Text:Rudolf von Tavel/Der Stärn vo Buebebärg/Kapitel 5
Fünftes Kapitel
D’Sunne het so fründlech möge tue als si wellen und chönne het, da het’s vorusse nüt meh gä z’caressiere. Wenn o nid grad alles under em Schnee glägen isch, so het doch nienemeh öppis Läbigs, Farbigs us em gfrorene Bode vüre gugget. Und so hei di schönheitsdurschtige Sunnestrahle sälber müessen i di gheizte Stuben yne schlüüfe, für nes würdigs amusement z’finde. Si hei nid alli glychs Gfell gha. Aber ihrere paar bsunders luschtigi Strahle sy z’Bärn vo der alte Judegaß här dür nes Fänschter ynegstürmt, und die sy nachhär nümme gsi usez’bringe. I der große, eichig täflete Stube hei si e Maler a der Arbeit gfunde, und däm het müesse ghulfe sy. Si hein ihm wohl welle, und drum hei si-n-ihm sys Modell verguldet, villicht meh us Freud am Modell als us himmlischer Wohlmeineheit mit dem Maler. Und das Modell isch niemer anders gsi als — ds Kätheli Willading i nere prachtvolle Toilette, smaragdgrüene Damascht mit Marderpelz garniert. Das isch e Herrlechkeit gsi! Chönnte d’Sunnestrahle Tön vo sech gä, so hätti’s gklunge wie nes Orcheschter. Eine het sech i di weiche bruune boucles verwicklet, en andere het bald i den Ouge glitzeret, bald di sammetige Backe gstrychlet, bald isch er drüber abe gflogen uf di herrlechi Bruscht, wo ds Kätheli na der damalige Mode gar nid het gmeint müesse z’verstecke, so daß di luschtige Strahle sehr für ds Zytgemäße sech begeischteret hei. Wieder en anderen isch i d’Hand vernarret gsi, wo mit mene nachegmachte rote Nägeli gspilt het, und der schüüchscht isch i de Fält vom Rock umegfahre, wenn er nid a nere guldige Broschen oder Agraffe bhanget isch. D’Mama Seckelmeischteri isch im Schatte gsässen und het mit der Regelmäßigkeit vo menen Uhrwärk Tapisserie gmacht.
Der Maler het ds luter Wasser gschwitzt, er isch den Ydrücke schier nid Meischter worde, so daß er mängisch vor Spannung vergässe het der Ate z’zieh. Aber no sünsch het er neue hütt trotz der wunderbare Belüüchtung sy liebi Not gha, nämlech mit dem Kätheli sälber, wo uf menen improvisierte Thron obe gsässen isch und vo dert über Maler und Muetter wäg het chönne zum Fänschter uus luege, über e Garte wäg, uf di alti Judegaß, wo zwar ds sältmal nume Ställ gstande sy. Es het der Blick uf nen Armlüüchter a der Sytewand sölle richte. Aber scho zum drittemal het ihm der Maler jitz afangen aghalte: «Un peu plus à gauche, Mademoiselle; s’il vous plaît. Fixez votre regard sur le candélabre, je vous en prie! — Seulement deux minutes encore.» Aber ds Kätheli het eifach e Mechanik im Äcke gha, wo-n-ihm geng wieder der Chopf gäge rächts dräit het. Oder het es sech einisch ebha, so sy doch d’Ouge nid vom Fänschter abcho.
«Allons donc!» isch ändlech d’Mama dem Maler z’Hülf cho, «lueg jitz einisch, wo de sott!» — Das het aber o nüt gnützt. Erscht wo du d’Mama ufgstanden isch und agfange het i der Stuben umefiegge, het du ds Kätheli nahgä; aber jitz het’s undereinisch Ameißen übercho und nümme welle stillsitze. Es het es Gchär gä, i däm ds Kätheli d’Oberhand übercho het, und du het’s es o no zwängt, daß me no chly a d’Luft müessi. Me wärdi ja ganz styf und gstabelig, wenn me so nen Ewigkeit da müessi still sitzen und keis Gleich dörfi rüehre. Und göb was der Maler etgägegha het vo günschtigem Liecht und so wyters, me het nüt meh abbracht, und d’Mama het wohl oder übel müesse ga d’Pelzbrämichappen ufsetze, eso nes chlys Sammetchäppli mit nere riesige Wurscht vo Pelz, wo me vo eim Ohr zum andere zwäris über e Chopf treit het. Ds Kätheli hingäge het de ds Töchterebarettli uf syni wüelige Haar ufpflanzet. Das isch es chlyses, sammetigs Zylinderhüetli ohni Rand gsi, öppis Dümmers vo mene Huet het me nie gseh; aber wär hübsch gsi isch, isch’s halt o under däm Güpfi blibe. Natürlech het ds Kätheli o nen andere Rock agleit. Mit syr Muetter zsäme het’s gar verwändt es stattlechs Paar usgmacht. Der Maler het me zu sym Verdruß bis zum Ässe gschickt ga Band houe.
Underdessen isch a der Judegaß hinde der Herr vo Hünige mit mene Roßhandel fertig worden und het sech uf e Wäg gmacht a d’Grächtigkeitsgaß abe, wo-n-er de bi Verwandte het welle ga z’mittagässe. Er isch di hindere Gassen ab. Aber, wo-n-er dür d’Chrüzgaß vüre wott, isch juscht grad der Groß Rat usgange, und di Zwöihundert sy i dicke Schwärme d’Rathuusstägen ab und dür d’Chrüzgaß cho. Ganz schwarz isch es derhärcho, es Gwimmel vo schwarze Barett. Zu der Zyt het ds Ratsherrebarett d’Form gha vo menen abgstumpfte Spitzhuet. Es isch überzoge gsi mit schwarzem Sammet und verziert mit schwärguldige Chettene. Um e Hals het me der gfältlet Radchrage treit, derzue ne Radmantel, churzi Pluderhosen und Strümpf mit Schnalleschueh. Natürlech het under jedem Mantel e währschafte Däge vüregluegt. Das het alles in allem sehr e respäktablen Ydruck gmacht, bsunders bi fyrlechen Ufzüge. Aber hütt isch merkwürdig viel Läben im Schwarm gsi. Es isch viel und ufgregt brichtet worde. Me het vieli Chöpf gseh sech schüttle, Händ i der Luft umefahre. Alli Bott isch da oder dert e Gruppen i ds Stocke cho; zwee Ratsherre sy sech nächer trätte, hei geschtikuliert, enandere bim Mantel zupft, sech abgwunke, gstampfet, der rot Chopf i Äcke gworfe, sogar mit der Hand uf ds Dägegfäß gchlopfet. A der Chramgaß het sech der Schwarm afa uflösen und d’Bewegung het sech i einzelne Gruppe wyters furtpflanzt. Da und dert isch öppen einen allei mit Chopfschüttlen oder Achselzucke dervogloffe.
Aber zimlech e dicke Trübel isch dür d’Chrüzgaß grad gäge d’Junkeregaß und d’Chilchgaß vürecho, und da drunder sy juscht vo de gwichtigschten es paar gsi, mit bsunders läbigen Ougen und tief grunzlete Stirne. Das het’s du üsem Oberscht gar nid chönne, und er het, ohni sech z’bsinne, der Rückzug gäge Chilchhof aträtte, für dert z’warte, bis der Schwarm sech völlig verloffe heig.
Im glychen Ougeblick aber sy d’Frou Seckelmeischter Willading und ihri Tochter juschtemänt vom Chilchhof här cho, vermuetlech mit der Absicht, der Herr Seckelmeischter az’träffe. Der Oberscht het gspürt, daß ihm e Bluetwällen über ds Gsicht louft, was ne chly geniert het. Mit flottem coup de chapeau geit er uf se zue, und als cavalier, wo i frömde Lande glehrt gha het sech bewege, füehrt er dene Damen ihri Händ a d’Läfzge. Er het es luschtigs und freimüetigs Wiederseh gfyret mit dem Kätheli und der Mama gseit, wie-n-er sech glücklech gschätzt heig, z’Länzburg d’Bekanntschaft vo ihrer Tochter chönne z’machen und wie-n-er ihre Muet bewunderet heigi, daß si da so dür ds Land uuf gritte sygi.
Da sy si no dranne gsi, wo der Papa Seckelmeischter i syr zürnende Majeschtät zue ne gstoßen isch. Chuum het er ghört, daß si vo Länzburg rede, so platzet er los: «Ja äbe, di sapperlots Trible!» Und jitz sy no anderi zueche cho, di Froue cho grüeße, so daß der Oberscht plötzlech zmitts im Willading-Clan inne gstanden isch. Er het sech desse nüt gha z’beschwäre. Me het sech merklech um ihn interessiert, und eis het ds anderen überbotten i Höflechkeit gägen Oberscht. Hätt men ihm Zyt gla zum Nachedänke, so wär ihm villicht di ganzi Liebeswürdigkeit ender chly unagnähm worde. Aber er isch so i ds Gspräch ynezoge worde, daß ihm nid viel Zyt zum Philosophiere bliben isch.
Der Herr Seckelmeischter het der Oberscht absolut zum Ässe welle ha und het ne mit sech d’Louben uuf zoge. Di beide Froue sy vor ne här zoge. Zwee wyteri Ratsherre, e Cousin, Hans Albrächt Willading — me het nen im Familiekreis Brächt gnennt — und e Schwager vom Seckelmeischter namens Herbort, sy hindenache cho und hei, so guet’s gangen isch, sech a der Konversation beteiliget.
Der Papa Willading het sech usgredt und nah-ti-nah sy rüejigi Jovialität wiedergfunde. Bim Ässen isch der Oberscht rächts näbe d’Frou Seckelmeischteri cho z’sitzen und het ds Kätheli vis-à-vis gha. Im Afang isch männiglech geniert gsi, di drei Ratsherre, wo der Chropf voll Politik gha hei, wäg em Maler, der Maler sälber, wil er das gspürt het, ds Kätheli, wil ihm füf Pärsone zviel am Tisch gsässe sy, d’Mama, wil si sech für e korräkte Verlouf vo däm dîner mit allne syne Näbenerschynunge verantwortlech gspürt het, und der Oberscht exakt us em glyche Grund wie ds Kätheli. Du isch du der Yvorne cho, und du het’s du allne zsäme glugget, ohni daß es ne grad bewußt gsi wär.
«Was säget Dir zu däm, Herr Oberscht?» fragt erwartungsvoll der Husherr und wüscht sech e guldigi Waadtländer-Tränen us sym Patriarchebart.
«Nüt, Herr Seckelmeischter, da mueß me nüt derzue säge.» Mit luschtigem Blinzle setzt der Oberscht sy schöne Bächer a d’Läfzgen und bestätiget dem Herr Willading syni Erwartunge mit mene länge, länge, behagleche Zug.
Di politischi Konversation het men im Hinblick uf e Maler i den unverfänglechschte Punkte wieder ufgnoh. Se ganz la z’blybe, wär na der hüttige Ratssitzung dene Herre nid wohl gsi zuez’muete. Der Oberscht hätti se wohlfeil gä; aber juschtemänt ihn het me mache z’rede. Me het ihm erzellt, der Landvogt vo Trachselwald, der Sämi Tribolet, wo me wäge syr ungrächte Herti gäge di Undergäbene zur Verantwortung zoge het, heig sech mit sym Brueder, dem Jakob, drahi gmacht, nachez’wyse, daß sy Amtsvorgänger, der jitzig Venner Früschig, ’s no erger tribe heig, und jitz lige si im Prozäß mitenandere.
«Es isch doch es Glück», meint der Oberscht, «daß me di Trible bi den Ohre nimmt. Dä vo Trachselwald het’s emel verdienet. Dä söll nume schwyge, vowäge dert isch es äbe geng nam Grundsatz gange:
- ‹Mach Mischt,
- Wil daß d’Landpfleger bischt.›»
«Es söll nid fähle, i bin Ech guet derfür», seit der Seckelmeischter.
Und jitz fat der Oberscht, ermuetiget dür d’Etrüschtung vom Seckelmeischter über di herte Landvögt, wo mit ihrem uvernünftige Gyz ds ganz Unglück verschuldet heige, a, syni Ansichte loslege. Und wieder het er d’Buebebärgen azoge. Di drei Ratsherre hei d’Ohre gspitzt, der Papa Willading het sinnend der Bart gstriche, und ds Kätheli het begeischtereti Blicken uf sys vis-à-vis gworfe. Ds erschte byfällige Zuenicke vo de Tischgnosse het dem Oberscht wohl ta, aber nah-ti-nah, wie meh daß er ds Gfüehl übercho het, er tüej offeni Türen yrönne, het er a innerer Freudigkeit ybüeßt. Er het schwäre Widerspruch erwartet gha, und jitz het’s ne dunkt, er ryti über läärs Fäld, und das unagnähme Gfüehl, het er gförchtet, tüej ne de sälber etwaffne. Das um so meh, als er ganz dütlech gmerkt het, daß di ganzi fridlechi Überystimmung numen uf Mißverständnis gfueßet het und daß di drei Herren alles lätz ufgfasset hei.
Er het under anderem bitter drüber gchlagt, daß d’Willkür vom Samuel Tribolet ds Zuetrouen i d’Regierung undergrabe heig und daß me jitz müeß Opfer bringe, für das Zuetroue wieder härz’stelle.
«Ja», het der Seckelmeischter druuf g’antwortet, «es isch sech wohl derwärt, öppis derfür z’opfere. Für üs Alti zwar luegt ja nüt meh derby use, aber der Säge vo de Chinder isch doch ds schönschte Dänkmal.»
«O wenn nume», fahrt der Hüniger furt, «für ds Landvolk jitz wieder öppis useluegt! Geit’s ne wohl, so chunnt de ds Vertroue ganz vo sälber.»
Der Herr Herbort het sech o mit däm yverstanden erklärt und derzue gseit: «Ja nu, si hei jitze gseh, wohin es füehrt, wenn me wott gschyder sy als d’Regierung. Di Lätzge wird ne no lang gä z’dänke.»
«Das scho», meint der Oberscht, «aber si sötte drüber chönne vergässe, was zu der Lätzge gfüehrt het, i meine d’Verbitterung.»
«Das wärde si jitz de scho, me het ne ja großi Konzession gmacht. Me het ds Trattegäld ufghobe, me het d’Handwärkszünft uf em Land abgschaffet, me het d’Kompetänze vo de Landvögt reduziert und de Grichte derfür meh gä, me erloubt ja jitze jedem Schlufi ne Dägen umz’hänke. Was weit der meh?»
Uf das abe tuet der Seckelmeischter en usgibige Schluck us sym Bächer, wie eine, wo dänkt, eso ne gäbige Meischter heig sy Schoppe verdienet.
«Ja», probiert der Oberscht wyter, «es isch nume schad, sy si nid ringer derzue cho. Leider Gottes vergißt me Wohltate liechter als Unrächt. Under üs gseit, hei si-n-is eigetlech das alles meh oder weniger abdrückt, und mit däm chunnt ds Zuetroue nid wieder. Me sött ne jitz no chönne bewyse, daß me nes Härz für se het, daß si eim eigetlech lieb sy.»
«Ma foi», byschtet da der alt Herr Willading und lachet. «Loset, guete Fründ, das isch e chly viel verlangt uf ne settigi Gschicht abe!» Und der Brächt meint, das gäb’s de einisch im tuusedjährige Rych, aber einschtwyle bring me ne Hund i der Dressur mit der Pöitsche wyter als mit Tätschle. Da leit ihm sy eltere Vetter d’Hand uf en Arm und lachet nen uus: «Aber e Hund tuet de o nid zinse. — Nei, der Herr Oberscht het etschiden öppis rächt, das giben i zue. Me mueß ne jitz wieder e chly chüderle. Das wird ganz am Platz sy und villicht Wunder würke.»
Dem Oberscht isch es uf das hi fascht verleidet; aber no einisch setzt er a: «I förchte, mit däm syg’s nid gmacht. Me mueß dütlech bewyse, daß Liebi im Regimänt sitzt. I meine, wär dem Volk mit der Tat bewyst, daß er öppis cha uf sech näh für ds Gmeinwohl, dä gwinnt sys Vertroue.»
«Sehr richtig», seit der Herr Willading, «aber es wird niemer bestryte, daß mir viel uf is nähme für ds Gmeinwohl. Es isch öppe kei Schläck, was mer das Jahr düre hei müessen uf is näh, für di ganzi Souerei wieder i d’Ornig z’bringe. Numen isch es schwär, das de Lüte begryflech z’mache.»
«Am beschte verstande si’s, wenn men o sys Läben i d’Schanz schlat für se», seit der Oberscht.
«Pärse», bestätiget der Herr Willading, «pärse. Da drüber het me sech übrigens z’Bärn nie gha z’beklage.»
«Und no dä Summer», meint der Brächt, «het mänge vo üsne Lüte für di gueti Sach i ds Gras bisse.»
Das isch du mit menen allgemeine Glächter beantwortet worde. «O o, Brächt», het ds Kätheli derzwüsche gworfe, «das wird de Bure mächtig imponiert ha! Da chönnte si ja ds Glyche säge.» «E ja», git der Brächt e chly piquiert ume, «am Änd sy die, wo a de Gälge hange, o für ds Gmeinwohl gstorbe.»
Der Oberscht seit still für sich: «I gwüssem Sinn wohl», und versteckt sy Nasen im Bächer. Im stille het er Gott danket, daß ds Ässe scho lang fertig gsi isch und daß me het dörfen ufstah. Für hütt het er vo der Politik gnue gha. Und wär nid ds Kätheli da gsi, so hätt er pressiert für hei. Aber solang das umewäg gsi isch, het der Oberscht niene chönne nei säge, und so isch es spät worde, bis er sech losgrisse het, für sys Roß ga la z’sattle.
«E nu», het der Herr Seckelmeischter bim Abschid gseit, «Dir heit mer e großi Freud gmacht mit Euer Visite. Es tuet eim wohl, mit Lüte chönne z’brichte, mit dene me sech so guet versteit. Au plaisir de vous revoir bientôt!» Und der Brächt het dem Oberscht ungheiße versproche, er chöm de bald einisch ga Hünige.
Wo der Oberscht ändlech d’Stadt ab gritten isch, het’s scho afa fyschtere, und a eint- und anderem Fänschter het me Liecht gseh. Der Hüniger het viel gha z’dänken und weder linggs, no rächts gluegt.
Ihm hei d’Erläbnis vo däm Tag ender Chummer gmacht. En andere hätti a sym Platz sech nid gwüßt z’fasse vor Freud, het er doch gseh, daß er nume d’Hand bruuchti usz’strecke, für mit nere schöne, piquante, ryche Frou ne sichere Sitz im Rat, en yflußrychi Verwandtschaft und was weiß i no was alles yz’heimse.
Der Oberscht Wendschatz hingäge hätti sech es Schwärt gwünscht, mit däm er ds Kätheli us syr Verwandtschaft hätti chönnen usehoue, vowäge das het er dütlech usegspürt: Wär sech dert i d’Verwandtschaft ynegla het, isch kei freie Ma meh gsi. Und het er a d’Lüt vo syr Herrschaft dänkt, so het er sech gseit, jitz müeß er dene läben und dert zeige, wie me sech ds Volk verpflichti, sünsch chönnt men ihm mit Rächt vorha, er machi schöni Wort und läbi sälber nid dernah.
Zum Kätheli aber het’s ne mit unbändiger Gwalt zoge.
Und derby het er de no nid emal gwüßt, was er, ohni nume dra z’dänke, bim Kätheli erwürkt het. I der Familie het me bis jitz nüt anders gwüßt, als daß es e Modenarr gsi isch und sech vo allne junge Lüte het la der Hof mache, für eine nam anderen am Bändel umez’füehre und se de uf di uverschantischti Manier bi erschtbeschter Glägeheit la z’flädere. Und jitz hütt, wie der Hüniger uftouchet isch, isch es duuch und vernünftig gsi, wie i syne Chinderjahre — eifach wie nen umgchehrte Händsche. D’Familie Willading het e guete Tag gha und sech no meh settigi gwünscht.