Text:Rudolf von Tavel/Ring i der Chetti/Kapitel 10
Schnuuf rächt, Jümpferli, das tuet dir guet!» Der Junker Adrian streckt sys chlyne Dorotheeli losgfääschet i di sunnigi Luft use, gäb wi d’Muetter Änneli ufbegährt, er wärdi das arme Chind no umbringe. Er het nümmen usgseh, wi wo-n-er vo Dijon heicho isch. Der Schnouz het ihm d’Lippen und e Bart, wo no kei rächte Bart gsi isch, di bruuni Hut afa decke. Si sy no binenand im Schloßhof gsi, Muetter und Suhn und Tochter, wo der Ritter heichunnt. «Du gsehsch uus wi ne Waldbrueder», seit er zum Adrian. «Wi sölle d’Lüt merke, daß ihre Herr chunnt, wenn si di däwäg gseh?»
«I gibe ne’s scho z’verstah, Vatter, heit nid Chummer!»
Wo der Ritter und sy Frou alleini sy, chöme si wider druuf z’rede, und d’Frou Änneli seit, es sygi ja sicher guet, der Adrian uf d’Herrschaften use z’schicke, für ihm d’Längizyti z’vertryben und ne mit allem vertrout z’mache; aber das wuchelang Umenanderestrychen i de Bärge gfall nere doch nid. Er sygi jitz nume z’fescht verwachse mit Wald und Flueh, geng d’Armbruscht i der Hand. Und de äbe, me sötti’s nid wider la gscheh, daß ihm so nes Oberländer-Meitschi der Chopf verdräji.
«I weiß Rat», seit der Herr alt-Schultheiß. «I chume ne-n-äbe cho reiche.»
Und nam Ässe nimmt er der Suhn uf d’Syte. «Der Prinz vo Savoyen isch wider da gsi, het Gäld bracht.»
«Würklech?»
«Ja. I hätti’s sälber nid gloubt.»
«Und jitz?»
«Ja, was wott me jitz anders! Me het ihm en Ufbruch vo drütuused Ma bewilliget, ga Gänf.»
Da wird der Adrian läbig. «Gäge Chünig vo Frankrych?»
«Wenn’s sy mueß.»
«Da chönnt i mit!»
«Äbe han i dänkt. Es wird zwar nid vil derby useluege, aber villicht für di öppis Bsunders. Es geit ja dür ds Waadtland!»
Der Adrian möchti wüsse, wenn der Vatter wider ga Bärn ryti, und wo-n-er seit, ihm pressieri’s nid, er well no chly de Güeter nah, louft der Suhn scho i Stall. Niemer het ihm’s chönnen usrede, no hinecht z’gah. Ds schöne Sattelzüüg heig er z’Bärn. Der Jakob nähm er gärn mit, wenn der Vatter ’s eso lang chönni machen ohni ihn.
«Mynetwäge, es isch mir lieber, du heigisch öpper Zueverlässigs mit.»
«Und e Schübel Gäld sött i no ha!»
«Han i wohl dänkt. Hesch nüt meh?»
«Vom Schwigervatter geng no ke Chrüzer.»
«Das channsch jitz i ds Chemi schrybe. Aber i ha o nid vil. Ha d’Tanne no nid gfunde, wo-n-i’s chönnti ga drab rupfe. Ja nu, i gibe dir, was i ha. Und de will i de halt wyters luege.»
«Heit mer Sorg zu myr chlyne Jumpfer Dorothea!» Das gilt der Muetter und der Schwöschter. Und du «bhüet ech der lieb Gott allizsäme!» und...
«He, he, hee! So channsch nid i d’Wält use ryte!»
Der Adrian het sy Geduld no einisch müesse zsämesuechen und i ds Ritters Stube ga lose.
«Wenn’s der gratet mit der Lassarraz, so han i nüt dergäge. Daß si der gfallt, begryffen i, und si isch vo guetem Huus. Aber ohni öppis i de Hände z’ha, channsch doch nid dert ga anestah! Di duuchi Jacquette hesch hie chönne ha, z’Spiez; aber di Savoyere... I weiß nid. I gibe dir d’Schadau und verschrybe der se grad, so hesch öppis vorz’wyse.»
Über däm Verschryben isch es Abe worde, und der Normänner het sy doppleti Haberration no a de Scheidböum vom Spiezer-Burgstall müesse vertue.
I der bischöfleche Residänz z’Losane isch der Herr Wilhälm vo Lassarraz vor em Bischof gstanden und het ungeduldig uf nen Antwort gwartet und vergäbes probiert, us em Gsicht vo däm geischtleche Herr öppis use z’dividiere. Di schwarze Murmeli-Ouge hei under buschige Braue vüre blinzlet, zum offene Fänschter uus über Stadt und See i d’Wyti, zu de rosige Savoyer-Bärgen übere. Und derzue isch d’Hand mit dem große Sigelring uf em Tischblatt gläge, o so wi wenn si öppis zuedeckti, wo niemer bruucht z’gseh, und es isch doch gar nüt uf däm Tisch gsi. Hm hm, di Bärner, ja — äbe..., hei di Ouge gschine z’säge. Was gange mi die a? I wüßti nid, warum grad i ne sötti Chäller und Spycher uftue. — Meh hätti der fynscht Möntschekenner nid errate. Und doch het sech so vil i däm Chopf grüehrt. D’Ouge hei nid für nüt ds Land änet dem See gsuecht. Üse Herzog, het der Bischof überleit, isch e chranke Ma, der Erbprinz fromm und guetmüetig — vil z’duuch für ne Herzog — und sy Frou, d’Schwöschter vom Dauphin vo Frankrych, en Intrigantin vom Tüüfel nache, und übereggs mit ihrne Schwäger, mit dem Graf vo Romont, dem Graf vom Genevois und dem Prinz Philipp! Was wei mer da is uf d’Escht use la mit frömde Chriegsvölker! Mir blybe besser hinder em Tisch und luege, wi der Has wott loufe.
Der ander verzablet fascht. Da chunnt Befähl vom Erbprinz, me söll für di Bärner Mannschaft sorge, wenn si uf ihrem Marsch ga Gänf hie vorby chömi. Und de wott de so eine nid userücke mit dem Chällerschlüssel! Ja nu, i ha’s de gseit. Me weiß ja, wi’s di Bärner trybe. Tuet me ne nid alli Türe guetwillig uuf, so sy si imstand und schla eim alles zsäme. Und mer müesse se jitz ha. Kei Stund isch me sicher, daß nid d’Franzosen über e Jura yne chöme. Und de? — Allei würde mir doch nid fertig mit ne. — Di Bärner-Hülf chunnt dem Bischof nid minder z’guet als üs andere.
Das het der Bischof wohl gwüßt, aber er het dänkt: Was bruuche di Waadtländer mit mym Wy der nobel Wirt z’mache? Wenn er vo Frömde mueß trunke sy, so wott i de wenigschtes e Nutze dervo ha.
Di beide Herre sy no nid vil wyter gsi mitenand, wo men us de Gasse vo der Stadt ufe ghört brüelen und springe.
Aha, les voilà! Der Bischof steit uuf und geit zur Türe. Er het mit däm nid grad welle säge, d’Audiänz sygi fertig; aber der ander het’s doch so begriffe. Währeddäm er cholderig d’Stägen ab stürmt, geit der Bischof ufe, in e Saal, wo me hindenuse gseht, uf d’Bärnstraß. Es isch es Glöuf i de Gäng, es Flattere vo Prieschtergwand und es Tschiepe vo Sandalen und Pantoffle. Fänschterflügle tschäderen uuf, und richtig, dert äne flimmeret’s vo Spieße, Halparten und Ysehüet i de Böum.
Di ganzi Stadt Losane gramslet i de Gasse, uf em Pflaschter und a de Fänschter. Under jeder Türen isch me parat mit Channen und Bächer, und us de Fänschter wachse Meien i Händ, wo schier nid chönne warte, für se la z’flüge. Trumm, trumm, rum bidi bum, rumplet’s wyter unden us mene Torboge dür ne chrummi Gaß ufe, und dünni Pfyffe lüürle derzwüsche. Jitz — jitz! Lueget dert unde! Gharnischti Rüter. Fäderebüsch walpelen i der Sunne. Der Bär lället uf em Stadtbanner derhär. Vo de schönschten einen under de Rüter het e blauwyß halbierte Schild und e silberige Stärn im Blaue. Und luegt über alls ewäg. D’Blueme trohle z’beidne Syten über sys prächtig ufzöumte Roß abe, wi wenn er vo allem nüt gsäch. Dä suecht öpper. Und dem Schildknapp, wo dem junge Herr di schwäri Lanze nachetreit und o keis minders Tier rytet, gseht men a, daß er sym Meischter hilft sueche.
D’Rüter sy vorby, und es dunkt ein, der Strom vo Chriegslüte well nid höre. Hie und da juzet eine, hie und da singen ihrere nes paar, und es isch besser, di Losaner-Töchtere verstande nid, was si singe. Scho ohni das dänkt mängi Muetter: Herrjeses, wenn si nume grad zum andere Tor wider use gienge! Aber das hei si gar nid im Sinn. Nei, das Stedtli füllt sech. Dreituused Bärner! Es isch meh als ynegeit. Und jitz sy si müed und wyß vom Stoub; aber wartet nume, hinecht, wenn si de gässen und trunke hei! Da wird’s de öppis chönne! D’Froue hei afa befäle: Furt jitz mit dene Meitscheni! Hinder Schloß und Rigel! Aber d’Manne hei gfunde, das Chriegsvolk dür d’Stadt z’la und nid mit mene La-Côte-Ploder zrückz’blybe, wär e Sünd. Und d’Meitscheni sy allne Rigle z’trotz wi dür d’Chatzelöcher wider use cho. Si hei ds morndrisch gwüßt z’brichte, wenn me dene Bärn-Buebe Zyt laji zum Erwärme, so chömm’s ne de bi längem, und bis zum Gnue-Ha bruuche si o Zyt.
Der Adrian het’s dä Aben im Gstüchel mängisch dunkt...; aber es isch de nöue nie gsi, was er gmeint het. — «Mas Tüüfels isch o?» seit er einisch zum Jakob. «Es isch mer geng, es syg öpper hinder mer här, aber i chume nid drüber!» — Ja, wenn er gwüßt hätti! D’Houptlüt sy alli bim Bischof z’Gascht gsi und hei sech nid gha z’chlage. Der Herr vo Lassarraz isch o da gsi, het aber als Landvogt vo der Waadt grüüslech z’tüe gha. Er het müesse luege, daß gluegt wird, und daß di Bärner mit guetem Luun ga Gänf yne chöme. Zwüscheninne het er natürlech ghulfe, der Bischof a sym Extra-Wy schädige.
Under de Bärner-Offizier, wo da derby gsässe sy, het de der Junker Adrian scho di beschti Gattig gmacht. Und wil er guet wältsch chönne het, isch er i d’Neechi vom Bischof cho z’sitzen und dermit o näbe Lassarraz.
Sobald si e chly agwermt gsi sy, fragt der jung Herr vo der Schadau na der Jeanne de Lassarraz, wi’s nere gang, und ob si nid o ga Losane chömi. Jitz erscht fragt der Landvogt z’grächtem, mit wäm er eigetlech d’Ehr heigi. Bis jitz syn ihm di Bärner alli Bärner gsi und wyters nüt.
«Bubanbert... Bubanbert... dites donc!» macht er und gschouet der Junker. Ja ja, natürlech. Dä Name het er ja mängisch ghört... aber...? Aha, wohl. Der Näbel fat afa lüpfe. Und wi’s de so geit, wenn der Näbel usenandere fahrt, zerscht gseht me hie nes Huus, dert e Boum, und de wachst das alles zsäme zu nere ganze Gäged. Uf eismal geit dem Alte vo Lassarraz Liecht über Liecht uuf. Vorgeschter am Morge het sy Tochter gchääret, si well mit ga Losane. Er het no abgwehrt, er heigi de nid derwyl, sech mit nere-n-abz’gä und was si doch i das Gstüchel yne well und so wyters. Aber er het se ja gkennt und gwüßt, was es abtreit. Wenn die einisch öppis i ihrem Chopf het! Und derzue het er dänkt, das Chriegsvolk zieji de no jungen Adel a und wär weiß — also mira. Und uf em Wäg, wenn si so vor ihm här gritten isch uf ihrem Schümel, het sys Vatterhärz glachet, und er het sech gfreut, mit nere-n-ufz’marschiere. — Aber wo isch si jitz? — Natürlech, wenn me mueß ds Ässen und ds Trinken uftrybe für dreituused Bärner, cha me nid no nes Meitschi goume. Es chunnt ihm erscht jitze z’Sinn, daß er se dä ganz Abe niene meh gseh het. Er winkt sy Suhn zuechen und fragt ne, wo d’Jumpfer Jeanne hicho sygi. Statt dadruuf z’antworte, schüttlet dä dem Adrian d’Hand. Si grüeße sech wi alti Bekannti. Der Alt luegt verwunderet dry, bis ihm der Suhn i ds Ohr chüschelet, das sygi ja äbe dä Buebebärg, dä da vo Grandson, wo du d’Jacquette vo Neuchâtel ghüratet heigi.
Ja jitz, natürlech. Jitz het er’s binenand, der Alt. Da hanget undereinisch alles anenand wi Chrälleli a mene Rosechranz. Me het ja alles verno gha. Daß der Adrian äbe du di Neueburgere... ja pärsee, und druuf aben isch ds Jeanne ganz us de Chleider gfallen und het gsärblet. Und du het me du ds Jahr druuf verno, di jungi Frou sygi gstorbe. Und du vorgeschter das G’ääk! Ja jitz, natürlech. Der Donner o!
E scharmante Bursch übrigens, dä Bubanbert! Gattig, Schliff, Maniere! Er heigi sy Zyt z’Dijon gmacht, hei si gloub gseit. Un petit grandseigneur. Und der Alt het z’Bärn und bi den Eidsgenosse so zimlech alles z’säge!
Der Adrian merkt öppis und dänkt, däm wei mer Lym uf e Seigel stryche, gäb daß er wider lüpft.
Und der Herr vo Lassarraz dänkt, z’Bärn innen e Stei im Brätt z’ha, wäri o nid z’verachte.
So sy si enandere geng neecher cho und hei derzue ihri Bächer gheltet, und ohni daß es en aparten Alouf bruucht hätti, isch, was der Adrian welle het, usgmachti Sach gsi. Was d’Herrschaft Schadau sygi, het der Vatter Lassarraz nid gwüßt, aber er het dänkt, es wärdi scho öppis Rächts sy.
Jitz äbe het du nüt meh gfählt als ds Fröulein vo Lassarraz — Das isch nid wyt gsi, het alles gseh, aber d’Nase schön hindere gha und dänkt: Dä mueß mer no chly beite! Na den Erfahrunge vo Grandson het si dörfen anäh, es bruuchi nid vil, für das Füürli wider mache z’lälle. Me het’s halt doch no nid völlig verworgget gha, daß der Junker sym Vatter nahgä und di Neueburgere gno het. Uf alli Fäll het men ihm das uf irged en Art no müesse beize. Er bruuchi de o nid z’meine, dene Bärner heigi me Töchteren us de beschte Hüser feil wi Geißen uf em Vivis-Märit. Numen äbe... am Morge früech marschiere si wyters. — Gseh ha sött me sech doch de!
D’Sunne het no lang nid hinder der Tour d’Aï ufe möge, so isch z’Losane scho i allne Gasse trummlet und ghornet und brüelet worde. Es het halt öppis bruucht, bis men alli wider binenandere gha het. Aber ändlech sy si ab, und wenn Chopfweh Lärme miech, so hätti me das Gsurr gwüß no vo Morsee här ghört.
Si sy scho wyt ewäg und d’Sunne höch über de Walliser-Bärge, da chunnt der Junker Adrian zum bischöfleche Stall. Scho vo wytem dunkt’s ne, der Jakob, wo dert zur Sach luegt, heigi öppis Ungwanets im Gsicht. Me steit im Hof am Brunnen und luegt d’Roß a, wo zur Tränki gfüehrt wärde. Es geit ehnder still zue. Offebar isch öpper umewäg, wo de Chnächte ds Muul verhet. Da steit e Schümel, es prächtigs Tier. Grad wott der Junker druuf zue, ne ga tätschle, da dütet der Jakob mit den Ougen über das Roß wäg. Und wi der Junker ufluegt, chunnt e schöni rahni Hand über e Widerrischt und chrauet a de Chammhaare. — Mhm. Me gseht e Rytrock näbe de Vorderfüeß. Und im glychen Ougeblick fallt e Händschen uf d’Bschüsi.
Der Junker het ne-n-uuf, geit um e Schümel ume.
«Mademoiselle!»
«Merci, Monsieur.»
Potz nu! Grad chuum man er di Hand, wo der Händsche nimmt, a d’Läfzge füehre, so luegt di Dame scho über ihn ewäg uf ds Roß. Si chehrt ihm meh oder minder der Rügge. Du channsch di lang dräje, dänkt er. Das sy di wundervolle guldige Haar. Das isch dä Wuchs, wo eine cha wild mache. — Aber du bruuchsch o nid z’meine! Ganz sträng luegt er dry, wo-n-er jitz vom Wätter, vo Roß und Zoumzüüg afat reden und derby dä Schümel rüehmt, daß es fei eso stübt. Si het d’Nasen i d’Luft und lat ne rede; aber er merkt, daß si lost, er merkt sogar, daß si ihn ma ergüggele. So geit’s e Zytlang, bis der Adrian findt, es sygi jitz lang gnue vo däm Schümel gredt worde. Es syg ihm leid, aber er müeß es Huus wyters. Er befihlt sys Roß häre, het scho der Zoum i der Hand und wott mit dem Fueß i Bügel, da fragt si, ob er Angscht heigi, er chömm dene Bärner hütt nümme nache.
Aha, dänkt er. Und na churzem Bsinne lachet er guetmüetig uuf, etwütsche tüeje si-n-ihm scho nid. D’Wahrheit z’säge, heig er eigetlech im Sinn gha, en Abstächer ga Lassarraz z’mache, aber jitz heigi das ja kei Zwäck.
Warum nid, wott si wüsse.
He, so lang si hie sygi...
Jitz dänkt si: Aha! — Ob er de der Wäg gwüßt hätti, fragt si.
«I hätt ne de scho gfunde.»
Da cha si ändlech d’Heiteri nümme verstecke. Si lachet und seit: «Aber nid der bescht.» Si well ihm ne zeige, wenn’s ihm rächt sygi. Es syg de guet für nes anders Mal.
Chuum het si das gseit gha, sy si beidi im Sattel. Der Adrian befihlt mit menen eigete Blinzle dem Jakob Erk, er söll afange de Bärner nacheryten und ga säge, er chömi de öppe.
Und du sy di zwöi, ohni vil z’rede, zum Tor uus gritte. Beidi hei a Grandson dänkt, und es isch ne gsi, si heige sit däm Ougeblick a der Schloßtüre nume troumet, ne länge, schwäre Troum, und jitz syge si wider erwachet. Vo da zum Etschluß, wyter z’läbe wi dennzumal agfange, isch es nid wyt gsi. Uf der Höchi hienache Mex, wo ds Pays de Vaud i syr ganze Herrlechkeit lingger Hand vor eim lyt, hei si still, luegen i ds Land abe, aber nume so mit eim Oug. Mit dem andere sueche si neecher. Und undereinisch drückt der Adrian sy Normänner hert näbe Schümel und seit, er gloubi, er wüssi jitz der Wäg ga Lassarraz. E feschti Hand packt der Arm vo der junge Dame, und du lyt Lippen uf Lippe. Und jitz, meint er, well er nere no der Wäg a Wändelsee zeige, und wider finde sech di durschtige Lippe.
Aber was jitz? Ga Lassarraz? — «Nei», seit si. — «Zum Bischof! Zum Bischof!»
Der Adrian luegt chly verwunderet dry; aber er dänkt, si wärdi scho wüsse warum. Und si ryte wider zrück.
Um die Zyt öppe het sech der Vatter Lassarraz z’Morsee vom Graf vo Romont verabschidet. Er het ekei ruehsami Nacht hinder sech gha. Chuum im Bett, isch ihm z’Sinn cho, er sygi villicht däm Buebebärg doch z’gschwind willfährig worde. Er wetti de nid öppis arichte, wo-n-ihm d’Ungnad vo syne Herre chönnti zuezieh, und drum isch er no vor de Bärner ufbrochen und ga Vufflens gritte, wo-n-er der Graf gwüßt het.
Uf em Heiwäg ga Losane het’s ne-n-afa reue, daß er isch ga frage. Usglachet het ne der Graf. Wenn er sy Tochter welli dragä, für di Bärner bi guetem Luun z’bhalte, so chönn ihm, Romont, das ja nume rächt sy, är sälber heigi keini vürig für se.
Rumpelsurrig isch er z’Losanen acho. Er het nid gwüßt, het ne der Graf für ne Löl oder was. Nei, so dumm isch me de nid! Er hätti du gärn alles zrückgno und der Adrian gschickt ga Band houe. Ja nu, het er sech tröschtet, dä isch jitz mit den andere ga Gänf, und wenn er sech de öppe z’Lassarraz zueche lat, so cha men ihm geng no d’Türe wyse.
Ja, was jitz das sygi, fragt er vor em Stall, wo-n-er e Chnächt am Brunne der Schümel vo syr Tochter und der buebebärgisch Rapp mit dem glyche Strigel gseht putze. Er machi, was men ihm befole heig, seit der Chnächt.
Di glückleche Bsitzer vo dene beide Roß findt er dobe, i der Audiänzstube vom Bischof.
Da blitze venezianischi Gleser uf em Tisch, voll vo mene bluetrote Burgunder. Und allerhand gueti Sache fülle di fürschtlechi Stube mit appetitlechem Duft. Der Herr vo Lassarraz blybt a der Türe stah. Es muttet i sym stolze Gsicht. Er gseht, daß da under der Protektion vo der geischtleche Macht es Bündnis gschlosse worden isch zwüsche Bärn und Savoye. Söll er jitz di wältlechi Macht usspile gäge dä Übergriff? Aber er hätti ja nid emal der Graf vo Romont hinder sech. Und de weiß er ja: Da het en anderi Macht etschide, di gröschti. Gäge die chunnt er nid uuf.
Der Bischof gseht wohl, was i däm Gsicht rumoret. Seelevergnüegt sitzt er da und gratuliert dem Landvogt uf di flattosischti Art zu däm Schachzug, mit däm er so ne mächtige Bundesgnoß wi d’Stadt Bärn gwunne heig.
Ja ja, dänkt er, der Herr Bischof isch o nid blind. Aber was wott me da no? Es blybt ihm nüt anders, als o so nes venezianisches Glas i d’Hand z’näh und dem Junker Adrian sys zwöite Glück hälfen yz’lüte.