Text:Rudolf von Tavel/Unspunne/Kapitel 3
III.
D’Gutsche, nätti Gschirr, sogar es Bündteli schöni Livrey-Chnöpf het me no gha us der gueten alte Zyt, chly altmodisch, aber descht vürnähmer, nume keini assortierte Roß meh. Aber der glänzigscht Wappechnopf nützt eim nüt im Schublädli. Wenn er sy Zwäck söll erfülle, mueß men es Chleid la dra mache. Das het der Xandi Wagner begriffe, und er het nid lugg gla, bis ihm e Herr Chnächtehofer z’Thun es glänzig schwarzes Paar Erlebacher und e Gutschner vo aständiger Figur für nes paar Tag verliche het. Wäge den usichere Zyte het er ihm derfür fascht d’Seel müesse verschrybe, und der Papa het vom Morge bis zum Aben ufbegährt über dä Uverstand. Aber er hätti nid müessen en erfahrene Ma sy, hätt er welle lougne, daß me sit unvordänkleche Zyte d’Müüs mit Späck faji.
Di lybhaftigi Verbunscht het müesse zuegä, daß es na öppisem usgseji, wo du ändlech uf der Bärnstraß di glahrigi Aprillesunnen uf där Zylete vo Gutschnerchnöpfe zwitzeret het. Und no wermer het’s zündtet us den Ouge vo Vatter und Suhn, wo zweene Hochzyter z’trotz gsunntiget i der neu firnisierte Berline gsässe sy.
Z’Allmedingen isch der Xandi, wie verabredet, usgstige. Er het zur Frou Willading sölle ga der Bscheid abwarte, währed der Papa z’Märchligen unden isch ga der Brutwärber mache.
«Häb mer de d’Düüme», seit der Herr Wagner, «das isch d’s Mindischte, wo du channsch mache.» Und währed der Suhn no einisch vom Straßebord uus das Equipage betrachtet und meint, es chönni ganz gwüß der nötig Ydruck nid verfähle, seit der Papa mit mene tiefe Süüfzger: «Es isch mer eifach nid wohl i däm Chaschte.»
E Viertelstund später isch der Wage flott um e runde Hofweier umen am Herrehuus vo Märchlige vorgfahre. Ds erschte, was der Herr Wagner erblickt, isch e französische Husar, wo grittligen uf nere Fänschtersimse sitzt, sys blaue Bei lat überuus hangen und tubaket. Und wie-n-er usstygt, steit e junge Herr da. Der Herr Gatschet vo Grächwyl isch es, e Kamerad vom Xandi, wo albe di Houderete vo der Maréchale mitgmacht het. Dä grüeßt gar höflech. Er isch dem Herr Wagner grad rächt cho. Me het sech e chly müesse versuume, gäb men i ds Huus isch, damit womüglech öpper chömm cho gwunderen und di schöni Gutsche gseji. Natürlech isch me cho luege, wenn me Reder uf em Grien ghört het, und der Trab vo den Erlebacher het ja scho vo wytem ds Huus alarmiert. Wär alles ussert dem Husar zu de Fänschter usluegt, cha der Papa Wagner nid errate, aber er het eso ds Gfüehl, ds ganz Huus syg eis Oug, und er seit zu sich sälber: «Jitz nume debout, Vincenz!»
Da seit der Herr Gatschet mit mene Blick uf d’Roß: «Das sy dem Chnächtehofer syni.»
Dem Papa Wagner zuckt’s nume so i der Hand. Zwänzig Jahr jünger, und er hätt ihm e Chlapf ghoue. — Aber mit welem Rächt eigetlech? Het er öppe nid di puri Wahrheit gseit? Da han i’s halt jitz. Me bruucht würklech numen einisch däm junge Volk z’lieb sym eigete guete Geischt untreu z’wärde, so nimmt’s ein undenuus, und me sitzt i der Gülle. So isch es ihm dür e Chopf gfahre, und für sech nid länger wie ne Verchleidete vorz’cho, antwortet er: «Ja, Dir heit’s errate, es sy dem Chnächtehofer syni. I ha keini meh.» Es chunnt ihm jitz erscht rächt z’Sinn, daß sech ja niemer meh bruuchi z’geniere, wenn er keini zwöi Roß im Stall heig. Afin, er het nümme Zyt, dadrüber nachez’dänke. Währeddäm me nen i ds Sääli füehrt, rytet ihm scho en andere Chummer uf em Äcke: Was het überhoupt dä Gatschet hie z’tüe?
Und wie’s de so geit, wenn men öppis mueß ga verfächte, wo eim nid ganz guet sitzt und irged a menen Ort ripset, so schießt’s ihm dür e Sinn: Tant pis, wenn i z’spät chume, so bin i nes Gschär los. D’Wält wird wäge däm no nid umgheie.
Also jitz i ds Sääli. Da sy der Herr Ryhiner und sy Frou gstande, grau und verschinen und so höflech, daß es eine hätti chönne tschudere. I däne Tage het me z’Bärn ds Lache verlehrt gha; jede het der ander agluegt, wie wenn er wetti säge: gället, wie schröcklech! — Und jitz hie! Me het sech’s ja chönnen a de Finger abzelle, warum der Herr Wagner chunnt. Für das het niemer bruuche ds Muul ufz’tue. Alles, was me vo Redesarte voruus gschickt het, isch nume gsi, für ein no närvöser z’mache.
«Heit Dir o Yquartierung im Ortbüehl?» fragt der Herr Gabriel.
«Bis jitz nid. Dir heit e Husar?»
«E Husar? — I wär froh. Chömet, lueget!»
Der Herr Ryhiner füehrt sy Visiten i d’Näbedstube, wo me der Blick i d’Allee zum Lächehuus het. — Potz Wätterli! Da het’s grad usgseh wie ne Roßmärit. Vo Boum zu Boum sy Seili gspannet gsi — der Frou Rosine-n-ihri Wöschseili — und Roß dra bunde, emel zwöi Dotze. Und derzwüsche Husaren i bruune Jagge mit wyße Schnüer und blaue Hose. Si sy am Strigle gsi und hei zwüschenynen allerhand Faxe tribe. Der alte sandsteinige «Psyche» am Änd vom gazon hei si ne Kolpak ufgsetzt und e Sabel um di vermiescheti Taille gschnallet gha.
«Sapperlot, Herr Ryhiner», seit der Papa Wagner, «das isch allwäg ekei gfreuti Gaschtig, di Züpfebuebe!»
«Jitz geit’s ume», süüfzet der Herr Gabriel, «es isch en ordleche Bursch vo mene Lütenäntli da, Poussin heißt er neume. Mit däm isch usz’cho.»
«I gloub, i heig nen under em Fänschter gseh.»
«Ah nei, i weiß nid, wo-n-er sech umetrybt. Dä dobe, wo Dir gseh heit, isch chrank. — Nei, aber di erschti Zyt isch es nid zum Ushalte gsi. Niene isch me sicher gsi vor ne. Meinet Dir, das Lumpepack wär zfride gsi mit däm, was mir sälber ässe? Me mueß nen emel o däselen und chrättele.»
«Ja, und de das Losamänt!» chlagt d’Frou Ryhiner. «Di erschti Nacht hei mer der Offizier i der obere Hofstube gha. Wär aber am andere Morge vo Stube zu Stube geit und befiehlt, wo men ihm söll bette, isch my Franzos gsi.»
«Däm hätt i aber gseit, wo-n-er highört, wolle!»
«Tja. Dir höret uuf, my Liebe», seit der Herr Ryhiner. «Üsereine het nüt meh z’säge. Jitz mueß me scho froh sy, wenn me nid sälber i Stall uf ds Strou gschickt wird. — Zum Glück het dä guet Chateauvieux das nümmen erläbt. Und si het o ne gueti Nase gha, d’Maréchale, daß si ga Grächwyl züglet isch. Der jung Gatschet het is juscht di erschte nouvelles vo nere bracht. Er mueß sech dä Namittag z’Bärn ga stelle zur Helvetische Legion; aber tüet emel de nüt derglyche! Er wäri neue lieber zum Roverea gange. Dir wüsset ja, dä wott jitz mit den Öschtrycher gäge d’Franzose marschiere. Si hoffe neue gar, es sygi öppis z’mache.»
Es het der Herr Gabriel dunkt, dä Bricht machi dem Herr Wagner Freud, und drum fahrt er grad furt: «Weiß nid, weiß nid. I troue der Gschicht no nid rächt. Jedefalls tuet me momäntan gschyder, sech mit de Franzosen uf ne müglechscht guete Fueß z’stelle. Es geit mer heillos gäge Strich, aber was weit Der? Es nützt grad gar nüt, sech z’wehre. Dir wärdet gseh: jitz geit’s de erscht rächt los mit Kontributione. Da geit’s allne dene, wo ne d’Zänd zeigt hei, nume no descht übler.»
«I gloub, es chömm exakt uf eis use, öb me ne d’Zänd zeigt oder der Balg strycht, Herr Ryhiner.»
«Villicht wohl.»
Me het natürlech der Herr Wagner müesse zu mene Täller Suppe bhalte. Er het gar nüt derglyche ta, daß er ga Bärn ynen oder sünscht öppehi wetti, wie me ghoffet het. Und wo d’Frou Ryhiner en passant het welle ga säge, si sölle doch dem Herr Wagner syni Roß e chly ystelle, het nere di schöni Gutsche scho di lääri Diechslen etgägegstreckt: «Frou Rosine, wenn Dir meinet!»
Ja, d’Frou Rosine het bis jitz no nid gwüßt gha, daß so nes dumms Möbel wie ne Gutschediechsle cha rede, dütlecher als eim lieb isch. Wenn’s nume scho übere wär, het si geng dänkt. Me müeßti nid en erfahreni Frou sy, wenn me so amene Herr nid amerkti, daß er mit öppis Grüüslechem möcht accouchieren und nid weiß wie. Der Papa Wagner isch nere ganz lieb worde, so het er se duuret. Wär si allei gsi mit ihm, si hätt scho gwüßt abz’hälfe, vowäge si het dänkt, si wetti jitz de sälber di Gschicht chäm einisch über Ort, so hätti me Rueh.
Dummerwys isch du halt o der Herr Gatschet zum Ässe dablibe, so daß men i der Konversation wohl oder übel zu Chrieg und Politik het müesse Zueflucht näh. Aber nam erschte Glas Wy het du doch der Herr Wagner en allererschten Alouf gno: «Wo heit Der Eui Pflegtochter, Frou Ryhiner?»
Het er sech’s numen ybildet oder het der Herr Gatschet mit Schadefreud uf ds Herr Ryhiners gluegt? Item, der Herr Gabriel seit: «Mer hei se müesse vor de Franzose verstecke. Es isch zwar uf ne Wäg no schier schad, vowäge, dä Poussin frißt nere-n-us der Hand und tät nere-n-alles z’lieb. Aber äbe juscht drum... Dir begryffet?»
Und d’Frou Rosine besseret i der Uskunft nache: «Mer hei se zu Verwandten i der Nachbarschaft ta.»
Chuum über d’Zunge, het nere di Offehärzigkeit e bösi Hitz i Mage gjagt. Si het sech nid bruuche z’frage: «Hätt i ächt nüt sölle säge?» Ihre Ma het se mit syne Blicke für e ganze Räschte vom z’Mittag gschweigget.
Der Herr Wagner hingäge het e länge länge Schluck Yvorne gno. Jitz mueß gredt sy, het er beschlossen und sech ob em Drübernachedänke mit der Frou Ryhiner i ds Schwyge teilt. Zum Glück isch gnue z’ässen uf em Tisch gsi, vowäge der Herr Gabriel het o hinderha mit de Wort, und der Herr Gatschet het dänkt, öppis eso vo mene längwylige Diner heig er de no nid erläbt. Nu, das het emel eis Guets gha: er het der allererscht schicklech Ougeblick erfasset, für ds Muul z’wüschen und z’gah.
Di drü andere hei ihri Schwygsamkeit i ds Sääli übere züglet und wyterpraktiziert, bis der schwarz Café uf em Tisch gstanden isch.
Bi der Schüüren äne het e Husar zur Sammlung blaset. E früsche Luft het di letschte dürre Bletter dür e Garte gjagt, d’Sunne het zwüsche bländige Wulke warm uf e Stubebode gschine, und der Herr Wagner het a sym Gilet grupft, daß der Schnupf us de Rümpf gstoben isch. «Also», het er agsetzt, «Dir wärdet wohl errate ha, Herr Ryhiner, daß üsereine nid so mir nüt dir nüt zwöispännig im Land umenandere gutschiert. Euch zu Ehre han i vüregno, was sünsch hinder Schloß und Rigel blybe müeßt. — Also, wie gseit. Dir wärdet also errate ha... Afin, churz und guet, my Suhn het, wie Dir wohl wärdet gmerkt ha, en Inklination zu Euer liebeswürdige Pflegtochter. — I weiß nun wohl...»
Der Herr Gabriel isch mit sym Stuehl e ganze Bitz hindertsi grütscht.
«I weiß nun gar wohl und begryffe’s durchuus, Herr Ryhiner, daß me chönnti säge, es sygi jitz nid juscht der Momänt zu fiançailles. — Ja, zu fiançailles, um nüt Gringers geit’s, Frou Ryhiner. — Es sygi nid juscht der Momänt. I andere Verhältnisse sieg i das o. Aber... aber... vous me permettez, under den Umstände, wie mer se hie vor is hei, wär’s doch villicht nid so lätz, vo neren Usnahm z’rede. My Suhn isch i der Lag und im Begriff, ds Guet z’übernäh. Es isch schuldefrei und e Bsitz, wo sy Familie meh als nume ma ernehre. Einschtwyle wär i ja mit mynen Erfahrungen o no da. I würd mi zwar hindereha, für de Junge nid meh als nötig dryz’rede. Also d’Exischtänz wäri gsicheret, sogar wenn d’Jumpfer Herbort nid i der Lag sy sötti, öppis chönnen yz’chehre. Das söll hie kei Rolle spile, es isch mer um nüt anders z’tüe, als mym Suhn e Frou z’verschaffe, wo qua Charakter und Rächtschaffeheit Garantie bietet für nes gfreuts Familieläbe. Und wil mer doch jitz einisch di unerhörti Chance hei, daß di zwöi ’s gar guet zsäme chönne, so dunkt’s mi, es sötti trotz der Ungunscht vo de Zyte z’verantworte sy, daß mir Alte ne der Wäg frei gäbe.
Mir chöme geng meh uf di elteri Syte, Herr Ryhiner, und me tät halt doch einisch d’Ouge rüejiger zue, wenn me wüßt, daß di Jungen ihres Glück gfunde hei. Oder nid?»
Der Herr Wagner het, zum Zeiche, daß er einschtwyle fertig sygi, sys schöne bluemete Gilet wieder glattzoge, und es het ne dunkt, d’Sunne mali so öppis wie nes Amen druuf. Und uf nes Amen ghört geng e stille Momänt voll andächtigem Bsinne. Stattdäm het der Herr Ryhiner chuum ds letschte Wort abgwartet, ja, er het ds Muul zur Antwort scho z’mitts i ds Herr Wagners wohlgsetzter Red ufta und ne numen us Korräktheit nid underbroche.
«Ma foi, Herr Wagner», het er gseit, «me mueß frylech scho halb im Zulgchrache hinde daheime sy...»
«Pardon, Herr Ryhiner, ds Ortbüehl... s’il vous plaît, chömet numen einisch cho luege!»
«Im Zulgchrache — ou le bon dieu sait dans quel désert — für no nid gmerkt z’ha, was es gschlage het.»
Der Herr Gabriel steit uuf, läng, bleich und chalt. Drei Schritt gäge ds Fänschter tuet er, wie wenn er a d’Heiteri müeßt, für syni Wort ga zsämez’sueche. Und du blaset ne der Nei-Luft wieder zueche, bis hert vor e Herr Wagner. Da het no kei Rank us syr Verwunderung use gfunde, so geit der Herr Ryhiner ume hindertsi bis z’mitts i d’Stube, schlat sech mit syr schöne Hand uf d’Stirne, luegt a d’Dili und seit: «Hürate! — Hürate!» Und jitz wieder e Schritt vüretsi, obenyne, d’Händ gäge Herr Wagner: «Wo... wo... wo me hütt nid weiß, ob mer nid morn, eine wie der ander — Bättler sy! — Bättler, Herr Wagner! Was isch hüttigstags di schönschti Fortun? — Wo öppis isch, hei d’Franzose d’Hand druffe!»
«Ganz Euer Meinung, Herr Ryhiner!» Mit däm lüpft o der Papa Wagner, für nid länger alles obenabe z’übercho. «Ganz Euer Meinung! Uf Gäld und Papier isch kei Verlaß, wenn der Find am Diktieren isch. Um so meh — um so meh isch es Landguet z’schetze. Das treit mym Suhn niemer dervo.»
«Ah, Herr Wagner, so tief no läbet Dir i den Illusione? — Eues Guet flügt nid dervo, sicher nid. Aber wär garantiert Ech, daß nid Dir morn dervo flüget? Dir schynet mer no kei Notion dervo z’ha, wie wyt der Arm vo üsne hüttige Befählshaber reckt.»
«Mir sy de o no da, Herr Ryhiner. Mir wei de luege, wär üs uselüpft. Und zletscht und am Änd: Hanget de o alles numen a däm verfluechte Mammon? Es dunkt mi, wo me sech so guet versteit und zsäme passet, wie üsi Chinder, sötti e junge, gsunde, agryfige Ma o no öppis gälte.»
«I will d’Qualitäte vo Euem Suhn nid afächte, Herr Wagner, i ha chuum d’Ehr ne z’kenne; aber ma foi, ne vous en déplaise, i syr Verwandtschaft und Filiation weiß men emel o vo wunderlechen individus. I ha no nid der mindischt Bewys derfür, daß Eue Suhn haltet, was er Euch schynt z’verheiße. — Churz und guet: I bi verantwortlech für mys Pflegchind. Und wenn i für guet finde, nei z’säge, so blybt’s nei, und es treit glatt nüt ab, no nes Wort drüber z’verlüüre.»
Der Herr Ryhiner isch no wyßer gsi als vori. Er het scho d’Hand uf der Türfalle gha, wo der Papa Wagner, nid minder höhn, mit syr chnochige Hand uf e Tisch popplet und seit:
«Und finalement, Herr Ryhiner, sy di beide junge Lüt scho versproche. My Suhn het ds Wort vo der Jumpfer Herbort.»
«So? Es nähm mi würklech wunder, wo-n-er das wetti übercho ha. — Öppe no am Sarg vom Hämi Saager? Sider hei si sech ja nümme gseh. Das isch en Ybildung vo Euem Herr Suhn. — Dumms Züüg isch es.»
«Me chönnti ja di beide konfrontiere, wenn Dir mer’s nid weit gloube.»
«Konfrontiere? — das fählti sech grad no!»
«He nu, schließlech isch d’Jumpfer Herbort majorenn und...»
«Äbe nid isch si. Si isch erscht... und überhoupt tuet das nüt zur Sach. So lang i no da bi, wird nüt druus.»
«... und es fragt sech de no, ob es nid zletscht und am Änd Mittel und Wäg git, nere zu ihrem Wille z’verhälfe.»
Das hei di beiden erboste Herre, ohni ufenand z’lose, enanderen uf Dägespitzneechi a Chopf bängglet, und jitz isch es undereinisch totestill worde, wie wenn e jede sech müeßti bsinne, was der ander gseit heigi. Und du hei plötzlech wieder beidi mitenand agfange:
«My Suhn isch Ma’s gnue.»
«Was weit Der mit däm säge?»
Jeden isch bi syr Türe gstanden und het der ander mit bitterböse Blicke gmässe.
Du macht der Herr Wagner gäge d’Frou Ryhiner, wo ganz verschmeiet uf ihrem Ruehbett gsässen isch, e Serviteur und geit hindertsi use.
Wo der Xandi sym Vatter z’Allmedinge het adieu gseit gha, isch er gäge ds Schloß ufe gange, aber syni Gedanke sy mit der Gutsche ga Märchlige gfahre, so daß er ds Meitli, wo-n-ihm isch cho Bscheid gä, bi mene Haar im Verschuß gfragt hätti: «Wie geit’s ächt? Wie chunnt’s ächt?»
Jitz isch halt das eso ne Sach, wenn eim öpper, wo’s sünsch gar nid im Bruuch het, Visite z’mache, undereinisch am Glöggli hanget. Drum hei di biresaftfarbige Märmelouge vo der Frou Therese rächt dütlech gfragt: Wie chumen i zu däm plaisir? Anere Witfrou, wo jahruus, jahry mit ihrer Hushaltig i der glyche Nuet rütscht, chunnt me nid geng chummlech. Aber wäge däm hätti d’Frou Willading no lang nid under der Salontüre bruucht ihri Jupe usz’spreite, wie wenn si de Hüehner vor mene Gartebeet wetti sy. Es isch o nüt hinder nere gsi, was me nid hätti dörfen aluege, aber si het das jitz halt einisch so im Griff gha.
Ändlech isch me doch du vis-à-vis vonenandere gsässe, und der Xandi hätti schicklecherwys öppis sölle säge, warum er eigetlech chömi. Er het es wytlöufigs Gstürm agfange vom Chrieg und vo de Lächelüt im Ortbüehl und daß me fürderhi wieder sälber welli landwirte. Und wil men us däm allem geng no kei Grund zu nere Visite het chönnen errate, isch d’Frou Therese geng mißtrouischer worden und het uf ihrem Ruehbett drygluegt wie nes brüetigs Huehn.
Undereinisch steit si uuf und geit afangen a eim Fänschter ga d’Umhäng zieh. Es wär sech der wärt, wäge däm Brösmeli Sunneschyn, dänkt der Xandi, aber was tuet me nid für syni Möbel! Sövel Galanterie het er gha, für z’dänke, me müeß ga hälfe, und macht sech a ds andere Fänschter, wo’s no heiterer yneglaret het.
«Nid nid, Herr Wagner, dert isch es nid nötig», seit d’Frou Willading, und nid viel fählt, so würd si nen am Ermel i d’Stube hinderezieh. Aber es hätti nüt abtreit, vowäge jitz isch uf ei Chlapf dem Xandi ds Liecht ufgange. Rytet nid dusse, uf em gazon, e französische Husar umenanderen und macht allerhand Manöverli, geng eso mit der Hand am Muul und de wieder gäge ds Huus ufe. — Dä gseht öppis da obe. — Ryte chönne si de, di Hallungge. Wie-n-er das Chrotterößli macht z’zäberlen und z’pirouettle! Es isch scho bachnaß, schlängget Schuumflärre wie gstoßni Nydlen und schwänkt di längi Fahne.
Jitz versprängt’s der Xandi doch afange schier vor Gwunder, und er fragt: «Wäm gilt eigetlech das caroussel da usse, Frou Willading?» Wenn er aber gmeint het, er heig se mit däm a der Wand, so isch er übel brichtet gsi. Ohni sech lang müesse z’bsinne, antwortet d’Frou Therese: «Da müesset Der nid mi frage. Dä jung Herr bängglet sys Härz a jedi Fänschterschybe, wo nes Gfräsli derdür luegt. Es isch ekeis Huus sicher vor ihm. Am rüejigschte bin ig albe no, wenn ig ne zum Ässen yne nihme. Er ißt o gärn us mene subere Plättli, und Dir begryffet, daß üsereis, wo kei Ma im Huus het, mueß luege, wie-n-es bi dene Franzose chly en grâce blybt. Si chönnen eim förchterlech z’leid wärche, wenn si ein einisch en guignon nähme. — I glouben äbe, er heig’s jitz gmerkt, und jitz isch er mer neuen alli Bott uf em Scharrbrätt. Es isch dumm gsi, daß i agfange ha.»
«Isch das nid risquiert, so einen i ds Huus ynez’la?» wott der Xandi wüsse.
«Er isch gruusam en ordleche. Er mueß vo besserem Huus sy. Poussin heißt er neumen oder Poussard oder Pousseur, oder was weiß i. — Es wär mer übrigens rächt, wenn Dir hütt mit ihm hie wettet ässe, er gsäch de grad, daß i nid so vo aller Wält verla bi. Nacheloufe tuen ig ihm nid, aber Dir wärdet gseh, er mäldet sech gwüß wieder. Was wei mer wette?»
D’Frou Willading zieht am Lütiband und wott dem Chammermeitli ihri Ordres gä. Das isch o eine vo dene Hus-Veterane gsi, wo für d’Herrschaft Kaländer und Tagesbefähl machen und ’s wüssen yz’richte, daß d’Herrschaft sech ybildet, si heig befole.
«Du channsch de für drü decke», seit d’Frou Therese, «der Franzos wird wohl hütt ume cho.»
«Er isch emel der ganz Halbtag wieder um e Wäg gsi; der Garte gseht afange bald uus wie ne Fülliweid. — I will de dänk wieder zerscht der Jumpfer Herbort...»
«Luise!»
Di Froue hei hübscheli zsäme gredt. Und der Xandi het wyters nid druuf g’achtet gha. Aber das «Luise!» het ne du gweckt. Er gseht, daß d’Frou Therese chly röter isch im Gsicht als sünsch. Wo ds Meitli dussen isch, tuet si derglyche, si müeß a ihrer Lismeten e Lätsch ufnäh und gsej’s nid rächt. Jitz dunkt’s nen undereinisch, si mögi schier ds Lache nümme verha. Und no bevor er derzue chunnt, z’frage, was nere Luschtigs z’Sinn cho sygi, seit si hurti: «Afin, i cha nüt derfür, i ha nüt gseit. Dir syd mer Züge, daß i nüt gseit ha.» Da platzet der Xandi use: «Dir heit ds Madeleine im Huus! — Gället, Frou Willading?»
«I säge nüt, i säge nüt.» Dermit steit si uuf und geit use.
«So so», überleit sech der Xandi. «Da sitzen i under em glyche Dach mit nere-n-und mueß zueluege, wie dä Franzos nere Fänschterpromenade macht. Es nimmt mi würklech wunder, öb er se-n-eigetlech gseht.» Er steit uuf und geit i Gang use, für ga z’luege. Aber da watschlet wahrhaftig scho d’Frou Willading vor ihm här zum Franzos use. Jitz treit’s scho nüt meh ab, ufez’luege. Vowäge wenn d’Tante Therese patrouilliert, het me natürlech überobe d’Nase hindere. Si geit, weiß Gott, der Husar ga zum z’Morgenässen ylade.
Das Ässen isch du gar nid so übel abgloffe. Grad um e Hals gfalle sy sech frylech di beide Herre nid. Aber wo guet gfuetteret wird, isch Fride. Me mueß nume geng nachegä, damit keine vor em andere fertig wird, und das het d’Frou Therese ja verstande. Der Franzos het für drei gredt und für zwee g’ässe, der Xandi für ne ganze Ma gschwigen und nume grad g’ässe, daß der Franzos emel nid alles überchömm. Appetit het er nid meh gha als irged en andere Verliebte. Erscht währed dem Ässen isch der Frou Gaschtgäberen uf d’Seel gfalle, daß si nid rächt gwüßt het, was nachhär mit dene beiden afa. Und einschtwylen isch nere nüt anders z’Sinn cho, als fuettere, fuettere. Si het aghänkt, was me nume cha a nes Ässen ahänke. Aber ändlech isch me du halt doch bim letschte Glesli Chirsewasser aglanget, und no geng het si nid wyter gwüßt und dänkt, wenn si nume das Mannevolk wieder dusse hätti. No zytiger als sünsch — wägem guet Ässen und Trinke — syn ere d’Ougsdechle schwär worde. Alouf über Alouf het si gno, für nid yz’nucke; aber na jedem Alouf isch si um öppis schwecher worde.
Der Franzos het’s wohl gmerkt und der guet Ougeblick erpasset. Fascht het es Gattig gmacht, es gscheji hütt nid zum erschtemal, wo-n-er seit, er ghöri z’Märchligen Appäll blase, und usegeit, nid öppe der Neechi nah gäge Garten use. Dür e Gang hindere, der Stäge zue.
«Dir will i», dänkt der Xandi, wo doch o gueti Ohre gha, aber wohl gwüßt het, öb me z’Allmedinge hinder de zuene Fänschter e Trumpeter vo Märchlige mögti ghöre. Er düüßelet dem Franzos nache, lost unden a der Schnäggestägen und ghört öppis. Aber das sy nid Husaretritte gsi. Es chlefelet und chlingelet öppis und chunnt uf liechte Solen obenabe. — Ds Luise-n-isch es. Es treit uf mene Cabaret abg’ässes Gschirr. — Mhm.
«Isch öppe der Husar da ufe?»
«Wohl bigoscht. D’Frou Willading wurd is brichte, wenn mer dä überufe ließe!»
«Und i o, i wett ech de!»
Ds Luise macht es paar Ouge wie Pfluegsredli und lüpft sys Cabaret, wie wenn’s dermit jede Blick i das Stägehuus ufe chönnti verha.
«Säget nume der Jungfer Herbort, i sygi da. I hätti de no mit nere z’rede.»
Jitz träppelet neuen o öppis im Gang hinder em Xandi. D’Frou Therese-n-isch trotz ihrer Schläferigi erchlüpft ob der Stilli um se-n-umen und het im Gang ghöre rede. «I mueß jitz überufe chly ga ablige, Herr Wagner», seit si, «villicht findet Dir underdessen öppis i der Bibliothegg, wo-n-Ech interessiert.»
«E ja, merci, Frou Willading, i will gärn ga luege.»
«Ds Luise söll Ech der Wäg zeige.» Mit däm schnaagget d’Frou Therese d’Stägen uuf. Und ds Luise seit: «Es Momäntli, Herr Wagner» und stoßt mit dem Fueß d’Chuchitüren uuf. Da ghört men e halbverdrückte Göiß und es Tschäder. Der Xandi güggelet yne, und was gseht er? Der Monsieur Poussin sitzt uf em Chuchitisch und chräbelet dem Chöcheli am Chini ume. Jitz chunnt er ganz uverschant i Gang vüren und luegt dry, wie wenn das alles sech vo sälber verstüend.
«Haha», seit der Xandi, «le rappel du hussard!»
D’Hustüren isch hinder em Franzos i ds Schloß gfalle, und jitz macht sech der Xandi a ds Luise: «Also, gället, Dir säget nere de, i sygi da.»
«Du myn Gott, Herr Wagner! Wenn Dir meinet, d’Jumpfer Herbort wüssi das no nid! Si bhört mi geng, wär cho syg. Und i ha’s wohl möge merke, daß si Euch gärn gsuch. Aber wüsset Der, si het ihri Stube hinder dere vo der Frou Willading. Da chan i wäger nüt mache. D’Frou het so ne liechte Schlaf. Si ghört Ech gwüß es jedes Müüseli pfyffe.»
«Luise... Heit Der nüt dobe vergässe?»
«Vergässe? — Was wett i vergässe ha! I vergisse nie nüt.»
«E, i meine nume. Luise! — Es söll Ech nid reue.»
Ganz für sich seit ds Meitli: «Si duuret mi gwüß de no bald. Das isch doch o ke Läbtig däwäg. — E nu, i bringe ’re jitz no nes Taßli Café.»
«E ja, lueget, Euereis weiß geng öppe Rat.»
Währeddäm ds Luise di Tasse nachefüllt und d’Stägen uuf geit, gseht der Xandi der Husar im Hof ufsitzen und derdürab ryte. «Du hesch doch o rächt», seit er zue sech sälber. Mit gspitzten Ohre verfolget er d’Schritte vom Chammermeitli. E Türe geit überobe. — Jitz wieder eini. — Es chunnt ume. Het’s ihms ächt gseit? — Sapperlot, das sy anderi Schritte. Viel gleitigeri. Fascht man er sech nid ebha, d’Stägen uuf z’düüßele. Da chunnt si scho — d’Haselmuus, i mene schwarze Rock, so liecht und rahn. Wie si da abe füeßlet! Under em Turmfänschter flammet ihre guldige Schopf. Der Finger uf em Muul, dütet si, er söll nid Lut gä und schön dunde blybe. Und jitz het er se. Agflogen isch si-n-ihm und chüschelet: «Si schlaft wie nes Murmeli. — Chömet, chömet, i weiß es Eggeli.» Und si düüßele beidi i d’Bibliothegg, uf nes uralts, bluemets Ruehbett zwüsche Kamin und Fänschter. D’Felläde sy halb zue, so daß der Spalt e scharfe Sunnestrich über e Bode zeichnet. Es isch grad schön heiter gnue, daß me sech so rächt cha i d’Ouge luege, i di luschtige glänzige Haselnüß. Si spitzt d’Ohren und glüßlet gäge ds nächschte Fänschter und vergißt drob sech z’wehren und merkt gar nid, wie nach si anenand grückt sy. Und sy Schnuuf isch im guldige Heuel, und ohni daß me Lut gä hätti, hei ihri Lippe der Wäg zunenand gfunde.
«Jitz isch es uf der Gnepfi», seit der Xandi. «Dä Ougeblick isch my Papa dunde, z’Märchlige, und...»
«Säget nüt, säget nüt!» Ds Madeleine drückt sys Gsicht a ds Xandis Bruscht, und er weiß nid, söll ihm das wohltue oder Angscht mache. — Warum söll er nüt säge? So sitze si lang lang da, äng anenand, sälig vor Glück und doch mit jedem Närvefädi uf em qui vive. Und jedesmal, wenn er wieder öppis wott säge vo künftige schöne Tage, leit es ihm di möhrigi chlyni Hand uf ds Muul und bättlet: «Säget nüt, säget nüt!»
Undereinisch fahre beidi zsäme. Di risegroßi Pariserpendüle zu ihrne Höupte schlat unbarmhärzig Drü. — Jitz sötte si doch z’Märchligen afangen eis worde sy!
Beidi dänke ds Glyche, aber keis seit es Wörtli. Und jitz geit öppis anders dür di Bruscht, dür di Arme, wo der Xandi umchlammere. O Jeregott! Es briegget und schluchzet, und dä guet Kärli weiß nüt anders als syni Lippe wieder und wieder i dä Strubel z’dünkle. Ändlech seit er: «Gschej, was well, i gibe’s nid uuf. — Mer wei doch de luege, öb si’s uf d’Lengi über sech bringe, is dervor z’sy!»
«Loset!» Ds Madeleine het uuf. — Me ghört dussen öppis. Es düüßelet a ds Fänschter, geit uf di anderi Syten und güggelet i Hof.
«I gloube, der Husar sygi wieder umewäg.»
Richtig, er rytet um ds Huus ume.
Das dunkt se jitz doch no schier luschtig, und si drücke sech wieder i ihre Ruehbetteggen und losen und hei es lyses Lachen i den Ouge.
Und wieder heißt’s: «Loset!»
Dasmal ghört me Stimme. Der Xandi schießt zwäg.
«Das isch dem Papa sy Stimm.»
Di Beide blyben en Ougeblick uf ihrem Ruehbett sitze, wie wenn si sech nid i di nächschti Minuten übere trouete, us Angscht, si verschlaj nen ihres junge Glück. — Was bringt er für Bscheid? Es isch öppis Unsichtbars im halbfyschtere Saal, wo se-n-aluegt, daß si sech nid chönne rüehre. Der Xandi merkt nid emal, daß dem Madeleine syni Finger sys Handglänk schnüere.
Was bringt er für Bscheid?
Me redt neue wohl lut da usse. Uf der Terrasse sy si, uf der Worb-Syte.
Di Beide düüßelen a ds Fänschter und luege dür e Spalt zwüsche de Felläde. Der Xandi het d’Haselmuus im linggen Arm und suecht mit der andere Hand der Fänschterrigel. Er möcht ghöre, was da usse gredt wird.
Der Husar sitzt übermüetig im Sattel, stellt der Chifel und luegt uf e Herr Wagner abe, wie men amene Spatz zueluegt. Und dä steit da mit gspreizte Füeß, fäcklet mit beidne Füüscht und schnellt mit hässigem Muul gäge Ryter. Er geit e Schritt neecher, macht dem Franzos d’Fuuscht und zeigt gäge Bärn.
Da cha me nid länger zueluege, ’s chönnt no öppis Ungschickts gä.
«I mueß ihm z’Hülf», seit der Xandi, und ds Madeleine mueß es la gscheh. Si falle sech no einisch um e Hals, äng und heiß und jedes zieht vom anderen i Ate, was es ma.
«Aber chömet mer de cho säge...!» seit ds Madeleine, wo-n-es dem Xandi hilft d’Glastüre gäge d’Terrassen ufrigle.
«Ja, ja.»
Er isch use. Ds Madeleine zieht di große Felladeflügel zsäme, daß es nume no derhinder cha lose.
«Guet, daß d’chunnsch!» wätteret der Papa Wagner sym Suhn etgäge. «Di Franzose hei mer z’Märchlige myni Roß gstolen und mer zwee vo ihrnen abgjagte Spränzlen a Platz gstellt. Ja — wenn er nid chunnt cho Ornig mache, dä da, so loufen i grad schnuerstracks ga Bärn yne, zum Kommissari ga chlage.»
Jitz reden alli drei wältsch ufenandere los. Es macht Gattig, der Franzos gäbi nah.
Ds Madeleine stoßt es chlyseli a de Läden und gseht, daß er abrytet, um e Husegge. Der Herr Wagner wott hinder ihm här. Der Xandi fasset sy Papa am Ermel: «Wie steit’s?»
«Schlächt. ’s isch nüt z’mache. Der Alt wott nüt dervo ghöre. — Chumm nume grad mit. Mer wei mache, daß mer üsi Roß umen überchöme, und hei!»
Mit länge Schritte louft der Herr Wagner dem Husar nache. Der Xandi chunnt zur Türe, ryßt se-n-uuf und cha grad no ds Madeleine i d’Arme näh. Totebleich isch es und schlotteret am ganze Lyb. Er treit’s zum Ruehbett. Alles in ihm zitteret vor Drang, sys Glück mit däm arme Wäse da vo sech z’wärfen und am Erschtbeschte sy Wuet usz’la. Aber nei! Nid so! Er bändiget sech. Ganz hübbeli leit er ds Madeleine uf ds Ruehbett, bückt sech über ihns, drückt’s a ds Härz, und d’Ouge brönne ne.
«Ach, schlat mi lieber z’Tod, wenn i doch nid söll ha, was mer ghört!... Warum stellt ein o der lieb Gott i d’Wält yne?...»
Was söll er dadruuf antworte? Er begryft ja sälber nid besser, warum es nid darf sy.
Aber er mueß furt. Er mueß es la lige, da i sym fyschteren Egge.
«Bhüet Ech Gott! Bhüet Ech Gott! — I gibe’s no nid uuf.»
No einisch drückt er’s a sech, und du geit er.
«Vergäßet mi nid!» isch ds letschte, wo-n-er no ghört. Furt isch er.
Still isch es im Saal. Wie di gääle Zänd vo menen alt Muul, wo nüt meh z’säge weiß, luege d’Taschte vom offene Spinett i ds Lääre. D’Stöubli flimmeren i de dünne Sunnestrahle, wo dür d’Löcher und Chleck vo de Läden yfalle. Und grad druuf schlat di große Pendüle Vieri. E Stund isch um. E schöne Troum. Nei, e Juged — oder am Änd gar es Läbe?
Uf em Wäg zur Thunstraß abe gseht der Xandi sy Vatter mit der Frou Willading vor sech här loufe. Der Herr Wagner brichtet nere, wie übel es ihm gange sygi z’Märchlige. Watschle mueß si, wie ne verschüüchti Änte, und der Ate — der Ate! Di Erlebacher syn ere doch glych! Aber der Gwunder wägem andere choschtet nere schier ds Läbe. Und der Papa Wagner het vor Hascht und Töubi o nume no ds Allerinötigschte vo Schnuuf. Was alles vo Komplimänt er dem Herr Gabriel da ds Gäßli ab schmidet, ghört der Xandi nid, ehnder no der Wägchnächt, wo näbedra am Grebli jätet und merkt, daß öppis los isch. Er ghört nume no, wie sy Papa seit: «Se-n-i d’Gutsche packe, grad wie si isch, und furt mit nere, i ds Ortbüehl, das wäri ds Gschydschte. Der Ryhiner verdieneti nüt anders.»
Wo der Xandi ne ganz nachen isch, seit d’Frou Willading: «I lan Ech gah. Dir müesset pressiere!» Di beide Herre loufe, so sträng si möge, d’Straß y. Der Husar isch alli Gredi über ds Fäld gritte. Me gseht ne chuum no. Und d’Frou Therese luegt ne nache, d’Hand über den Ouge, und studiert scho, wie si dem Madeleine di bösi Botschaft söll kundtue. Und der Wägchnächt luegt nen o nachen und dänkt: bin i öppe nume für Grien, Stoub und Charrgleus da?
«Ohni myni Roß gangen i nid hei», raisoniert der Papa Wagner. «I wett doch de gseh, ob me sech so öppis vo dene Luusbuebe mueß la gfalle. — I gange ga Bärn. Jawolle, ga Bärn gangen i!»
Der Xandi isch mit ballete Füüscht näben ihm här gloffe, het aber einschtwyle no nid gwüßt, under weles Chini daß er se well ga schla. Überhoupt, was söll er no dert unde? Wär muetet amenen abgwisene prétendant zue, no einisch vor d’Hustüre z’cho, wo men ihm soz’säge vor der Nase zuegschlage het? Und doch chan er sy Vatter, wo meh Töubi als Chraft i sech het, nid allei i das Hornussenäscht la trappe. Synetwäge chochet ja dem Papa sys Bluet. Dörft er’s öppe la druuf abcho, daß e französische Sabel däm Bluet Luft macht? A Herr Herkules und a Hämi mueß er dänke.
Dem Waldrand nah het keinen es Wort gseit. Erscht änet dem Hübeli, wo men i Hof vo Märchlige gseht, fragt der Xandi: «Was het er eigetlech gseit, der Herr Ryhiner?»
«I will der’s de säge, wenn mer üsi Roß ume hei und i der Gutsche sitze.» Das isch vorlöufig alles gsi, was er us em Papa usebracht het.
Aber wahrhaftig, wo si zueche chöme, bringt me juscht di beide Chnächtehofer-Choleni derhär, und e junge Husar hilft dem Gutschner sogar aspanne. Der Monsieur Poussin sitzt z’mitts im Hof uf sym Araberli und luegt eso übermüetig dry, daß ihm der Xandi no so gärn eini vo syne Füüscht e chly neecher zueche gstreckt hätti. Di Franzose hei alli ta, wie wenn gar nüt Unghörigs gange wär, und di beide Bärner-Herre ganz ungschore la ystyge. Der Papa het sech aber nid mögen ebha, no uf em Trittbrättli umez’luegen und dem Herr Poussin zuez’rüefe: «I hätt Ech de welle, Euch...!»
Und du isch di schöni Gutsche wie ne toube Hummel dervo gfahre.
Dernah eine wär sech a ds Herr Gabriels Platz jitze vorcho wie di sighafti Sunne na mene Gwitter. E chly gwohlet het’s ihm ja scho, wo di schön glänzige Radspeichen i der Abedsunnen uf der Landstraß obe dervo gsprätzlet sy. Und doch isch ihm di ganzi Gschicht namelos ergerlech gsi. Was hätti är dem Madeleine Herbort ehnder gönnt als es glücklechs mariage! Aber er isch halt e brochne Ma gsi und het a keis Glück meh chönne gloube. Und d’Verantwortung het ne nah-ti-nah z’Bode drückt. Settigi Szene, wie hütt die mit dem Herr Wagner, hei ne schuderhaft nachegno. Ganz dütlech het er albe gspürt, wie-n-er im Erchalte wieder um öppis herter wird.
D’Sunnen isch abe gsi, und me het scho bald nüt meh gseh i de Stuben inne, und trotzdäm het der Herr Ryhiner no nid Liecht gheusche. Er isch am Schrybtisch gsässen und het i eis Loch yne gluegt, bis er wieder ungwaneti Schritte ghört. — Es mueß öpper cho sy.
Bald druuf geit d’Türen uuf, und d’Frou Rosine chunnt yne. Daß si chrydewyß isch im Gsicht, cha men i der Fyschteri vo der Stube nid underscheide; aber ihri Stimm verratet, daß es nere schier schwindlet. «Gabriel!» seit si, «Gabriel — me chunnt juscht cho säge, ds Madeleine sygi niene meh umewäg z’Allmedinge.»
Der Herr Ryhiner steit uuf, seit aber keis Wort.
«Der Wägchnächt», fahrt sy Frou furt, «isch cho brichte, me heig ihns gseh vom Schloß dür d’Allee abe loufe, gäge ds Dorf zue, wo d’Gutsche vom Herr Wagner vorbygfahre sygi. Er wott neuen o ghört ha, daß der Herr Wagner dröjt heigi mit Verschleipfe.»
«Ach warum nid gar. Wie wetti o dä...!»
«Ja, me seit mer drum, der Jung sygi o umewäg gsi.»
«Was? Wär seit das?»
«Üsi Dienschte wei ne gseh ha und äbe der Wägchnächt.»
Jitz het der Herr Gabriel nümme wyter gfragt. Er wirft sy Schlafrock uf e nächschte Stuehl und schlüüft i ds Chleid. Amene Junge z’trotz isch er d’Stägen ab und dür e Hof uus gägen Allmedinge zue.
Öppe hundert Schritt hinder ihm här isch d’Frou Rosine cho, und wil’s doch scho i Aben yne gangen isch und de so dem Wald nah, het sech ds Lisette ungheiße mit der Visitelatärnen uf d’Strümpf gmacht und der Frou Ryhiner zündtet. Und wyteri hundert Schritt hinder där Latärnen isch e zwöiti gschlängget worde, dem Gutschner syni — «dem Herr twäge» het’s gheiße — und hinecht isch der Gwunder Herr gsi z’Märchlige.
Z’Allmedingen oben isch es Liechtli dür d’Straß uus gange, es anders dür d’Allee ycho und es dritts im Hof umenandere gfahre.
Under der Hustüre sy si zsämecho, der Herr Gabriel und d’Frou Therese. Si het es Cherzeliecht treit und mit der andere Hand dem Luftzug gwehrt, so daß di ganzi Heiteri uf ihres runde Gsicht gfallen isch. Är het keis Wort gseit, aber sy Inquisitoreblick fragt dütlech gnue: «Was heit Dir mit dem Madeleine gmacht?»
D’Antwort isch d’Frou Willading nid schuldig blibe. Vorne drann, zwüsche jedem Satz und am Schluß vo ihrer Red, wo derhärcho isch wie der Schmadribach, het’s gheiße: «I cha nüt derfür.»
Währeddäm dusse das Lüüchtguegefescht fürgfahre het und d’Schnäggen im Buchs und d’Fröschen im Weier sech gfragt hei, was me mit ne well, het der Herr Ryhiner sy fählbari Nachbarin bis i ihres Salon zrüggmanöveriert und i d’Zange gno, daß nere der chalt Schweiß uf der Nase gstanden isch. Schritt für Schritt sy d’Tagesereignis düregno worde. Derby isch du natürlech usecho, daß me der jung Wagner zum Ässe gha heigi, under eim Dach mit dem Madeleine, und d’Frou Therese het sech müesse la säge, si sygi e liechtsinnigi Pärson. Das het si frylech nid la gälte. «Han i nid sogar gschlafen uf ds Madeleines Schwelle? Es dunkt mi, meh chönni me vo mir nid verlange.»
«Me schlaft äbe nid i settige Momänte!»
«Afin, mon cher Gabriel, so geit’s halt, wenn men alti Froue gäge d’Husaren i ds Fäld schickt.»
«I gloube, Dir moquieret Ech no über mi, Therese. I bi frylech en alte Ma und mueß mer dä Übermuet la gfalle; aber es git Eine, wo Rächeschaft vo Euch wird herrsche, und däm ertrünnet Dir nid!»
Der Frou Willading ihri Ougsbraue hei völlig Chatzebuggle gmacht. Wär er nere nid mit Himmel und Höll cho, so hätt si villicht nümme wyter gwüßt. Aber das het se du möge. Der Reschpäkt isch nere-n-undereinisch abhande cho, und es etwütscht nere: «Que voulez-vous? L’amour est en marche, et vous ne l’arrêterez pas, mon cher voisin!»
«Wie meinet Dir das?»
I däm Ougeblick ghört me vo der Straß här Galopp vo vielne Roß.
Statt z’antworte, stoßt d’Frou Willading ds Löufterli uuf. Emel es halbs Dotze Ryter trabe dür ds Dorf uus.
Im Husgang sy underdesse d’Frou Rosine und alli Dienschte zsämegloffen und hei mit vielne Worten usgmacht, es tragi offebar nüt ab, no länger z’sueche.
«Wie wär’s eigetlech», fragt d’Schloßherri, «wenn me bi Euch z’Märchligen o no chly würdi nacheluege? Ds Madeleine het mängisch gar eigeti Yfäll. Und wär weiß, es het na allem, wo hütt gangen isch, ds Bedürfnis gha, mit Euch cho z’rede? I gieng emel no ga luegen a Euem Platz.»
D’Frou Rosine meint: «Das wäri de no müglech. Es isch ja nid di erschti Suechi, wo me nam Madeleine het müessen astelle.»
«Ja ja», seit der Herr Ryhiner, «das wohl; aber hütt isch es äben öppis anders.»
Wie gärn hätt ihm d’Frou Willading gseit: Gäll, Gabriel, dys chlyne Zejeli seit dir, wär hütt ds Madeleine chönnti zu mene coup de tête tribe ha? — Aber si het’s verha und isch zfride gsi, wo si d’Märchliger vo hinde het z’gseh übercho. — Ungmüetlech isch es nere-n-einewäg blibe, und si het sech no einisch mit ihrem Cherzeliecht uf e Wäg gmacht dür alli Gäng und Stube.
Uf ihrem Heiwäg hei ds Herr Ryhiners mit Dienschten und Latärnen i Acher use müesse, für anere zwöite Husare-Patrouillen usz’wyche, wo der Wäg uuf isch cho z’spränge. Si hei afange däm Alarm nümme trouet und sech gfragt, ob öppe der Ufstand im Oberland usbroche sygi. Da pariert eine vo dene Husare sys Roß, und wil es nid gärn detachiert, zwirblet’s halb hindertsi i di fridlechi Märchliger Familien yne, so daß eis hie use, ds andere dert usen über d’Acherfuhre stürchlet. Es het dem Herr Gabriel gulte. E Sergeant isch es gsi, wo Uftrag gha het, dem Herr Ryhiner z’mälde, me sygi uf der Piste vo dene Herre, wo d’Mademoiselle entfüehrt heige. Er söll nume nid Chummer ha, si bringe se läbig oder tot wieder ume.
Wär öppis Dumms eso befole heig, fat der Herr Ryhiner afa ufbegähre. — Der Herr Lütenant Poussin, seit der Sergeant, er sygi mit der erschten escouade scho furt.
«Ventre saint gris! Je n’en veux rien!»
Aber er het lang chönne schmählen und verbiete. Di Husare sy dervogstobe.
D’Frou Rosine het gmeint, ihre Ma well no ersticken am Erger, und probiert ne z’betädige: «Tant pis! Me weiß emel de, wo-n-es isch.»
«I frage däm nüt dernah. Das wär ja der Tüüfel dür Beelzebueb ustribe. I wott nüt z’tüe ha mit dene Franzose. Me cha sech öppe dänke, wie’s gmeint isch, wenn me ne settigi Jagd inszeniert, ohni nume z’frage vorhär.»
So isch es gange bis ga Märchligen abe. Der Gutschner und ds Lisette, wo mit ihrer Latärne voruus trottet sy, hei nachhär gseit, so heige si de der Herr no nie ghöre tue.
Natürlech het me du o hie ds ganze Huus vo z’oberscht bis z’underscht dürsuecht und wyt umenand hinder jedes Gstrüpp zündtet. Und wo me’s ändlech het müessen ufgä, isch der Herr Ryhiner wie nes Hüüffli Eländ i sym fauteuil gsässe.
«Und usgrächnet mir etfüehrt men es avertrouts Chind! — Das Meitschi! Das Meitschi! — Was söll men o mache? Der lieb Gott weiß, was mer di Franzosen astelle. Ob’s nid no mit Mord und Totschlag ändiget! Und wenn si mer’s o gsund und unversehrt umebringe! Däm Poussin wott i nüt schuldig sy. — Wo sy si ächt? Wo sy si mit ihm?»
D’Frou Rosine-n-isch o da gsässe wie nen abgloffeni Sanduhr. Si het nümme möge sy vor Müedi. Gruusam gärn hätt si ihrem Ma gseit, es wärt doch villicht gschyder gsi, nahz’gä, chrümmer usecho als das, was me jitze z’risquiere heigi, wär’s uf kei Fall. Aber si het gförchtet, der allergringscht Widerspruch chönnti de für dä Ma z’viel sy. So sy si beidi rat- und tatlos blybe sitze.
Uf eismal chlepft’s dunde, im Husgang, wie ne Flinteschutz. Am Gotts wille! Denen alte Lütli bsticht schier ds Härz. Was chunnt men ächt wieder Schröcklechs cho säge? Si träppelen use. D’Frou Rosine streckt, so guet si ma, d’Öllampen i d’Höchi. Und was chunnt da us der Fyschteri vüre? — Ihri verloreni Pflegtochter. A der Hustüre steit e Ma mit nere Visitelatärne.
«Eh Gott Lob und Dank!» säge di beiden Alte. Das isch ganz vo Härze cho; aber nid minder ufrichtig isch der ergerlech Ton gsi, wo i der Frag glägen isch: «Wo um ds Himmels wille bisch du jitze gsi?»
«Z’Allmedinge», antwortet ds Madeleine mit aller Seelerueh, «i bi nid vom Huus gwiche.» Und es steit da, so frank und schlicht, und sy offene Blick lyt ihm so guet, wie ds schwarze Röckli.
«Du hesch di versteckt», seit der Herr Gabriel, «und wenn’s jitz dummi Gschichte git, so isch niemer anders d’Schuld als du.»
«Was sött’s gä?»
«He, me suecht di, landuuf, landab. Ds Militär isch usgrückt. Üsi Franzose, ’s isch mer öppen ergerlech gnue.»
Ds Madeleine schwygt. Bi mene Haar wär ihns es Lachen acho; aber es isch ihm doch nid drum gsi.
«Es isch doch kurios», seit es ändlech. «Dä Mittag, wo-n-i druuf blanget ha, isch es schynt’s niemerem z’Sinn cho, mi z’sueche. Und jitz, wo’s Euch und mir und aller Wält glych sy cha, wo-n-i syg und öb i überhoupt am Läbe sygi oder nid, jitz schickt me Husaren uf d’Suechi.»
«Ah, mys Liebe», antwortet der Herr Gabriel, «das isch nid der Ton, wo sech für di schickt vis-à-vis vo üs. Hei mir di öppe nid uf de Hände treit?»
Wieder hei si alli drü ne Zytlang gschwige. Ds Madeleine het a sym Naselümpli dräjt und zupft und nüt meh vürebracht. Ändlech seit’s halb erstickt: «Mys Läbe verstört heit Der mer!» Dermit geit’s zur Tür und wott use.
«Madeleine!»
D’Frou Rosine wott’s am Arm fasse; aber es macht sech los, luegt mit erbosten Ouge bald uf si, bald uf e Herr Ryhiner, und seit:
«Adieu.»
«Wo wottsch hi?»
«Wo mi weder Roß no Ryter mögen erjage.» Dermit isch es dussen und rönnt gäge d’Hustüre.
«Daß mer niemer d’Hustüren uftuet!» Dem Herr Gabriel sy Stimm het nume so donneret. Kei Möntsch hätt ihm’s zuetrouet, daß er no so chönnti. Und ds Madeleine hätti o nid dänkt, daß er no ne settigi Chraft i de Hände heigi, wo-n-er’s wieder i d’Stube gfüehrt het.
Halb verängschtiget, halb hässig luegt’s nen a. «Löjt mi doch, i wott ga Allmedinge. D’Tante Therese wartet uf mi. I han ere’s versproche, daß i grad umechömi.»
«Nei, du geisch nümme ga Allmedinge. Du blybsch jitz hie, und morn geisch de, wo me di hifüehrt.»
«Was weit Der mit mer? I bi doch versproche!»
«So?» seit der Herr Gabriel. «Wär het di dem Herr Wagner versproche?»
Wie vor e Chopf gschlagen isch ds Madeleine dagstande. Me het nüt meh an ihm gseh als di wyt ufgsperrten Ouge. Und äs sälber het o nüt meh um sech ume gseh als dä groß Ma da vor ihm.
Es het chuum gwüßt, troumet’s es numen oder gscheht’s würklech, wo me’s i sy Stuben und i ds Bett bracht het. Froue sy um ihns ume gsi und hei bettet und um ihns gfägnäschtet, es het nume nid gluegt, wär’s isch und was si mache.
Bald druuf chunnt d’Frou Rosine wieder übere zu ihrem Ma. Er het der Lampe der Rügge gchehrt und i ds Kaminfüür gstuunet. Oder isch er öppen ygnuckt? — O nei! — Fascht so groß het er d’Ougen offe wie vori ds Madeleine.
D’Frou Rosine sitzt a Tisch und luegt ihrne Finger zue, wo lisme wie uf der Stör. So sy si emel e Viertelstund binenand gsässe, und me het nüt ghört als d’Hueschtestöß vom Wätterluft im Kamin.
Ändlech cha si nümme. «I weiß halt doch nid, Gabriel», seit si.
«Was?»
«Ach, mit däm Verwehre! Wenn’s am Änd doch de sys Glück wäri?»
«Glück? — Wär cha das wüsse! I nüünenüünzig vo hundert Fälle suecht der Möntsch sys Glück am lätzen Ort. So nes Chind gseht doch nid heiter. Es isch e Ruusch. Es wird is einisch no uf de Chneue danke, wenn mer’s hinderha hei, bis dä Ruusch verflogen isch. — Ds Läben isch de läng nam Erwache.»
«Me sötti fascht meine, Gabriel, du redisch us eigeter Erfahrung.»
«Ah, s’il-te-plaît!» Der Herr Ryhiner steit uuf und chehrt sech gäge sy Frou: «Hei mir’s öppe gha z’bereue, daß mir üsnen Eltere gfolget hei?»
«Ah! Het me dir villicht es anders mariage verbotte?»
«Das isch nid nötig gsi, i ha nüt Uvernünftigs begährt. Und d’Zyte sy besser gsi.»
«Aber stell der jitz vor, üses mariage wäri nid nam Sinn gsi vo mynen Eltere! Meinsch du, i hätt mi so ring dry gschickt?»
«Das isch touchant, sehr touchant.»
«Und i bi sicher, myni Eltere hätte mit sech la rede.»
«Das isch äben öppis anders. Elteren und Chinder chönne mitenandere rede. Da het niemer wyters dryz’rede. Aber e tuteur isch der Verwandtschaft und der Obrigkeit Rächeschaft schuldig. Zwöi Jahr no, und ds Madeleine steit uf eigete Füeße. Entweder macht’s es mariage, wo-n-i vor mym Gwüsse cha verantworte, oder es mueß halt di zwöi Jahr warte, und de chan es mynetwäge sy Chopf düresetzen und ds Glück sueche, wo-n-es meint, daß es z’finde sygi. Es isch gar nüt so Grüüslechs, was i verlange. Zwöi Jahr Überlegung isch nid z’viel für ne Sach, wo für ds Läbe söll duure. Si söllen um nüt z’churz cho. Les délices de l’amour gwinne numen uf der Geduldsprob.»
D’Frou Therese het i Gedanke vor der Logik vo ihrem Ma ne tiefi révérence gmacht und isch ohni Widerspruch i ihri Stube gange. Der Herr Gabriel hingäge het syni Reflexione no drümal lätz und drümal rächt düregmuschteret, bis ds Kaminfüür ganz ergangen isch. No währeddäm er i ds Bett schlüüft, seit er: «Und wenn alls lat la gah under där neue Hudelornig, i gibe nid nah, grad jitz am allerwenigschte. Si sölle merke, daß es no Lüt git, wo nes Gwüsse hei.» Dermit het er ds Hüetli uf d’Cherze ta und sech gstreckt.
Ungfähr um di glychi Zyt isch ds Madeleine us sym urüejige Schlaf erwachet. Zerscht het’s nid rächt gwüßt, wo-n-es isch. Aber nah-ti-nah isch der Jammer wieder us allnen Egge vürecho, und wil es so ganz im Fyschtere glägen isch, het es sech du ungstört alles chönnen überlegen und hindertsi und vüretsi usdänke. Natürlech het es drann umegstudiert, was der Unggle Gabriel ds morndrisch mit ihm chönnti vorha, und ob däm het es sech i Trotz und Töubi ynegwärchet. Es isch ihm vorcho, es sygi doch eigetlech i däm Märchlige nid z’grächtem daheim. Use möcht’s und furt, ganz glych wohi, nume mit dem Xandi. Aber äbe, da isch o öppis nid ganz eso gsi, wie’s es gärn gha hätti. — Warum het dä kei Blick meh gha für ihns, wo si mit der Gutsche z’Allmedinge vorby heigfahre sy? — Es het sech dür d’Allee abe gschliche gha und uf der Gartemuure gäge ds Dorf passet und sech vorgno gha, kei Lut gäb es vo sech, wenn si hielten und der Xandi ’s grad mit i d’Gutsche nähm. Aber nid umegluegt hei si, di beide Herre. Vorby gchätzeret sy si, was d’Roß hei möge loufe. Und dernah isch es wieder i d’Bibliothegg gschliche, uf das Ruehbett under der Uhr, i di stoubige Chüssi ga byßen und ga hüüle, bis undereinisch d’Tante Therese mit dem Cherzestock dagstanden isch und ’s usgmuschteret und gseit het, me müessi dene z’Märchligen enanderena Bscheid mache, daß es ume vürecho sygi.
Es well sälber gah, het’s gseit, und isch Sinns gsi, es well der Herr Gabriel ga z’Red stelle. — Und jitz! O Jere Jere!
Hie isch kei Pendüle gsi, und ds Madeleine het nid gwüßt, öb’s no Aben oder scho Morgen isch, da dunkt’s ihns, es ghöri ne Gutsche rumple. — Ja ja, es chunnt öppis cho z’trabe — i Hof — gäge ds Huus. Hert under sym Fänschter fahre si düre. Ds Härz hämmeret ihm nume so. Was git jitz das? D’Gutsche steit still. Roß scharren im Grien.
Pang, pang, pang! He nu! Däm seit men o no chlopfe. D’Schybe chlefele ja i de Rahme. Ds Madeleine düüßelet a ds Fänschter und luegt use. Es isch e großi Gutsche da und Roß o no derhinder und Manne drum ume. Eine steit oben am Stägli vor der Hustüre. He he, däm pressiert’s. Er polderet scho wieder.
Ändlech geit d’Türen uuf. E Liechtschyn fahrt i Hof use. Aha! Husare sy’s. Aber di Gutsche?
Es wird gredt und ufbegährt. Me gseht nid, wär under der Hustüre Bscheid git. Si ryße d’Portieren uuf am Wage. Es wird i d’Gutschen yne befole. Und jitz chunnt öpper use, e Herr und e Frou. Si sy ygmummelet. Unmüglech z’gseh, wär es isch. D’Husare stoße se zur Hustür yne. D’Türe fallt i ds Schloß. Fyschter isch es wieder. D’Gutsche rollet dervo, gäge d’Schüüre hindere.
Es isch chalt. Ds Madeleine schlüüft i d’Chleider und nimmt no ds Bett-Tapis über d’Achsle. Hübscheli hübscheli tuet’s d’Türen uuf. Im Stägehuus flackeret Liecht. Oben a der Stäge, im Schlafrock und mit der Nachtchappe, steit, e Cherzestock i der Hand, der Unggle, und i der Fyschteri vom Gang gseht me di wyßi ruche um ds Gsicht vo der Tante Rosine. Vo unden use wird schuderhaft wältsch parliert.
Da syge si jitz, heißt’s, di Dürebrönnte. — Wär isch dürebrönnt? — Si heige grad alles bracht mitsamt Gutschen und Gutschner.
«O nom du ciel...» fat der Herr Gabriel a, «qu’est-ce que vous avez faît? Où est le lieutenant Poussin?...»
Aber me redt ihm dry, vor em bschlossene Bärntor z’Thun erscht heig me se-n-erwütscht. — Wenn es nume wüßti, wän! Dem Madeleine fat öppis afa dämmere. Es düüßelet no chly neecher a ds Stägehuus und spitzt d’Ohre no besser. — Di Lüt heigen ufbegährt und dröjt; aber es heig ne nüt abtreit, und da syge si jitz halt.
Der Herr Gabriel isch fuchswild und wätteret i Gang abe, di Lüt gangen ihn nüt a, me söll se-n-enanderena usela. Es heigi doch o kei Gattig, eim da so z’mitts i der Nacht mit wildfrömde Möntschen i ds Huus z’falle.
«Ja, excüsez, Herr Heimlecher», räägget jitz vom Gang ufen e Stimm guet bärndütsch, «so lan i de nid mit mer fuehrwärche! Dir heit mi schynt’s bim Chriegskommissär denunziert, und jitz wettet Der hurti nümme der Name ha!»
«Dumms Züüg! I weiß gar nid, wär Dir syd. I denunzieren überhoupt niemer. Settigs han i nid im Bruuch.»
«Ja ja. Dir syd e chummleche, Dir. Aber wartet nume! Euch will i de dra dänke, eim däwäg i d’Schmier z’bringe.»
«Was Schmier? Ganget, wo Der härcho syd!»
«Gah! Gah! Dir heit guet pfyffe. Dir heit mi dene Franzosen usgliferet. Was söll i jitz? Ruiniert heit Der mi.»
Zwüschenyne ghört me ne Frouestimm jammere. Und di Husare, wo jitz o afange gnue hei, fa afa ufbegähre, für nüt welle si das Gspräng nid gha ha, der Herr Ryhiner söll mache, daß es rücki, si heige Durscht, und wenn er ne nid bald chömm cho ufstelle, so tüeje si-n-ihm de der Chäller uf ihri Manier erläse.
Was wott er da no? Er geit sech ga alege. D’Frou Rosine jammeret. Dunde wird wyter ufbegährt. Und sogar ds Madeleine trouet der Gschicht nümme. Wenn de di Husare no hinder en Yvorne chöme, so chönnt’s förchterlechi Dummheite gä, me sött se so gschwind wie müglech i ds Bett schicke. Es isch i nere ganz kuriose Gmüetsverfassung. Zerscht het es schier eso öppis wie Schadefreud gspürt, ob der Suppe, wo sech der Unggle Gabriel ybrochet het; aber jitz macht’s ihm Gattig, di Sach well en uheimeligi Tournüre näh. Und grad so öppis het’s albe bruucht, für d’Haselmuus ume z’wecke. Jitz gilt’s! Si düüßelet i ihri Stube zrügg, macht Liecht, leit sech a, und zwar i der Ornig, so daß si ihrer Sach het chönne sicher sy. Und du wieder vüre zur Stäge. Potz Chrieg! Der Lärme het nid abgno, da unde. Was die enanderen alles für Komplimänt gmacht hei! Nid liecht es anders hätti sech d’Stägen ab trouet.
Der Herr Gabriel steit i sym bluemete Schlafrock z’mitts im Vestibülen und streckt der Cherzestock i d’Höchi, für z’luege, wär eigetlech alles da sygi. Uf der Commode linggs hocket e Husar, uf mene Trog rächts e zwöite. Im Fonds, grad vor em Herr Ryhiner, steit der Sergeant, zum Chläpfe fräch. Näben ihm wäffelet e junge vertschuderete Herrefizer, und uf mene Stuehl a der Wand jammeret en elteri Dame: «Herrjere, Herrjere, Miggeli! Muesch du jitz wäger no i Chrieg! Hätte mir is nume nid z’Münsige versuumt, so hätte mer z’Thun no yne möge! I ha’s no dänkt, mer hätte di anderi Gutsche nid sölle la vorfahre.»
Der Emil Gafertschinger isch nämlech usegloset gsi für i di Helvetischi Legion, wo me zwangswys het müesse komplettiere, für de Franzose ga z’hälfe. Aber das het’s däm Härzchäfer nid chönne, und drum isch er nächti mit der Mama dürebrönnt. I di innere Kantön hei si welle. Und d’Husare hei se-n-erjagt, i der Meinung, si heige d’Jumpfer Herbort und ihre ravisseur. Daß d’Gutsche vom Ortbüehl bloß öppe tuused Schritt vor ne här gfahren und am Heimbärg abgschwänkt isch, hei si nid gmerkt.
Ds Madeleine het i der Fyschteri vo der Stäge glost bis zum Ougeblick, wo der Sergeant juscht wieder afat useheusche. Da wirft es ds Consoletischli um, wo unden a der Stäge steit, und wo si ob em Tschäder e Momänt schwyge, gümperlet d’Haselmuus z’mitts i dä Märit yne, grad vor e Herr Gabriel zueche, rupft der Sergeant a der Züpfe, wo-n-ihm näbem Schnouz über ds Gsicht abehanget, und seit: «Vous vous êtes trompé, mon ami! C’est moi que vous avez cherchée.» Und zum Etsetze vom Herr Gabriel tätschlet si-n-ihm no di borschtigi Backe.
Der Husar het zwar afa flueche, und der Herr Gabriel het scho di strängi Saite gspannet; aber ds Madeleine het gar niemer la zu Wort cho. Uf e Husar het’s ygredt, er söll enanderena di Lüt la loufe. Me söll nen ihri Gutsche gä und se-n-ihrem Schicksal überla. Und dem Herr Gabriel het’s befole — ja befole — dene Husaren es paar Fläschen under en Arm z’stecken und se-n-i ds Kantonnemänt z’schicke.
Das isch natürlech alles viel z’gschwind gange, als daß men a d’Müglechkeit vo mene settige Vorschlag hätti chönne gloube. Di erschte, wo derby ihre Vorteil erlickt hei, sy, wie geng, d’Franzose gsi. Was het dä Sergeant vo der Helvetische Legion und vo Zwangsrekrutierung gwüßt? Sobald si ihri Fläsche gha hei, sy d’Husaren uf ds Strou und hei der Miggeli Gafertschinger und sys Mamali dem Herr Ryhiner überla. Und dä het se du us Chrischtepflicht über Nacht bhalte.