Text:Rudolf von Tavel/Jä gäll, so geit’s/Kapitel 9

9. E-n-Abschiedsbrief. Ds Ruedis Roß geit uf Entdeckungsreise, und der Unggle Mäni macht sy letschti Schlittefahrt.

D'Situation isch der Frou Landorfer um so hoffnungsloser vorcho, will si es paar Tag vorhär düre Gutschner vom Unggle Mäni folgende Brief übercho het.

Ma chère Marguerite,

Quel désastre! Tout est perdu et je crains de ne pas vous revoir dans ce triste monde. J'en ai assez et je fiche le camp. J'ai eu le malheur de tuer un husard français cet après-midi et puisque je ne sens pas la moindre en vie de me faire pendre par ces misérables, je cherche un abri dans le désert des montagnes. Frédéric vous donnera de mes nouvelles. Adieu, mes chers, je vous embrasse tendrement. Adieu pour toujours.

Votre fidèle

Emanuel L.

Schosshalde, le 5 mars 1798.

Natürlech het me nüt begriffe-n-a däm Brief, und ersch di mündlechi Uskunft vom Gutschner het se zur Überzügung bracht, daß der Unggle Mäni nid öppe-n-übergschnappet sygi. Ds beschte dranne-n-isch gsi, daß es gheiße het, der Frédéric wärdi wytere Bscheid mache. Das isch nämlech e Verwandte gsi vom Unggle Mäni, dä zu der Zyt im Schloß z'Dießbach gwohnt het. Der Ruedi het sech bald etschlosse, dem Unggle Mäni nache z'reise, vo wäge me het würklech ds Schlimmschte müeße förchte für dä alt Ma, wo a settigi Toure gar nid isch gwahnet gsi. Er het am sächste Merz no allerlei mit der Mama i d'Ornig tha und Wärtsache verschteckt, und ds morndrisch het er sys treue Rößli wieder la sattle-n-und isch ga Dießbach gritte. Zu sym Erschtuune-n-isch aber ds Schloß läär gsi und alli Fellläde bschlosse. Er het bi'm Lächema gfragt, wo d'Herrschaft sygi, aber dä het kei rächte Bscheid chönne gä und het ne zu mene-n-alte Gartemeitli gfüehrt, wo ds Hus ghüetet het. Das het du brichtet, es syg e so ne Herr cho der vorder Tag; aber er heig nid welle blybe. Er heig es Glas Wy und öppis z'ässe gheusche; aber es heig ihm nume nüt rächts chönne gä und er heig pressiert und g'angschtet. Mit Müej und Not heig es ne chönne-n-überrede, e chly abzlige, er syg ganz erlächnet gsi. Aber am Abe heig's ne nümme-n-ebha, er heig geng gseit, si sueche ne, si welle ne töde, und z'letscht heig es sech sälber afah förchte vor ihm und heig ihm du no e Blätz wyt der Wäg gwise düre Dießbachgrabe-n-uf. Er heigi neue-n-öppis vo Heimeschwand gredt.

D'Lüt i der Gäged hei niene rächt sech welle zueche la. Es isch e bösi Sach gsi, will Niemer enandere trouet het. D'Herre hei d'Bure gschoche, will die se für Verräter agluegt hei, und d'Bure sy de Herre-n-uswäg, will si gförchtct hei, me chöm se für d'Schandthate vom Landschturm cho z'Rächeschaft zieh. Aber trotzdäm isch der Ruedi wyter gritte, gäge d'Linde-n-ufe.

Es het es erschröcklechs Wätter gmacht, bald grägnet, bald gschneit und gschtürmt derzue. Schattehalb isch der Schnee no höch gläge, und fyschter und truurig hei di schwarzblaue Tannewälder us de Schneefälder füregluegt. D'Wäge sy bodelos gsi, und d'Lüt hei sech überall verschloffe, daß me hätti chönne meine, d'Pescht hätti i däm Land ufgruumt. Üse-n-einsame Ryter isch nume langsam vorwärts cho; aber er het Alles gmuschteret, Wäge, Züün, Waldsöum und Hüser, für irged e Schpur vo sym Unggle z'entdecke. Meh als einisch het er Fueßschpure wyt vom Wäg ab verfolget, aber er het niene nüt chönne finde, was ihm öppe-n-e Fingerzeig gä hätti. Di Sach isch ihm geng bedänklecher vorcho, und er het sech nume müeße frage, wie ächt dä alt chränklech Ma d'Schtrapatze vo där Flucht mög verlyde.

Und dä Chummer het ne-n-um so feschter packt, als er sech geng het müeße säge, daß mit Hülf vom Unggle Mäni Alles no wieder guet z'mache syg, ohni ihn aber die letschti Hoffnung müeßi schwinde. Jedesmal, wenn ihm der alt Vilbrecht wieder i Sinn cho isch, isch ihm ds Bluet i Chopf gschosse, er het sech uf d'Lippe bisse, und dä arm Brüünel het gar nit begriffe, warum sy Herr, wo ne doch sünsch e so guet behandlet het, jitz alli Bott d'Bei zueche drückt het, wie wenn er ne wett abenand chlemme. Er het gwüß sys Mügleche tha, für trotz dem schlächte Wäg und Wätter vorwärts z'cho. Und so isch es ja jitz scho-n-es paar Tag gange, wäge z'Neuenegg het er d'Schporre-n-o mängisch gnue übercho. Je wyter si ume Bärg ume cho sy, descht erger het der Wätterluft gchutet. Der Räge-n-isch schier wagrächt dahärgfloge, und Roß und Ryter hei schier nümme chönne luege. Ändlech dunkt's der Brüünel, er schmöcki im Luft öppis wie troches Heu und Rössele. Er thuet e lute Jutzer und flotschet mit de Huefe, so schträng er nume ma, der Wäg us. Znm Glück het er nid verschtande, was sy Herr ihm g'antwortet het: »Brüel du nume, du hesch villicht no lang nid Fyrabe.«

Es isch grad gsi, wi wenn das widerwärtige Wätter der Ruedi i sym Etschluß no würdi beschtärke. Mit mene wahre-n-Ingrimm isch er i d'Wält yne gritte. Ändlech chunt er zu de-n-erschte verzatterete Hüser vo Heimeschwand, und dert het er nid vorby welle, ohni nache z'frage, öb Niemer öppis gmerkt heig vom Unggle Mäni. Bi'm erschte größere Burehus rytet er zueche, undere Vorschärm, sitzt ab und geit zur Chuchithüre. Di underi Hälfti isch zue gsi, die oberi halb offe. Er het se z'vollem ufgschtoße-n-und yne gluegt, i di rueßigi, schmali Chuchi; aber er het Niemer gseh drinne. Drum het er ds Roß näbe der Thüre la schtah und d'Zügel über ne Chummethaagge-n-a der Huswand gworfe. Er het nume müesse luege, daß ds Roß nid dry trappet; daß es ihm öppe furtloufi, het er nid gha z'förchte. Druuf isch er i d'Chuchi yne-n-und het a d'Schtubethüre gchlopfet. Da chunt e-n-elteri, mageri Büri use, luegt ne verwunderet a und fragt ne, was er well. Wo-n-er afaht, nah sym Unggle frage, heißt ne di gwundrigi Frou yne cho und fragt es längs und es breits, wie das Eine syg, wo-n-er suechi, und thuet, wie wenn si öppis appartigs wüßti. Si het d'Thür hinder ne zuegschtoosse-n-und dem Ruedi es Glesli Schnaps ufgschtellt, das er ganz gärn gnoh het i sy chalte, lääre Mage. Aber die Frou isch ihm e chly gschpässig vorcho, und er het agfange Verdacht schöpfe. Öb's ächt am Änd e Häx sygi oder öppis Guggers e so, het er im Schtille dänkt. Bscheid het si neue kei rächte welle gä, und er het sech überleit, wie-n-er sech wieder well drusmache, da ghört er i der Chuchi schwäri Tritte-n-und dänkt, da wärd öppe der Bur cho. »Also heit Der Niemer e so gseh?« fragt er no einisch, und jitz ersch, wo d'Frou merkt, daß er furt wott, faht si öppis afah schtürme vo Eim, wo si gseh heig gäge d'Rotheche-n-abeloufe-n-und gäge d'Schwarzenegg. I der Chuchi usse het me-n-öppis ghöre chlingele-n-und chlefele; aber der Ruedi het sech desse nüt g'achtet, sondere probiert, us der Frou no öppis Beschtimmters use z'bringe, da ghört me-n-es merkwürdigs Plodere-n-i der Chuchi, und das het du der Frou Bei gmacht. Si thuet d'Thüre-n-uf und wott i d'Chuchi; aber mit mene lute Brüel fahrt si zrück, und im glyche-n-Ougeblick gseht der Ruedi sy Brüünel i der Chuchi inne schtah, d'Schnurre-n-e halbe Schueh tief i-n-ere Mälchtere voll Milch, und ganz vergnüegt het das guete Tier mit dem tropfednasse Schtiel der Chachelbank abgschtoubet.

Wie ne Hurnuß isch d'Frou uf e Brüünel zuegschosse-n-und het ihm der Chopf umegrisse-n-und afah ufbegähre, daß d'Schwarte gchrachet hei. Der Ruedi het häll uf müeße lache-n-und het probiert, ds Roß z'chehre, was nid grad so liecht gange-n-isch, vowäge der Brüünel isch e keis minders Byggerli gsi, sondere-n-e schtattleche Normänner und het di schmali Chuchi nid übel usgfüllt. Me het ne mit dem Hinderteil schier müeße-n-i d'Schtube-n-yne schtoße, für z'Chehr z'cho. Natürlech het sech der Ruedi müeße loschoufe. Aber er isch trotz dem schtrube Wätter froh gsi, us em Bann vo der uheimelige Täsche-n-use z'cho.

Er het emel Eis us nere-n-use gchnüblet gha, und das isch d'Andütung gsi, es syg e so-n-es Mandli gäge d'Schwarzenegg gange. Der Ruedi het sech no der Wäg la zeige, und du isch er schnuerschtracks der Bärg ab gritte, gäge d'Rotheche zue. Das isch e keis sanfts Wässerli, höchschtes öppe-n-im heißischte Summer. Aber im Früehlig, und de gar no bi Schneeschmelzi und Rägewätter, chunt si gwaltig und bruun wie ne Mählsuppe. E Brügg zum überefahre het's ds sältmal bi Heimeschwand no keini gä, sondere nume-n-e Schtäg vo zwene verchlammerete-n-oder verzäpfte Trämle, mit mene schittere Gländerli, wo me sech bös Dings het chönne dran ha. Drum het der Ruedi bachuf, bachab müeße-n-e Furt sueche. Aber das het syni Häägge gha. Ds Bachbett liegt schtundewyt im wilde, verwurzlete Bärgwald und isch voll mächtigi Schteiblöck. Uwirsch und zerschtörerisch het d'Rotheche derzwüsche gschuumet und donneret. Tanne, Züün und chopfgroßi Chislige het si bärgab tröhlet, und kei vernünftige Möntsch hätti's gwagt, sy Wäg dür di Verheerung düre z'sueche, g'schwyge de-n-es Roß. Wie ne Bock isch der Brüünel zwüsche de Tanne blybe schtah, wo sech im wüetige Rägeschturm überem Ryter z'sämeboge-n-und gsuuset hei. Da het e kei Schporre-n-und kei Schänkeldruck meh öppis abbracht, und wo's der Ryter doch het welle zwänge, so schteit der Brüünel uf d'Hinderbei, wie wenn er wett säge: »jä lue, i cha nid flüge.« Ändlech gseht der Ruedi, daß da nüt z'mache-n-isch, chehrt um und biegt ab, ds Bord uf mit es paar Sätz und i d'Matte-n-yne, für amene-n-andere-n-Ort z'probiere. Aber da chunt er vom Räge-n-i Trouf. D'Matte-n-isch sumpfig gsi. Ds Roß isch ygsunke, het schuderhaft Angscht übercho, het sech bläit, probiert Schprüng z'mache-n-und d'Mutte höch uf gschprängt. Der Ruedi isch froh gsi, us däm Züüg use z'cho und isch gäge ds Dorf zrück gritte.

Der Hälfer vo Heimeschwand isch ihm vo der Schuelzyt här bekannt gsi und drum het der Ruedi dert agchlopfet. Er het nüt anders welle vom Hälfer, als daß er ihm ds Roß irgedwo underbringi. Är sälber het z'Fueß über d'Rotheche-n-und um jede Prys hinecht no i d'Schwarzenegg welle. Der Hälfer het ihm abgrate; aber es het nüt abtreit. »I wott,« het's gheiße, »und i mueß.« Öppis Warms frylech het üse Fründ gärn gnoh, vowäge-n-er het Hunger gha und gfrore. Aber bis ds Hälfers Chöchi der Eiertätsch het gchehrt gha, isch es fyschter worde, und der Hälfer het e verwägene Burebneb müeße ga sueche, für sym Gascht mit nere Latärne ga z'zünte. D'Hälferslüt hei mit Chopfschüttle dene Beide nachegluegt, wo si der dürab gange sy. Aber es isch e kei Schtund verschtriche, so sy si umecho. E Chriesascht het ne d'Latärneschybe no hienache dem Bach ypeutscht und du isch's us gsi. Si sy froh gsi, daß si sech düre Wald wieder use gfunde hei, und sy i ds Pfruendhus zrückgange.

Gärn het der Hälfer sym ehmalige Schüeler Obdach gä, und sech sys Anliege la brichte. Di erschte Schtunde vo der Nacht het der Ruedi gschlafe, wie-n-es Murmeli; aber öppe-n-am zwöi oder drü am Morge, wo der Luft e Felllade gäge d'Huswand gschmätteret het, isch er erwachet und het nümme gschlafe. Wie der Schturm am Himmel ds Gwülk vor de Schtärne düre gjagt het, so het ihm d'Angscht um sy Zuekunft eis Bedänke-n-um ds andere-n-i wilder Hascht vor em liebleche Bild vo sym Schatz düretribe, und ds Ruusche vom Rothechegrabe het ihm je länger descht uheimeliger gklunge, will er geng und geng wieder het müeße dänke, wie der Unggle Mäni ächt über das Wasser cho syg oder öb's ne-n-ächt am Änd verschlunge heig. So isch ihm trotz der Müedigkeit d'Nacht läng und qualvoll verschtriche, vowäge der Gedanke, daß der Unggle Mäui chönti umcho oder verscholle sy und daß Alles verlore wär, het i-n-ihm e bittere Groll gäge sys Schicksal gweckt. Dir wüsset ja, wie me's e so het z'Nacht, wenn Eim di schwarze Gedanke chöme. Me bohret sech i di böschte Müglechkeite-n-yne-n-und duuret sech sälber gar schröcklech, bis daß Eim di hälli Morgesunne chunt cho uslache.

D'Sunne het zwar dennzumal der Ruedi nid grad häll aglüüchtet; aber d'Heiteri het ne doch uftribe, und der Hälfer isch ihm i de wytere Nachforschunge-n-a d'Hand gange. Me het z'erscht im Dorf ume gfragt und isch ändlech uf ne Fährte gfalle, die über Bleike-n-und i Schnittweyer gfüehrt het. Der Brüünel isch am sälbe Tag i der Pfruendschüüre blybe schtah, währeddäm sy Meischter z'Fueß i Schnittweyer gwanderet isch. Aber er isch am Abe-n-unverrichteter Dinge-n-umecho und het druuf abe no schlächter gschlafe-n-als di vorderi Nacht.

Druuf hi het er wieder di erschti Fährte-n-ufgnoh, wo-n-ihm di Häx gwise het und isch mit dem Hälfer z'Fueß über d'Rotheche-n-und dür di einsame Weide-n-und Mööser i d'Schwarzenegg, und dert sy si bi'm Pfarrer ygchehrt für wyter z'frage. Da ändlech het sech di erschti dütlecheri Schpur zeigt. Der Pfarrer het nämlech vernoh gha, es alts Buremandli änet der Zulg, i der Sigriswylgmeind – me het ihm der Horrebach-Fereli gseit – heig di Tag e halbverräblete Möntsch gfunde-n-und zue sech hei gnoh.

Uf die Nachricht abe het's der Ruedi nümme bha. Er het di beide Theologe la tubake-n-und isch mit mene Bueb vom Dorf gäge Horrebach ufbroche. Uf mene schtotzige, schlüferige Ziggzaggwägli sy si tief abegschtige, i Zulg-Chrache, und meh als einisch het's üse guete Fründ unde-n-us gnoh, währed der Hirtebueb mit syne blutte Füeße so sicher gange-n-isch wie-n-es Gemschi. Es waggeligs Brüggli het ne-n-über d'Zulg ghulfe, und änefür hei si no schier der böser Wäg gha, z'ersch gäj ufe-n-und de dem schtotzige Bord na thal-uf dür schtrube Tannewald, weichi Schneefläcke-n-und Grashalde, wo d'Louene jedes Schtümpli hei i Bode-n-yne glettet gha. »Bhüetis der Lieb,« het der Ruedi nume geng müeße dänke, »wie isch o dä guet Unggle dahindere cho?« Na mene länge, müehsälige Marsch sy si ändlech dür ne breiti Mulde cho, und da het der Hirt dem Ruedi sunnehalb e-n-apere Blätz zeigt und gseit, das syg ds Ferelis Acherli, da heige si ne gfunde. »Wän?« fragt entsetzt der Ruedi. »He dä verlüffe Herr,« meint der Geißbueb. – »Ja, läbt er eigetlech no?« – »Das wihß i gwüß nit, wenn er's het möge verlyde, so läbt er wohl no. Chanscht jitz uehi ga luege; dert obe-n-isch ds Ferelis Hüsi.« Derby het der Füehrer uf nes nieders Burehüsi zeigt, wo zwüsche de Tanneschpitze-n-uf mene vorschpringende Hubel grupet isch wie-n-es alts Gartewybli under mene riesige Huet. Ohni öppis z'säge, isch der Ruedi dem Bueb nachegschtige, und na-n-ere Viertelschtund sy si dert obe-n-aglanget und, ohni lang ume z'luege, i d'Chuchi vo däm Hüsi yne. Dert isch der Fereli, es schtrubs, chlys Mandli, am Füür gsässe-n-und het öppis g'chöötzet. Er isch nid übel verwunderet gsi ob der Visite, het d'Zöttelichappe-n-abzoge-n-und gseit: »Go' grüeßech mitenand. Dir suechet dänk dä chrank Ma, wo mer gfunde hei?« – »Läbt er also no?« meint der Ruedi. »Bhüetis ja, aber er isch geng no schturme u chychet gar grüseli.« Er het dem Ruedi d'Schtubethür uftha und hinder ihm zum Hirtebueb gseit: »Das wird öppe der Bueb sy vo däm Herr?«

Es isch no rächt es subers Schtübli gsi, aber e chly fyschter, und glüftet hei di guete Lütli allwäg sit langem nümme, vowäge-n-es het der Ruedi dunkt, er sött das Lüftli chönne mit mene Mässer verschnyde. Z'hinderscht, im fyschterschte-n-Egge-n-isch ds Mejeli, ds Ferelis verschrumpfeti Frou, vor mene-n-armsälige Bett gsässe, mit gfaltete Hände, und het andächtig uf sy Patiänt gluegt. Das isch ne gsi, würklech, der Unggle Mäni. Abgmageret wie-n-es Gripp und farblos isch er da gläge mit halb offene-n-Ouge-n-und het under sym schwäre Dachbett müehsälig der Ate zoge. Scho sit zwene Tage hei si ne da gha. Ds Meji und der Fereli hei sälber dokteret an ihm. Albeneinisch hei si ne e chly ufgha und ihm e Schwetti heiße Chrütlithee ygschüttet. Was er öppe gseit het, hei si nid verschtande. Wo si dem Ruedi ghörig hei brichtet gha, wie si ne gfunde-n-und uf mene Chriesascht der Bärg uf gschleipft heige-n-und wie si zue-n-ihm gluegt heige, het er ne mit warmem Härz danket und gseit, es söll ne nid vergässe sy. Aber si hei bethüüret, si heige ne-n-us purlötiger Chrischtepflicht zue sech gnoh. Es syg übrigens höchschti Zyt gsi, süsch wär er erfrore. Er syg ja scho ganz »gschtabete« gsi, het ds Mejeli gmeint. Wo sech der Ruedi necher über ds Bett yne bückt, gseht er ersch, daß der Unggle-n-a Hals und Bruscht mit nere dicke schwarze Pappe-n-überzoge-n-isch, die gar gschpässig gschmöckt het. »Was isch das?« fragt er ds Meji. »Das isch gar Tüüners e gueti Selbe,« meint ds Froueli, »das isch grad ihs zum zieh, u der Thee gä mer ihm zum schtoße. Das wird de dem Übel wohl use hälfe.« »Afin,« seit der Ruedi, »mer wei hoffe, es nützi öppis.« Er hätt's nid rächt über sech bracht, dene guete Lüt das Gschmier z'vernütige.

Jitz het me du große Rat gha, was wyter ga söll. Aber me isch bald einig gsi, da syg nüt z'mache, als einschtwyle-n-abzwarte. E Dokter hätt me ja nid härebracht, und vo Transportiere-n-isch kei Red gsi. Der Hirtebueb het me heigschickt, und der Ruedi het sech etschlosse, vorlöufig da z'blybe. Er het sech a ds Fänschter gsetzt und es Flügeli uftha für emel o chönne z'schnuufe. Aber da isch ds Mejeli gschwind cho z'schpringe-n-und het gseit: »nid, nid, Herr, es chönnti ja chalt yne cho.« Der Ruedi het nid so gschwind abgä und gseit, da müeß früschi Luft yne, süsch chönn är nid derby sy, und er het's zwängt und ds Fänschter offe bhalte. Da geit ds Meji fürsorglech zum Bett hindere-n-und deckt e grobe Sack über ds Unggles Chopf, daß er emel nid chalt überchömi. Das hätt du no schier Händel gä. Der Ruedi seit zum Meji: »Was meinet Dir o? Dir tödet ne ja däwäg.« Der Fereli het's o mit dem warme régime gha, und so het's halt mängs gä z'rede. Aber es Jedes het sech alli Müej gä, dem Chranke sys Loos uf sy Manier z'erliechtere. Der Unggle Mäni isch gwüß nie i sym ganze Läbe mit ufrichtrgerer Dienschtfertigkeit bsorget worde-n als jitz im Horrebach, im unkultiviertischte Chrache vo der Republik. S' isch nume schad gsi, daß er vo däm allem nüt gmerkt het. Us de schpärleche, verworrene Sätz, wo-n-er vo sech gä het, het der Ruedi viel meh müeße schließe, der Unggle syg i syne Phantasiee wieder z'Versailles und thüej sech für d'Vorschtellung am Hof präpariere. Dä Gägesatz vo Phantasie und Würklechkeit hätt Eine mache z'lache, wenn nid d'Situation e so truurig gsi wär. Dem Ruedi het's afah Chummer mache.

E düschteri, längi Nacht isch cho, und währed der Wätterluft dür alli Fuege pfiffe het, daß me jede Momänt gmeint het, jitz flügi ds Dach uf und dervo, sy di drü, Eis um ds Andere, am Bett vom Unggle Mäni gsässe-n-und hei bim Schyn vo mene miserable-n-Öltägeli syni Atezüg verfolget. Mängsmal het der Ruedi probiert, sy Unggle mache z'rede, aber im beschte Fall het er nume-n-öppis vo conciergerie oder antichambre, vo poudre oder coiffeur z'ghöre-n-übercho. Ändlech het d'Müedigkei alli z'säme möge. Der Fereli isch i der Chuchi uf mene Holztütschi näbem Chessi ghocket, der Chopf zwüsche de Chneue, ds Mejeli isch am Ofe-n-ygnickt gsi, und der Ruedi het sy Chopf uf ds Dachbett vom Unggle la sinke, und ussert dem Luft und dem Schnarchle het me nüt meh ghört.

Gäge Morge het der Luft gchehrt, und der Föhn isch höch obe dür d'Wulke gfahre. Und wo ändlech d'Sunne-n-über di breitkantige Soolflüeh ufeschtygt und es bländigs Schneefäld sy Glanz i d'Schtube wirft, thuet der Herr Landorfer d'Ouge wyt uf und gseht uf sym Bett ds Ruedis Gsicht. Vor Verwunderung het er keini Wort gfunde-n-und lang gschtuunet. Ersch lang nachhär seit er: «Est-ce vrai? – C'est toi?» Der Ruedi het das im Schlaf ghört, und es het ne gweckt; aber er het nid gwüßt, öb er's troumet oder öb er würklech öppis ghört heig. Aber di offene-n-Ouge vom Unggle hei ne volländs gweckt, und er fragt der Unggle: «Vous m'avez appelé? – Jitz het ne der Unggle-n-erchennt, und si hei es paar Wort chönne wächsle. Chuum het der Herr Landorfer d'Situation e chly begriffe, fragt er na sym Rock und seit zwöi-, drümal: «la clef.» Der Ruedi suecht i allne Täsche-n-und findt ändlech e Schlüssel. «Prends la,» seit der Unggle, «tu trouveras tout ce qu'il faut – dans – mon – dans – tout ce qu'il faut. Druuf het er wieder lang nüt meh fürebracht. Ersch öppe-n-e Viertelschtund schpäter seit er: «tu me mettras mon habit, car je vais me faire présenter..... regarde donc si la voiture est là..... le chambellan de..... attendez..... oui, je viens – – e tiefe Süfzer, und es Original weniger isch uf der Wält gsi.

Niemer cha sech e Begriff mache vo der Verlägeheit und Beschtürzung, die jitz über üse guete Fründ cho isch. Da isch er gschtande mit sym Schlüssel i der Hand, und vor ihm isch dä Ma schtumm und tot gläge, dä dür nes einzigs Wort alle syne Sorge hätti chönne-n-es Änd mache. E ganzi Mängi Frage hei sech dem Ruedi uf d'Lippe drängt, aber der Einzig, wo se hätti chönne beantworte, het gschwige für geng. Einzig dä Schlüssel het villicht no chönne zu me-ne-n-Ufschluß füehre, und scho hei sech allergattig Muetmaaßunge-n-i sym Chopf umebalget, di süeßischte Hoffnunge-n-und di gröschti Angscht, und es het ne dunkt, er sött schpringe, was gisch, was hesch, i d'Schoßhalde, und ds Gheimnis vo däm Schlüssel ga erkunde. – Aber was jitz mache? – Wär het ihm sölle rate-n-und hälfe? – Ja nu, öppis het müeße gah. Im Horrebach hinde het me der Herr Landorfer nit nach chrischtleche-n-und landlöufige Begriffe-n-aschtändig chönne begrabe. Lang hi-n- und härloufe het me-n-o nit chönne, und drum sy der Ruedi und der Fereli schlüssig worde, der Unggle-n-uf ne Holzschlitte z'binde-n-und ne ga Sigriswyl z'füehre. Di beide Manne hei sech vorne-n-a Schlitte gschpannet, und ds Mejeli het gschtooße. Es isch e kei liechti Sach gsi, dür di weiche Schneefälder und di viele wüeschte Grebe-n-uf z'cho. Erscht im Louf vom Namittag sy si z'Sigriswyl aglanget.

Sit es paar Wuche-n-isch dert e neue Pfarrhälfer gsi, e jüngere, fründleche Ma. Dä het sech der Not vo üsem Ruedi gärn agnoh und Hand botte, für Alles guet z'bsorge. Na churzem Gschpräch het der Ruedi gmerkt, daß er's da mit mene warmhärzige, brave Möntsch z'thüe het gha, däm er scho öppis het dörfe-n-avertroue. Ihm het zwar dennzumal der Name vo däm Hälfer no nüt apartigs gseit. Mir hützutag ghöre-n-aber scho e chly meh derhinder. Es isch nämlech der Hälfer und Dichter Chuehn gsi.

Wo si Alles ghörig hei verabredet gha, het der Ruedi mit syne treue Ghülfe-n-im »Bäre«-n-es währschafts z'Vieri gnoh, het se rychlech belohnt und isch mit ne wieder zrück i Horrebach, für z'morndrisch z'Heimeschwand sys Roß ga z'reiche. Und mit däm isch er no am glyche Tag i Schteinibach, syr Mama ga Bricht bringe, und i der Nacht no ga Bärn yne.

Vo dert isch er am andere Morge-n-i d'Schoßhalde, de Dienschte vom Unggle Mäni ga Bscheid mache. Die hei glost, wolle! Währed der Johann der char-à-banc grüschtet und ds Mareili d'Versailler-Schtaats-Chutte-n-ypackt het, het der Ruedi der Schlüssel probiert und bald gfunde, daß er zum Bureau passet het. Atelos het er Schublädli um Schublädli fürezoge, dürnüelet und hindere gschtooße-n-und derby es wahrs Bärgwärk vo interessante, uröppigc Sache-n-und Sächeli gfunde. Aber niene, was er gärn gha hätti. Erscht wo-n-er e halb Schtund lang a de Gheimfächer sech d'Fingernegel z'Schande g'chnüblet gha het, isch er uf verschiedeni couverts gschtooße. Ds allerunderschte-n-ändlech isch bsunderbar guet verpütschiert gsi und mit Sydeschnüerli verbunde, und druuf het's groß und dütlech gheiße: »Testament«. – »Da hei mer's,« het er erliechteret gseit und's wieder versorget und ybschlosse. Aber vo jitz a het ne der Gwunder erscht rächt afah martere, will er gar wohl gwüßt het, daß e so-n-es Teschtamänt di merkwürdigschte surprises cha enthalte. No nie sy-n-ihm alli Mängel vo sym Benäh gäge Verschtorbene so gräll i ds Gwüsse gschprunge, wie jitz, und no nie het er so viel über di wunderleche Syte vo sym Unggle müeße nachedänke, wie i de nächschte Tage.

Sobald der char-à-banc isch reisfertig gsi, isch der Ruedi mit dem Gutschner und dem Mareili ufgsässe und mit ne gäge Thun zue gfahre. Verwandti sy neue keini mitcho. Vieli sy furt gsi; Anderi hei wichtigeri Sache gha als e Lycht, und der Räschte het keis Verlange treit, bi däm chalte Wätter ga Sigriswyl ufe z'reise. Underwägs het der Ruedi du Glägeheit gha, syne Gfährte z'erzelle, wie Alles gange syg, und ds Mareili isch der halb Wäg i Thräne gschwumme. Bim Vernachte sy si z'Sigriswyl acho und hei di schtärbleche Räschte vom Herr Landorfer no usgschtaffiert mit Syde-n-und Sammet, und sogar di großi perruque hei si-n-ihm agleit, wie wenn er schtatt i-n-es ängs Grab, i ds Schloß ga Versailles sötti.

Z'morndrisch z'mittag am endlefi hei si ne-n-uf e Chilchhof treit. Es isch e keis großes Glöuf gsi hinder däm unbekränzte Sarg här. Aber es paar treui Seele hei sech näbem Ruedi und de Dienschte vom Unggle Mäni doch ygfunde: der Fereli und ds Mejeli. Uf der Chilchhofmuure-n-isch e Zylete rotbackigi, gwundrigi Burechinder gsässe. Die hei i glücklecher Gedankelosigkeit zuegluegt, wie me dä Repräsentant vo nere-n-überläbte Zyt mitsamt de-n-üssere-n-Insignie vo syr Epoche der Ärde-n-übergä het. Mit unverschtandene Klänge hei's d'Chilcheglogge dem Land verkündiget, was gscheh syg, währeddäm z'ringsetum a de Bärge d'Früeligslouene niedergange sy. Und tief unde het der unschuldig Schpiegel vom Thunersee glitzeret mit tused und aber tused Schtärnli us der Uferschtehnng verheißende-n-Uschtigssunne. – Kei Witwe, keini Chinder, kei Schwöschter und kei Brueder hei gchlagt um dä, wo me versänkt het, und doch isch e keis Oug troche blibe, wo der Hälfer Chuehn ds Grab ygsägnet het.