nah sy gschnitzti Schäft und Trög gstande, und dert derhinder het me Tag und Nacht ds Gsur vo der Mühli ghört. Vorne, znächscht am einte Fänschter, isch e Türe gsi zu nere hölzige Stäge, wo i d’Hallen und zur Hustüre gäge Hof abe gfüehrt het. Us der Mitti vo der andere Längswand isch me dür ne Gang zmitts dür ds ganze Schloß zur große Stäge cho.
Dert, under der Gangtüren isch jitz plötzlech — e prächtigi Rembrandtfigur — im chumleche Tuechwams, i graue Strümpfen und breite Schnalleschueh der Oberscht erschine, di churzschäftigi Fahne vo sym Regimänt uf der Achsle, für se zwüsche Tür und Fänschter a der Wand ufz’hänke. Er het se mit Wohlgfalle betrachtet und zwägzupft, und nachhär het er no Waffe bracht, Pischtolen und Däge, und alles schön i di alte Negel und Schrube ghänkt. Derby isch ihm der «Tiger» um d’Bei umegfislet und het dem Töldi mit dem Stil im Gsicht umegwädlet, bis dä ne dranne grisse het.
«E e, Töldi», seit der Oberscht, «das chönntisch de einisch büeße!» Druuf het er der Schlapphuet ufgsetzt und isch dür e Gang uus verschwunde.
Under der Hustüren isch er e Momänt blybe stah und het dür d’Allee ab gluegt, wo vom Schloß gäge Mittag bis zur Schmitten abe gfüehrt het. E suure Luft het ds letschte Loub vo de Böume grupft und über e Chisebach uf d’Matten use treit. Dem Oberscht sy erschte Gang het nid der Schmitte gulte, no der Sagi dernäbe, no der Mühli, sondere däm, wo-n-er sälber gfüehrt het, der Landwirtschaft. Uf mene schmale Stäg isch er über d’Chise zur Schüüren überen und het mit dem Meischterchnächt d’Ställ visitiert. Uf em Heiwäg begägnet er dem Huschnächt, dem Jakob, wo-n-ihm chunnt cho säge, es warte verschideni Parteien uf ihn i der Halle.
«So?» seit er, «chuum het me der Fueß wieder über d’Schwellen yne ta, fat das Gchähr scho wieder a. Wär isch da?»
«Der Garnbuuchibänz und eini vo Groß-Höchstette, Herr Oberscht.»
«Was het die z’Hünige verlore?»
«Es macht Gattig, si heig öppis z’chlagen über e Müller, si het emel der Umwäg um d’Mühli gmacht und isch vo hienache zueche cho.»
«Was wett ere der Müller z’leid ta ha?»
«O, es wär nid di einzigi. Es isch mängs gange, syder daß der Herr Oberscht i Chrieg isch.»
Uf das abe het der Oberscht nüt meh gseit. Dem Jakob het er gwunke, mit ihm i Saal use z’cho und erscht dert fat er wieder a: «Jitz wei mer zerscht der Garnbuuchibänz dra näh. Rüef ihm!»
Währed der Jakob di chlyni Stägen ab springt, rüeft der Oberscht i Gang use: «Käthi!» Und grad druuf erschynt ds Müllers stattlechi Tochter, e stolzi, schlanki Figur im eifachschte Chittel, wo me sech nume cha dänke, aber suber und i der Ornig. I ihrem ender bleiche Gsicht und de blauen Ougen isch fascht öppis Schwärmüetigs gläge. Ds choleschwarze Haar isch i schwäre Züpfen über e Rüggen ab ghanget.
«Lue mer zum Bueb!» seit der Oberscht, und der Töldi isch dem Mühlikäthi agumpet und mit ihm use, ohni daß öpper derzue Lut gä hätti. Der Oberscht het ne wie verstuunet nachegluegt, bis men a di anderi Türe gchlopfet het. Da drob isch er schier e chly zsämezuckt, obschon er ja druuf gwartet het. Er het der Hund a sy Platz gjagt und sech i ne große Fauteuil gsetzt. «Yne!»
Der Jakob het es chlys schwummigs Mannli mit unglychlige Hangibacken und nere wüeschte gstabelige Mähne vo gräutschelig-bruune Haare vor sech zur Tür yne gschoben und sälber yne welle. Aber der Garnbuuehibänz het scho uf der Schwelle ne schuderhafte Chratzfueß gmacht, so daß ne der Jakob mit mene ghörige Mupf het müessen i Saal yne stoße.
«Was hescht aber, Bänz?» fragt der Oberscht. «Es pressiert schynt’s, daß d’scho hütt chunnsch!»
«Verzieht, gnädige Herr», seit der Bänz, «es isch mer drum z’tüe, z’wüsse, ob der Herr Oberscht guet ume hei cho isch.»
«He nu, das hesch jitz scho gseh, i bi ja gsund und zwäg.»
«Das walt der lieb Gott!» meint der Bänz.
«Dank heigisch, aber wäge däm hättisch der der Wäg chönnen erspare. Läb wohl!»
Jitz dräit der Bänz d’Chappe verlägen i syne chrumme Chräbelfinger ume:
«Verzieht, Herr Oberscht, i ha... i ha...»
Der Oberscht isch scho ufgstande gsi und het dem Bänz d’Hand dargstreckt. Da seit er: «Aha, das han i doch welle ha, du sygisch nid nume cho, für mer cho guete Tag z’säge.»
«Nei, nüt für unguet, gnädige Herr, i sueche nume, was me, Gott Lob und Dank, geng findt by-n-Ech, Rächt u Grächtigkeit.»
Uf ds Oberschts Stirne het’s urüejig afa zucke, aber das het der Bänz nid gseh.
«Es isch mer leid, Herr... gnädige Herr Oberscht, daß ig Ech so mueß Bschwärd mache. Aber wo gienge mer süscht hi? Der Gerächte mueß halt viel lyde.»
«Vüre mit, vüre mit!»
«E nu, wenn der Herr Oberscht so güetig will sy, es isch äbe... der Schwander im Schlupf hinden isch mer es Zeisli schuldig für Gäld, wo-n-i sym Vatter da di Jahr vorgstreckt ha. Es wäre bloß föuf Pfung, Herr Oberscht, was i z’guet ha by-n-ihm. Und er wär willig mer’s z’zahle; aber jitz wott er mer nume sibenedryßg un e haube Batze gä.»
«He nu, das macht ja di füf Pfund!»
Jitz lachet der Garnbuuchibänz unglöubig, wie wenn er wetti säge, das wärdi öppe dem Oberscht nid ärnscht sy.
«Oder nid?» fragt der Oberscht.
«Da chäm i z’churz, gnädige Herr.»
«Warum?»
«I han ihm di föuf Pfung etlehnt, wo ds Pfung no zwöuf u ne haube Batze gulte het. Es isch grad denn gsi, wo di gnädige Herre z’Bärn inne befole hei, der Taler söu füfzig Batze gäute, statt nume dryßg.»
Dem Oberscht isch e Ton vo Erger etwütscht.
«Ja nu», seit er, «aber jitz gilt halt ds Pfund nume no siben und e halbe Batze. Da git’s nüt meh z’chähre.»
«E aber, Herr Oberscht...»
«I cha nüt derfür; aber das isch jitz halt eso.»
«Aber der tuusig Gottswille, Herr Oberscht...»
«Emel jitz chan i nüt anders mache. Chumm de mynetwäge hütt über acht Tag ume. Und der Schlupf-Sameli mueß de o cho, de cha me de luege, öb öppis z’machen isch. Es mueß Beidne zum Rächt verhulfe sy.»
«Das walt der lieb Gott!» düderlet der Bänz, macht e große Chratzfueß und geit. I der Allee unde het er i beidne Seck d’Füüscht gmacht und i Gedanke ds Schloß und der Oberscht und di ganzi Obrigkeit zu Brosme verchnütschet.
Der wahr Grund, warum er grad hütt i ds Schloß cho isch, isch dä gsi, daß er der Chriseggle-Chrigel het gseh i d’Chriseggle gah. Solang dä umewäg gsi isch, het me ds Schloß gschoche, vowäge dä het der Jurisdiktion vom Oberscht geng uf sy Art nacheghulfe, und da het’s de gheiße: «Wer da hat, dem wird geholfen, und wer nicht hat, bleibe zu Hause.» Me het ne gförchtet wie ds Unglück. Niemer als syni Elteren i der Chrisegglen oben und der Oberscht sy sicher gsi vor däm Kärli. Der Oberscht aber isch leider blind gsi gägen ihn. Är het im Chrigel nume der Soldat gseh, und Soldat isch er e flotte gsi, und wil er zwüschenyne geng no zu synen armen Eltere gluegt het (meh us Aberglouben als us Liebi), so het sech der Oberscht erscht no la blände.
Us em glyche Grund het sech di Burefrou vo Großhöchstette grad hütt zuechegla. Ihren isch es vom Schmid i der Schloßschmitte brichtet worde, der Chriseggle-Chrigel syg dä Morge gäge Dießbach zue gloffe.
Het der Garnbuuchibänz uf em Heiwäg über d’Obrigkeit gfluechet, so het der Oberscht i sym Saal der Tag verwünscht, a däm d’Regierung i beschter Absicht, aber gwaltsam und ruuch der Münzfueß abegsetzt het. Währed dem dryßgjährige Chrieg sy di große Gäldsorte schuderhaft tüür worde. Für das usz’glyche het du d’Regierung minders Batzegäld la präge. Und jitz, nam Fridesschluß, het du plötzlech ds große Silbergäld nüt meh gulte. Das het bsunders die troffe, wo öppis gha hei, aber doch nid gnue, für besseri Zyten abz’warte. Und was dem Oberscht bsunders z’Härze gangen isch, am meischte sy di brave sparsame Lüt dermit gschlage gsi, währed es de Liederleche glychgültig het chönne sy. Der Garnbuuchibänz zwar het ne nid hert duuret; er isch e schynheilige Gyzchrage gsi. Wo-n-er zur Tür use gchratzfüeßlet isch, het der Oberscht vor sech ane gseit: «Däm geit ds Huftgleich grüüslech ring.» Und der Jakob het gmeint: «Ja, hie het er der Gring geng zwüsche de Chnöue, aber um d’Garnbuuchi ume treit er ne wie ne Hung im Rogge, dä Hüngligürter.»
«So, mer wei mache, daß es rückt, rüef jitz dere vo Höchstette!»
Di Frou isch chuum zur Tür yne gsi, so het ere der Oberscht alli demüetigen Yleitungen abgschnitte mit der Frag: «Wie heißisch?»
«I wär Fuhrima Stüdi, vom Hingere Chehr, u für’s grad z’säge, dem Schmid z’Höchstette d’Schweschter.»
Der Oberscht luegt verwunderet uuf.
«Ja i chume nid wäge däm t’wäge.»
«Das wär jitze wohl spät.» (Dä Schmid isch nämlech als Ufrüehrer vor Wuchen a Galge cho.)
«Nei, nei, es isch wäg em Müller da äne.» Si het sech umgchehrt, wie wenn si wett luege, öb er nid öppen a menen Ort der Chopf ynestrecki, und du isch si ganz nach zum Oberscht und het halblut wyter gfahre: «Weisch, er nimmt eso wüescht zwüschen use!»
«Warum hesch ihm de z’mahle gä?»
«I ha drum gmeint, er nähm minger zwüsch use weder üse, z’Höchstetten äne. Aber jitz trybt er’s no viel verflüechter. Mer hei ihm di mal föufesibezg Mütt Dinkel brunge, u du het er is bloß umen öppe föufesächzgi usegä, dä Gythung. U was bruucht dä sövel? Ds Wasser het er däich vergäbe. Es luuft ihm ja von ihm sälber, er bruucht nüt weder ufz’schütten u öppe chly z’luege, u dernah chan er sacke.
U wo-n-ig ihm’s gseit ha, het er mer ds bös Muul aghäicht u gseit, ds Haube syg Dräck gsi, wo mer ihm brunge heigi — ja, selig schwärs Gwächs, wie das gsi isch! Da cha me wyt ume luufe, bis me so öppis gseht.»
«Ja und jitz, warum brichtisch mer das alles? Was söll i mache?»
«E i ha gmeint, öppe chly z’Bode stelle mit ihm.»
«Ja lue, das geit mi drum nüt a, i han ihm nüt dry z’rede.»
«He?»
«Das isch sy Sach, i han ihm da nüt z’befäle. Är isch Müller.»
«E aber öppe chly...»
«Ja, tue mer da nid lang stürme! I ha der’s jitz gseit. ’s isch nid my Sach.»
«Nüt für unguet; aber i ha däicht, i well’s emel cho ge säge. U de, wüsset Der, gnädige Herr, das mueß de o gseit sy» — und jitz isch si no nächer zueche cho — «wie das e wüeschte Hung isch, wie dä aube redt über d’Obrigkeit — eh myn Gott im Himmel obe! Nei, we’s no e Grächtigkeit git uf der Wält. Da isch de no gflattiert gsi, was üse Ruedi, der Schmid z’Höchstette, öppe gredt het. U dä hei si de...» Si het ds Fürtech vor ds Gsicht gha und d’Ouge gwüscht und plötzlech fahrt si los: «Dä da äne, dä hätte si sölle häichen u verschryße. Ja, dä hätti’s verdienet, so wahr, daß i da stange, Herr Oberscht. Aber hinger dä hei si halt nit dörfe, so ne Schloßmüller!»
«E e, Froueli, bsinnn di, was d’seisch!»
«Ja, miera, so isch’s. Der Tüüfel...»
«Schwyg jitz und gang, göb daß d’ no öppis Dümmers seisch! — Sä da.»
Der Oberscht het der arme Querulantin es paar Chronen i d’Hand drückt.
«Dank heigit, Herr Oberischt. Der lieb Gott söll Der’s vergälte!»
«Ds andermal bring de dys Gwächs uf d’Höchstette-Mühli!»
«Ja wäger, das tuen i», seit si no im Usegah.
Di armi Frou isch dür e pflaschterete Hof uus. Luft und Räge sy vor der Hustür über se härgfalle, so daß si unwillkürlech der Chopf dergäge gstemmt und nid wyters um sech gluegt het. Mit eier Hand het si ds Chopftuech feschter azoge, di anderi het im Bieter ds Almose vom Oberscht chrampfhaft zsämegha. Aber wo si vor ds Hofgatter use chunnt, chehrt und du der Luft vo der Syte het, da lat si’s la fahre. Der Müller het si gseh under der Türe stah. Mit beidne Füüschte fahrt si i d’Luft und fluechet ihm ds Wasser ab de Reder und Ungfell i ds Huus. Was si gseit het, het niemer anders ghört als der Sturmwind, wo-s wie ne bösi Saat i di graue Wulken ufe gwirblet und der Mißton dem blaue Himmel zuetreit het. Aber gseh het me’s i der Mühli und im Schloß, und dem Oberscht het di Pantomimen änet dem Gartehag i ds Härz griffe. Gange si alli so under mym Dach wäg? het er sech gfragt und isch mit ufgregte Schritten im Saal uuf und nider gange, bis syni Blicken uf di ufgschlagni Bibel falle. Er isch am Tisch blybe stah, het afa blettere, aber nume d’Syte z’Dotzetewys umegschlage. Er het nid rächt g’achtet, was druffe steit. I Gedanke het er geng di Frou im Kampf mit dem Rägeluft gseh über ds Moos dervo loufe, vo Zyt zu Zyt sech umchehren und d’Füüscht mache. Und jedesmal, wenn der Luft dür ds Kamin ab brüelet oder d’Butzeschyben a de Fänschter vornen erhudlet het, so isch es ihm dür March und Bei gfahre. Es isch ja nid bloß d’Chlag vo der Frou gsi, wo ne plaget het; er het scho lang gspürt, daß der Jammer vom Volk um ds Schloß ume tönt het wie ds Chute vom Wätterluft, wo a mängem Ort der Gruch vo däm i sech treit het, was i Bitzen a de Gälge ghanget isch.
Wieder und wieder isch der Oberscht i länge Schritte vom Kamin zum Fänschter und vom Fänschter zum Kamin gloffen und het geng nid chönnen eis wärde mit sech, was nen eigetlich eso plaget, er het sech doch nid chönne d’Schuld gä a däm Eländ, und o di gueten Absichte vo der Regierung het er ygseh. Je meh daß er drüber gstudiert het, descht meh isch ihm jitz sy Einsamkeit zum Bewußtsy cho. «Wenn i nume mit öpperem chönnt rede!» Es paarmal isch er plötzlech blybe stah, het sech en Ougeblick bsunne, öb er nid zu disem oder däm Nachbar well. Aber — aber! Eine wie der ander zringsetum isch anderer Meinung gsi als är, das het er scho lang gwüßt, und zu nere Dischputation isch er gar nid ufgleit gsi. Ihm het numen e Möntsch gfählt, wo-n-ihm e chly würd lose, es Härz, wo-n-ihm e chly hülf gspüre, was är gspürt het. Albeneinisch isch’s nen acho, er möchti eigetlech ga Bärn yne. Und nah-ti-nah het er sech’s müessen ygstah, es wär ihm de drum z’tüe, öpper az’träffe, wo-n-er eigetlech sit der Nacht vor der Schlacht bi Wohleschwyl nümme het chönne vergässe, wil er denn gmerkt het, daß di Pärson ihm mit Interesse zueglost het, wo-n-er vo de Buebebärge gredt het. «Und de... nu, das sy Üsserlechkeite!» Wär i däm Ougeblick der Oberscht agluegt hätti, wäri vom Lachen agsteckt worde, wo dür sys Gsicht gflogen isch und jedem Merkige verrate hätti, was es gschlage het. Aber grad nachhär isch es wieder fyschter und suur dür syni Züg gange. Jitz het er nümme ds Froueli vo Höchstette gseh, sonderen a jedem Eggen und under jedem Loubeboge vo Bärn undersetzti Ratsherre mit styfe Mülisteichrägen und herte Gsichter, wo wie Schildwachen um sech luege.
I däm Troum het nen es lyses Chlopfen a der Saaltüre gstört. Ds Mühlikäthi isch cho säge, d’ Suppe syg uf em Tisch. Da fahrt ihm e Gedanke dür e Chopf. «Käthi», seit er, «chumm los», und dütet ihm, zum Fänschter vüre z’cho. Schüüch het es e chlyne Schritt gägen ihn ta, grad chuum sowyt, daß es nid widerspänschtig het bruuche z’schyne. «Chumm nume davüre!» seit der Herr vo Hünige, «i tue der nüt.» Ds Käthi isch wieder um nes Schrittli nächer cho; aber wie der Oberscht ihns arede wott, fahrt’s mit menen erschrockene Blick dür ds Fänschter zrügg. Dem Oberscht isch dä Blick nid etgange; er luegt usen und gseht der Müller im Hof usse stah.
«Mhm», macht er und lat sech jitz nächer zum Käthi. «Los», seit er, «hesch du öppe scho meh öppis gmerkt, daß dy Vatter Händel het mit syne Chunde?»
«O bhüet’is», antwortet ds Müllers Tochter, «da wüßte mer öppis z’erzelle, d’Muetter un i. Sitdäm daß es eso böset het im Land ume, isch afe mängs gange. — Er gseht halt o so schwarz und meint geng, er mögi niene meh gcho. Er cha’s äbe nid vergässe, wies’ einisch gsi isch. Un ussen um möcht er o nid der Name ha, daß es hingerache gangi mit ihm, u drum isch er eso untane mit de Chunde. Mir sägen ihm’s ja geng, er tüej si nume schade dermit. Aber er lost is nüt.»
«Het er öppen o mit dem Schmid z’Höchstette z’tüe gha?»
Statt dadruuf z’antworte, luegt ds Käthi uf d’Syten und schwygt.
«Häb nume nid Chummer, i tuen ihm deßtwäge nüt z’leid.»
Der Oberscht het vergäben uf nen Antwort gwartet. Dem Käthi syni große blauen Ouge sy naß worde, und bald syn ihm glitzerigi Tränen uf e ruuche Chittel abegfalle. Es nimmt ds Fürtech vor d’Ougen und schluchzet.
«Der tuusig Gottswille heit Erbarme mit ihm!» bringt’s ändlech mit Müej und Not vüre.
Das isch dem Oberscht z’Härze gange. Mit feschtem Griff zieht er dem Käthi d’Hand abe, luegt ihm voll Güeti i ds Gsicht und seit ihm: «I wott nid meh wüsse, Gang jitz, Käthi, und häb nid Chummer!»
Ds Käthi hätti dem Oberscht gärn gä z’verstah, wie dankbar es ihm sygi, aber es het nid gwüßt, wie das achehren und isch mit lutem Briegge dür e Gang uus gloffe. Der Oberscht het sech überleit und begriffe, was im Härz vo däm brave Meitschi vor sech gangen isch. Was ne ganz bsunders grüehrt het, isch der Gedanke gsi, daß das Meitschi, um das me sech no vor drüne Jahre grisse het, offebar nume ds Vatters Chummer und Erbitterung treit und drob vergässe het, wieviel äs sälber dür e Nidergang vom Familieglück ybüeßt het. «Es git doch albeneinisch no ne brave Möntsch», het er mit wehmüetigem Lache halblut gseit.
Wo-n-er i d’Äßstuben abe chunnt, gseht er uf en erschte Blick, daß sech der Töldi am Bode mit syne Schachfigure vertörlet. «Wär het dir die gä, Töldi?» fragt er. «Han i se gfunde», meint der Bueb mit uschuldige Boll-Ouge. «Ja, gfunde! Gib, das isch nüt für di, das sy myni Rößli!»
Me het dä Chram zsämepackt, und der Papa het wyters nid gschmählt, wil ihm dem Töldi sy Streich der Pfarrer vo Dießbach in Erinnerung bracht het. «I mueß doch zu däm wieder eis ga schachzable; es dunkt mi, mit däm sötti no öppis z’mache sy.»
Am glyche Namittag no het der Oberscht Wendschatz der Mantel umghänkt und isch z’Fueß gäge Dießbach zue. Der Räge het e chly nahgla gha und der Luft het ds Gwülk verrisse, so daß di breiti Flueh vom Stockhorn ihre neue Schneechrage het chönne zeige. Trotz dem ufründleche Wätter isch es dem einsame Wanderer wieder rächt heimelig worden im stille waldige Chisetal, und er het sech gfreut uf di verständnisvolli Gsellschaft vom Pfarrer.
Me het juscht dem Pfarrer Gryph Bscheid gmacht gha, es warti de einen i der Loube hinde, er heig es Anlige. Der Pfarrer hätti grad derwyl gha, ga z’luege; aber im Momänt, wo-n-er ufsteit, fallt sy Blick dür ds Fänschter uf e Chilchhof übere. «E der Tag und ds Läbe!» seit er zur Frou, «lue jitz, da steit wahrhaftig der Hüniger wieder uf em Chilchhof äne.»
«Ach, Herr Jemerli», meint d’Pfarrfrou, «gang reich nen yne! Du muesch ne nid da so la stuunen und briegge.»
«Gi’mer ds Gwand und e subere Chrage!»
«Da.»
«Wo isch ds Ermelloch? — Nu!»
«E du tuesch jitz emel o ungschickt.»
«I cha nüt derfür, daß mer alles z’äng wird. — Lüpf e chly! — So, jitz no der Chrage! — Ai ai, du rupfsch mi.»
«E so häb e chly uuf! Wie wett i o i däm Gstrüpp inne chönnen es Häftli ytue?»
So wehmüetig es dem Oberscht am Grab vo syr Frou um ds Härz gsi isch, sy Stimmung het umgschlage wie Aprillewätter, wo-n-er der Pfarrer gseht sytlige dür ds Chilchhofgatter ynechäse.
«E e, Herr Pfarrer, wenn das eso furtfahrt, so müesse mer bald ds Töri la wyter mache.»
Me het sech d’Händ gschüttlet, und der Pfarrer het der Hüniger welle mache z’erzelle vo Länzburg und vom Ufstand. Aber der Oberscht het grad gseit, da gäb’s nid viel Gfreuts z’brichte. — ’s isch nid lang gange, so sy di Beiden i ds Pfarrers Studierstuben am Schachbrätt gsässe. Aber es het nid welle rücke mit der Partie, und der Pfarrer hätti bald afa gine.
«Nüt für unguet, Herr Oberscht», underbricht er ändlech ds Spil, «es dunkt mi neue, Dir syget hütt nid bi der Sach, oder de heit Der viel verlehrt. Hei si z’Länzburg ekeis Zabelbrätt?»
«Es isch wahr», seit der Herr vo Hünige, «i ha der Chopf voll anderi Sache, i cha mi hütt gar nid zsämenäh.»
Dermit strycht er sech di schwarze Boucles über d’Achsle zrügg und leit sech mit zsämezogener Stirnen i sy fauteuil hindere. Der Pfarrer chrauet i sym graurote Bart und heftet di grauen Öugli gwunderig uf en Oberscht.
«Eigetlech han i öppis anders welle by-n-Ech, Herr Pfarrer.» Und jitz het der Oberscht ihm ds Härz afa usschütten über die truurige Verhältnis im Land umen und wies ne plagi, daß da nüt z’mache sygi.
Der Pfarrer Gryph wär eigetlech es wackers Mannli gsi und hätti scho no Sinn gha für d’Not vo der Zyt. Aber uf der andere Syten isch er ganz der Repräsentant und ds Chind vo sym Stand gsi. Ds sältmal hei d’Pfarrer kei Tägscht besser verstanden als «Seid untertan Eurer Obrigkeit!» Si hei sich sälber bständig vorgha: «Kein Kriegsmann flicht sich in Händel der Nahrung (si hei’s o nid nötig gha), auf daß er gefalle dem, der ihn angenommen hat.» Hätti me d’Lüt gfragt, was der Underschid zwüsche mene Landvogt und mene Pfarrer sygi, es hätt’s mänge nid rächt gwüßt z’säge. — Chilchen und Staat hei dennzumal enandere so fescht gha, daß es jedes gmeint het, es fiel um, wenn ds andere ließ la gah. Und so sy d’Pfarrer Handlanger und Trabante vo der Regierung gsi.
«Myn Gott!» het der Pfarrer Gryph uf ds Chlaglied vom Oberscht g’antwortet, «i weiß es wohl, es isch, wie Dir säget. Aber da isch nüt z’mache. D’Houptsach isch, daß si wieder Vertrouen i d’Regierung überchöme. Und drum mueß me halt d’Regierung understütze, wo me nume cha.»
«Mit däm isch es nid gmacht», seit der Oberscht, «wenn d’Regierung lätz drinnen isch, so mueß me se nid no im Irrtum ga understütze. Wenn halt di verschidene Ständ unglychligi Läbeskonditione hei, so gspüre nid alli glych. Mängisch merkt halt de ds Volk öppis besser als d’Regierung. Da säge si geng: salus populi suprema lex esto. Aber de mueß me de nid ga ds Volk nachenäh, wenn men einisch lätz regiert het.»
«Das isch scho wahr. Ds Volk gspürt eso öppis», meint der Pfarrer lau.
Da hout der Oberscht mit der Fuuscht uf e Tisch und seit: «Und nid nume das. Es dänkt und überleit und wott öppis, ds Volk.»
«He he», meint der Pfarrer mit mene Blick uf ds Schachbrätt, «jitz weiß i nümme, wo myni Bure highöre.»
Daß der Pfarrer zmitts i däm Gspräch inne no a ds Spil het möge dänke, het der Oberscht g’ergeret. «Aber i weiß, wo si highöre», brüelet er, wäit mit sym wyten Ermel uus und wüscht mit eim Strich di ganzi Schachfiguregsellscheft i d’ Stuben use. Verblüfft luegt der Pfarrer i ds zornige Gsicht vo sym Partner; aber er bringt keis Wort vüre. Er wagt’s nid emal, syni Figure ga zsämez’läse, wo der Oberscht ne völlig spießt mit syne wilden Ougen und furtfahrt: «Ds Volk wott nid nume Gsicht und Händ vo syr Regierung gseh, es wott ihres Härz für sech ghöre schla, und da het’s es Rächt druuf, Herr Pfarrer. Es wott nid nume Pfleg wie öppe nes Chueli, es wott Liebi gspüre, Liebi. Und es het es Rächt uf Regänten und Füehrer, wo jeden Ougeblick parat sy, öppis uf sech z’näh, z’lyde für ds Wohl vom Ganzen und, wenn’s nötig wird, o z’stärbe für ds Volk.» Der Oberscht isch ufgstanden und het mit usgstreckter Hand erklärt: «Das het äbe d’Buebebärge verstande. Das isch der Stärn vo Buebebärg, dä mueß wieder ufgah, und däm wott i folge.»
Der Oberscht isch dagstande wie nes Monumänt, und der Pfarrer het sech en Ougeblick zgrächtem gförchtet vor ihm. Er het ob em Bann, wo sy Gascht i däm Momänt uf ihn usg’üebt het, die gsäite Schachfigure vergässe, aber o d’Wort und d’Gedanke. Bewunderung isch über ihn cho, und zletscht het er dem Oberscht d’Hand gä und gseit: «Dir heit rächt, Herr Oberscht, hälf Ech der lieb Gott!»
Jitz isch’s en Ougeblick still blibe, da ghöre di Beiden unden inne grobi Mannsstimme zangge, und derzwüschen isch d’Stimm vo der Frou Pfarrer wie ne Murmelipfiff ihrem Ma i d’Ohre gschloffe. «Verzieht, Herr Oberscht», seit er und schiebt d’Stägen ab, ohni sech z’achte, daß der Hüniger hinder ihm härchunnt.
«Was git’s?» rüeft der Pfarrer.
«Chumm lue, di zwee da sy sech i d’Haar gfahre.»
Breitspurig geit der Pfarrer under di hinderi Hustüren und donneret use: «Friede sei mit euch!» «Das walt der lieb Gott, Herr Pfarrer», antwortet eine vo de Kampfhähne schlagfertig, aber der Pfarrer fahrt furt: «Was chunnt euch eigetlech z’Sinn? — Meinet dir, ds Pfruendhuus sygi e Pinte, he?»
Mit güggelrote Chöpfen und verchuzete Haare sy der Garnbuuchibänz und der Schlupf-Sameli i der Loube gstande, und uf em Bank näbe der Hustüren isch es tots Huehn gläge.
«Verzieht, verzieht, Herr Pfarrer», fat der Bänz a, «es isch mer leid, daß mer Ech dä Lärme da anegmacht hei, aber der Schwander het mer eso ds bös Muul aghäicht, u ’s isch doch de gwüß o nid rächt...»
«Schwyg du, Flattierhung!» fahrt der Schlupf-Sameli derzwüsche. «I ha dir nüt z’liid da. Hättisch du mi i Rueh gla...»
«So, Manne, jitz isch guet für hütt, so reden i nid mit ech. — Es andersmal de. Bhüet ech Gott und heit Fride!»
Dem Pfarrer syni Wort hei Rueh gschaffe. Der Schlupf-Sameli, es strubs chlys Mannli, het d’Chappe glüpft und isch dervotrappet, het aber no gseh, wie der Bänz der Frou Pfarrer das tote Huehn mit undertänigem Chratzfueß darstreckt. Drum blybt er am Wägbord no einisch stah und brüelet zrügg: «Wart nume, i chume de scho no zu mym Rächt, wenn i scho nid e verreckti Gluggere darz’gheie ha.» Jitz het der Bänz sech ufbläit und uf sy Gägner los welle. Aber der Pfarrer het nen am Arm gnoh und hinderha. Dernah, sobald der Sameli verschwunde gsi isch und der Bänz no drümal undertänigscht het versicheret gha, der Sameli syg en Erz-Lugihung, het me ne du o verschickt. Hätt er o no einisch zrügg gluegt, so hätt er müesse gseh, wie d’Pfarrfrou mit fragende Blicken ihrem Ma das Huehn under d’Nase gha het. «Nei, nei», het dä sachverständig gseit, und du isch di chlyni Gsellschaft im Pfarrhuus verschwunde.
D’Ursach vo däm Lärmen isch gsi, daß der Bänz vernoh het, sy Schuldner stüüri dem Pfarrhuus zue. Uf das hi het er flugs a mene Huehn der Hals umdräit und isch gäge Dießbach zue. Und richtig het er dert der Sameli i der Loube vom Pfarrhuus gseh sitze. Scho zwo Stund het dä arm Tropf dert gwartet, er isch ja scho vor em Oberscht cho gsi und het dem Pfarrer sys Leid welle chlage, so wie am Morge der Bänz dem Oberscht. Das het du dem Bänz nid Rueh gla, und er het probiert, ne ga z’verschüüche, isch aber a Lätze cho.
Ds pfarrherrleche Paar het du der Fall no mit dem Oberscht erörteret, und di beide Manne sy nid rächt einig worde drüber. Der Pfarrer het du sy Gascht no ne Bitz wyt hei begleitet, und wo-n-er umecho isch, het er syr Frou haarchly brichtet, was er für nen artigi Schachpartie mit dem Hüniger gmacht und was dä brichtet heig. D’Pfarrfrou het da ihri eigete Schlüß druus zoge. Si het se resümiert im Satz: «Im Schloß Hünige mueß halt wieder e Frou zueche, ’s isch nume das. Dä Ma het Längizyti.»
«Du chönntisch öppis rächt ha», het der Pfarrer gseit. «Wenn er di rächti fänd...»
No bündiger als d’Pfarrfrou het der Oberscht uf em Heiwäg syni Ydrück resümiert: «Also mit däm isch o nüt az’fa.» Er het natürlech der Pfarrer gmeint. Hingäge het er sech e chly mit dem Gedanke tröschtet, er chönnt ihm der Chnopf doch no ufdrücke.
*
Es isch Mitternacht vorby gsi, und der Mondschyn het i de schwarze Wälle vo der Chise gflackeret, da seit der Pfarrer zu syr Frou: «I chume zu keim Schlaf hinecht. Dä Oberscht — dä Oberscht! — Lue, wenn du ne nume gseh hättisch, wie-n-er da i der Stuben äne gstanden isch! Er macht mer Gedanke.»
«Mhm», sürmet d’Frou und dräit sech uf di anderi Syte, «wenn is nume das Huehn nid dervolouft.»
Der Pfarrer isch ob der Antwort so toub worde, wie am Namittag der Oberscht über ihn. Zum Glück isch er du uf em anderen Ohr bald ygschlafe.