Simon Gfeller: Drätti, Müetti u dr Chlyn. Kapitel 12
Trämel zieh
«Drätti, darf i de z’Mittag ou cho hälfe Trämel zieh?» het der Chlyn gchääret. Am Morgen isch es gsi, gäb er i d’Schuel welle het.
«Jä, du söttisch däich nomittag der Muetter hälfe samschtige! Chönntischt ere Wasser trääge, für z’fäge, u wär no vil Holz z’byge. U am Obe chönntischt afe chly im Stal mache: Abschore, usruummen u yhegä!»
«Mueß i jetz wider deheime blybe!» muugget der Chlyn. «I ha jo no nie chönne hälfe Trämel zieh u mi so druuf gfreut gha!» ’s Pläären ischt ihm z’vorderisch gsi.
«Wäge myne chan er säuft goh», redt ihm Müetti z’bescht, «i will scho aleini samschtige! Wenn er doch sövel gärn chäm...»
«Nu mira, so chan er cho. Aber am föifi mueß er de ume hei. Die Erwachsene hei mer bis änenume nötig u sött doch afen öpper i Stal!»
Nujo, dormit isch der Chlyn wohl zfride gsi. Er het tifig usgrächnet: Am zwölfi hei us der Schuel, am halbi eis im Flüehligrabe nide, macht bis am föifi no vierehalbi Stung, das ischt e schöne Rung.
«Vierehalbi Stung, das ischt e schöne Rung», singt es inwändig in ihm. Chappen uuf, Öserli bruucht er hütt ekeis, flugs zur Chuchi uus!
«Jetz het’s ihm gwohlet», ghört er Müettin no säge. Fryli het’s ihm gwohlet u wie! I Gitzisprünge hopset er dür e Wald ab. I der Chammenegg äne holeie no d’Huuri! Er antwortet ne mit emen ubermüetige Juzer. Dernoh steckt der Nachtvogel d’Pfyffen y. Er wird däicht ha:
«We scho d’Schuelerbuebe dür e Wald juze, isch es für mi Zyt, daß i mi züpfen u ab der Gaß mache!»
Der Chlyn traabet wyter, dür d’Nülliweid uus, uber e Chnubel ab i Latärnegraben ahe. Er ma fasch nid erwarte, bis er syne Kamerade mälde cha: «Uh, nomittag wird’s luschtig! I cha go hälfe Trämel zieh i Flüehligraben ahe!»
Der ganz Vormittag mueß er dra däiche u isch nume mit halben Ohre bim Ungerricht. Un e böse Geischt isch hinger ihm u plooget ne:
«U wen i der Schumeischter frieg, gäb i nid e Stung ehnder hei dörft? I chönnt ihm jo agä, i sött dene Manne go ’s Zimis bringe. Wenn ihm sieg, Vatter heig’s gwünscht, daß i frog, er ließ mi sicher goh... Aber we de Drätti u der Schumeischter zsäme chäämi... öppen uf der Stroß... u druber brichteti... mi cha jo nie wüsse... de chönnt’s de ganz hottschreeg usecho! Heiligebeck, was wurd das absetze... eso wi Drätti ’s Lüge hasset... u der Schumeischter ou...! Neinis bim Hageli, das chönnt wüescht abläcke... uf dä Boum uehe geit der Peter nid!... Aber, wen i zum Schumeischter gieng un ihm alls brichteti... ufrächt u redli, ohni z’schwindle... un ihm sieg, wi-n-i e Freud hätt, wen i ehnder goh dörft... aber de wär no gäng der Vatter, wo nid wott, daß me d’Schuel versuumt!... I gseh ne vor mer u weiß, was er sieg: We me dir e Finger git, schryßisch die ganz Hang nohe! Wenn lehrsch du ächt de einisch Maß halte? Aber wart, Bürschteli, i will der’sch reise! Zur Strof darfsch de am nächschte Metzgtag nid deheime blybe wi süscht. U will der guet sy derfür, daß i ’s nid vergisse! So chönnt’s de töne... Nei nei, es blybt nüt uber, weder darha der lieb läng Vormittag bis am elfi!... Wen i doch der Sackuhr vom Lehrer ou chönnt Bei mache wi albe Drättis alter Spindle, wo im Schaft imene Chörbeli inne gsi ischt! Oder we men allnen Uhrzeigeren uf der ganze Wält chönnt e Stupf gä, daß sie e Gump nähmt uber ne Stung oder zwo ubere!»
Vo däm, was sälbe Vormittag i der Schuel vorcho isch, hätt der Chlyn speter nüt meh gwüßt z’säge. Numen eis het er nid vergässe: Daß vor em Heigoh alls isch gsi wi verhäxet.
Nom Wägglege vo de Schuelsache het der Schumeischter wi all Tag kommandiert: «Achtung!» De hei alli sölle d’Arme verschränke, graduuf sitze u müüseli-müüselistill sy. Dernoh het der Schumeischter der Rodel ufgschlage, gfrogt, wär fähl u wellen yzeichne. Jetz het natürlig so ne Himelhung müeßen afo schwetze. Der Lehrer het abgsetzt, ’s Blystift graduuf gstellt u flächig i dä biträffet Eggen yhe gspanyfet. Jetz polderet im angeren Eggen eim sy Schnitztrog a Boden ahe, u d’Griffel, Fäderehalter u Blystift troolen unger em Bank ume. Nämlig: es het ei Bueb der anger unger em Bank welle stüpfe, wil er ihm i der Pouse vorhär het e Schneeballen a Chopf gschmisse gha, u derby isch die Louelen i ’s Rütsche cho.
«Aha», seit der Schumeischter u lächlet bösartig, «dihr bigährit no gar nüt hei! Nu guet, we dihr nid chöit Ornig ha, so wei mer wider einischt e chly zsämen äxerziere:
Tafel nehmen! Eins... zwei... drei!
Lesebuch zur Hand! Eins... zwei... drei!
Tafel weg! Eins... zwei... drei!
Buch weg! Eins... zwei... drei!
Was git’s dert wider z’lache? Jä nu, mir pressiert es ou no gar nüt! Also fö mer wider vo vornen a:
Tafel nehmen! Eins... zwei... drei...!
Lesebuch zur Hand... usw.»
Wi nen Yschblock hocket der Schumeischter uf sym Pult u kommandiert wyter, zähe Minute lang. U gäng isch no öppen e Schlappschwanz, wo hingernohe chunnt, oder e Lappi, wo mueß lache... der Chlyn möcht se chnuuschte vor Täubi!
Ändtligen isch das Strofäxiziere fertig, u der Lehrer verteelt d’Zytige. Em Brieftreger wär es nid mügli, sälber i alli Hüser z’goh, er möcht absolut nid ko. Drum git er der Houptrupf alben i der Schuel ab. Un jetz wär es nohe zum Bätte, we nid öppen e dumme Hagel afot Blödsinn trybe.
«Wir gehen aus der Schule fort,
Herr, bleib bei uns mit deinem Wort,
Mit deiner Gnad’ und deinem Segen,
Auf allen unsern Wegen!»
Nom «Amen» isch der Chlyn scho bi der Tür hinger gsi, im Schuelhuusgang mit Böckligumpen uber ne Ungerschueler wägg u i drei Sätzen uber e Stägestock ab gäge heizue im Galopp. Aber der Wäg isch lenger gsi weder der Ote, e starche Schritt het’s ou müeße tue, der Nüllihoger isch nid i eim Alouf z’stürme. Chrumme wi ne Großatt, der Chuttechrage wyt uber d’Achsle zrugg gschlage, ischt er bärguuf gjudet. Daß Salzmes hei Chleesoomme trösche u Scheideggers gmetzget, het ne hütt nüt inträssiert. We nume der Schnee nid so rütschig gsi wär, daß er feschtere Stang gha hätt u besser hätt chönne rücke!
Schweißnassen ischt er ändtlig deheimen acho. Es isch scho halbi eis gsi, aber ’s Stubezyt ischt öppe zwänzg Minute vorggange... uf Bärgheimete müeße d’Zyt gäng chly vorgoh, süscht isch me bständig mit allem hingerdrin... Gräschlig ischt er uf ’s Zimis los u het nid derwyl gha, d’Sach ghörig z’byße. Müetti het lang chönne säge:
«Nimm der doch ou Zyt, u iß i der Ornig, daß d’s magscht erlyde! ’s Trämelzieh ertrünnt der emel nid!»
’s Blettli, wo-n-er süsch so gärn drin gschnouset het, isch hütt ou nid i Bitracht cho, ’s «Alpehorn» u der «Joggeli» hei chönne sy, wo sie welle hei.
«Chan i jetz goh?»
«Jo, aber du muesch de ’s z’Vieri mit der näh!»
«Isch es zwäg?»
«Glyeinischt!»
Glyeinischt... das chennt me! Mueß jetz das ou no suumme! Nei, es geit no gnädig ab dermit, Müetti lot’s rücke!
«Häb de Sorg, daß nüt zerheit, u spring de nid dermit wi uvernünftig!»
«Ke Chummer, i luege scho!» rüeft der Chlyn u schiebt gäge Flüehlibode zue, wo-n-er gradeinischt uf das Chüppeli Holzer-Manne stoßt.
«So, uberchöme mer Hülf!» grüeßt nen eine.
«Jetz rückt’s de! Dä wird de Trämle der Meischter zeige!» spöttlet en angere.
«Aber wo hesch du dy Sparre u dys Guntli?» neckt e Dritte.
«Nüt dergattig!» git der Chlyn ume u schüttlet derzue sy z’Vieri-Oser.
«Nu, ’s Seckli wei mer lo gälte, das ischt is de no lieber weder Sparren u Guntli!»
Dermit ischt er ygchouft gsi, daß er ou het dörfe hälfen u zueluege.
Die Manne hei ihri Waldmundur anne gha: höch Uberstrümpf, breitrandig Wätterhüet, Zwilchhändsche u guetbschlagnig Schueh. Sie näh es mächtigs Stangtrom i Agriff. Es lyt a re stotzige Syte, wo me mit Roß u Schlitte nid z’schlag chäm. D’Frog isch vor allem die: Wo mit düre? Bolzgradahe gieng’s am ringschte. Aber dert düre darf me nid, der jung Ufwachs mueß gschoonet wärde, sovil mügli.
«Mir müeße schreeg vüreha, dert gäg em Högerli vüre!» seit Drätti.
«Wird is no z’sperze gä», meint eine, «aber mir wei probiere!»
Uf de Stirnsyte wärde Guntli ygschlage, vorver zum Ha, hingever zum Zieh.
«Sparre zuehe u mit den Achsle drunger, daß er i’s nid cha troole!»
«So, Manne, heit dr?»
«Mir hei, numen avanti!»
«Es soll nen eine mit em Grifsparre nifle, er ischt agfrore! Holz här!»
«Rupf am Baabeli, rupf am Baabeli, rupf... rupf... rupf!» singt Köbel, der Gspaßmacher.
Sie lüpfen u schryße, un er rüehrt si: d’Stirnsyte schort der Schnee. Noh paar Schritte stoßt der Strähl an e dicki Würze. Sie probiere mit de Sparre z’lüpfe. Geit nid, z’schwär!
«Was wei mer is do go abmürde: Winge zuehe un es Lääger ungere!»
Der Stamm wird ufgwunge u ungerleit, daß men uber d’Würzen ewägg chunnt.
«Soo... jetz wider e Stoß lo gyge! Hoo... hopp!»
Die Hingerschte, wo mit de Sparre stemme, müeße wi ne Schwick vüre springe z’vorderisch go ha, we der Stamm by-n-ne düren ischt. Es bruucht Lüt, wo starch sy u Gleich hei. Müejsem geit’s vorwärts, die Manne schwitze trotz der Chelti. Allbott chunnt es Hindernis, wo me früsch chrafte mueß. Es git z’schnupe, aber es geit, sie erzwänge’s u errecke ’s Gröötli.
«So, jetz hei mer’sch gwunne! Gäg em Abloß ahe geit’s jetz strenger nidsi, do möj mer besser gfahre. Aber zersch müeße mer ihm no der Schwanz hingerume bühre!»
Das gscheht, u dernoh heißt es wider: «Rupf am Baabeli!» u wird glüpft u zoge mitenangere.
«Sattli, sattli! Ersch, we mer ne de im Abloß inne hei, chöi mer ne de lo loufe, wi’s ihm gfallt!»
E Minute zwoo speter ischt er würklig drinne. Jetz wärde mit em Biel d’Gunte losgschlage. Vo do a geit er vo sälber, ohni Zoum u Zügel, d’Abloßränder sy Wehrig gnue. Der Boden isch sufer u Stei u Bei gfrore, der Schnee chrüschig u rütschig.
«Obacht, Obacht!»
E Rupf u Stupf mit de Sparre, der Koloß rüehrt si, aber ’s pressiert ihm nüt.
«Köbel, du hättisch sollen e Späckschwarte mit der bringe, für ihm der Buuch z’salbe!»
«Hättisch du eini brunge oder grad e ganzi Späcksyte, das hätt de no besser bschosse!»
Jetz fot er a gleitiger rütsche, bilängerschi gleitiger u chunnt i Schutz. Die Manne luegen ihm noh.
«Du dumme Satan! Geit er no mit em Gring go i ’s Syteport yheschieße u si stecke! Mir müeßen ahe, ne go löse, süsch chöi mer mit den angeren ou nid düre!»
«Aber nid all, zwee tüe’s. Gang du, Köbel, du rupfscht jo gärn am Baabeli! U Hänel soll mit der!»
Die zwee chräblen ahe. Die angere göh obefür u probiere, der zwöit vo der glyche Tanne uf ’s Gröötli vüre z’schleipfe. Aber sie chöme nid wyt u blybe stecke. Hänel u Köbel müeßen ou derby sy, dernoh rückt’s besser. Sie chöi uf e dritten u vierte los u chöme no anger a d’Reie.
Aber dermit, daß die Trämlen im Grabe nide sy, isch’ no nid gfochte. Sie müeße dür nes ängs Bachbett uus uber Schwelihölzli, Steinen u Fluehsätzli uf e Holzplatzg vüre transportiert wärde. Ersch dert cha me de mit Roß u Schlitten oder Wage derzue. Der Bach isch zuegfrore, d’Sytewäng stellewys vergletscheret, schuehhöch lyt der Schnee. Aber Schnee u Ysch u Gfrüüri ghöre zum Trämelzieh, ohni die gieng’s nid, oder emel de no vil gnüeger. Fryli manglet’s Chopf ha derby, we’s nid soll Unglück gä.
Un jetz geit ungever wyter, was obever agfange worden isch. D’Gunte wärde wider ygschlage, d’Sparre, Wingen u Chehrhääggen i Tätigkeit gsetzt. Ruckwys geit es bachuus, we’s nötig isch, wärde Lääger ungere gschobe. Jetz isch es Fluehsätzli nohe, do heißt’s Achtung gä, daß me nid der Stang verliert oder e Mißtritt tuet u nohegschrisse wird. Der Vorderteel vom Trämel halset scho wyt uber e Fluehsatz uus. Rutsch, rutsch, wird nohegschobe.
Jetz ischt er uf der Gempfi.
«Obacht, Obacht, Manne!»
Rätsch u tätsch ischt er dunge. Er steckt d’Nasen i Chessel ahe, aber der Hingerwage lyt no uf em Fluehsatz uuf.
«Was wosch do go nüele, wi ne Säuäber!» ranzt ne Köbel a. «Aleh, Chopf hoch u Bruscht vor, wi bim Härdöpfelschindte!»
Wider git es z’mune mit de Sparre. Der Chlyn mueß si i eim furt verwungere, wi gschickt die Manne mit ihrem Wärchzüüg wüssen umz’goh. Vo Hebelgsetze hei sie zwar nie es Wort ghört, aber im Grif hei sie se prächtig. Alli Vörteli wüsse sie wahrz’näh. (U de plooget me d’Schueler stungelang mit däm, wo jeden astelige Möntsch i der Praxis im Hangumdräje bigriffe het!)
Natürlig het si der Chlyn ou zuehe glo u welle nützlig mache. Aber allbott het es gheiße:
«Sorg, Sorg, Büebli!» Uber das Büebli het er schi doch chönnen ergere! Wi ne Zibeleschweizi het’s nen i d’Nase gstoche! Mängisch het er aber doch chönnen es Seelguntli, Chötteli oder e Sparre nohe reiche oder zuehe recke u hälfe ha oder zieh. U das isch es Pfläschterli gsi uf sy Wunge u het ihm ’s Rächt ggä, bim z’Obenässen ou derby z’sy u mit guetem Gwüsse zuehe z’hocke.
Mi het si uf eme Trämel gsädlet u die verschidene Seckli uspackt. Die agstellte Trämelziejer hei si sälber verchöschtiget, u mängergattig isch zum Vorschyn cho: Chäs u Brot u Schnaps, grouchnets Fleisch u Späck. U der Köbel het e grobi Wurscht vürezoge.
«Was hescht jetz do für ne Gagel?» hout nen einen a.
Statt eren Antwort steit Köbel uuf, schlängget d’Färscheren a ’s Hingeren uehe u fot a rühele: «Wiiiii... hahahaha... haha... haha... haha!»
«Jäso», lache die angere, «vomene Hüh!»
«U de no vo eim, wo premiert u gsattlet worden isch, Respäkt!»
«Süeßelet sie nüt?»
«Die? Süeßele? Der Metzger wird se wohl pfäfferet u gsalze ha, daß sie nid süeßelet!»
«Däich der Rosinlimetzger!»
«I choufe mys Fleisch nid dert, wo du!»
«He nu, der Branntewy rütscht der de chly besser!»
«Allwäg rütscht er mer. Schnaps u Brot isch mer lieber weder en Eiertätsch. We men alben an es Ort hichunnt u sie ein so ne Tätsch ufstelle, hange die chlynne Burscht der Muetter alli am Chittel u schryße dranne, daß me mueß Chummer ha, der Bängel löj, u chlöönen i eim furt: Muuuue-tter! Mue-tteeer! U we ’s ere de afen erleidet, schlot sie de mit der Hang näbenahe u rauet: We de der Ma nid alls ma...! Wi-n-i säge, do isch me mit Schnaps u Brot zähemol baas, es gluschte de nid alli chlynne Groppe druber!»
«Du hesch es de ou schier wi der Töichelbohrer, wo albe bi üs d’Stör macht», seit Drätti. «Einisch ischt er ou zwüsche de Mohlen inne fertig worde, u du macht ihm Müetti es Eiertätschli u strängt nen a, er soll’s de nume ganzes ässe, es syg gar es dünns. De isch der Chlyn dert ou i der Stube gsi u het der Sach zuegluegt. Du seit der Töichelbohrer: ‹Neinis bim Tonschtig issen i der Tätsch ganze, we so ne Bueb umewäg ischt! Einisch han i ou amen Ort fertig bohrt gha, u ischt alls prezys ypackt gsi wi hütt, en Eiertätsch uf em Tisch, e Büüri, wo mi agsträngt het, un es Buebli, wo ou gärn es Bitzli dervo gno hätt. Sälbisch bin i no nid brönnte gsi u ha mi lo uberrede. U wo-n-i ’s letschte Bitzli use nime, fot das Buebli a gränne, louft zur Stubestür hingere u rüeft i d’Chuchi use: ‹Gäll jetz, Muetter, jetz het er der Tätsch alle gfrässe!› Sider weiß i, wo ’s düre haaget!›»
So isch der Stei no nes Zytli wyter glüffe, u der Chlyn het d’Ohre besser gspitzt weder am Vormittag i der Schuel. Dernoh sy sie wider a d’Arbit, u der Chlyn het glydruuf gäge heizue müeße. Er het jetz nüt meh dergäge gha: afe het’s ne toll a d’Füeß gfrore, u der Gwungerchratten ischt jetz nümme lääre gsi. Es het nen unerchannt gfreut, daß er ou het dörfe bi dene Manne sy. We sie scho no Tubak, Harz, Schweiß u nasse Chleidere gschmöckt hei u d’Nasen i ’s Vatterland gschnüzt, het das nüt gha z’säge, Chärnmöntsche syn es doch gsi, u Pickle, wo me het müeße lo gälte. Em Chlynne sy sie fasch wi Helde vorcho. Er isch mit em Gfüehl dür e Wald uuf, er heig eine vo de schönschte Halbetage hinger ihm, wo-n-er afen erläbt heig.