Simon Gfeller: Drätti, Müetti u dr Chlyn. Kapitel 6

Schuelwääge

Es manglet unzähligi Rägetröpfli u Sunneschynli, manglet ruuhi u sanfti Lüftli, bis es jungs Waldpflänzli erstarchet isch, daß es em Ungsüüfer, de Fröschten u böse Wättere widerstoh un e chreftige Boum wärde cha. Zälleli um Zälleli bouet es si uuf u füegt si zsäme, lys u heimlig, daß me vo eim Tag uf en angere chuum öppis dervo gwahret.

Ähnlig isch es mit em Wachstum vome junge Möntsch: Unzähligi Erläbnis u Ydrück chnätte u förme an ihm; die ganzi Umwält bietet ihm Glägeheit zum Lehre u hilft an ihm schaffen u erzieh. Im Vatterhuus wird vor allem gsorget, daß er sy körperligi Chraft cha üebe u lehrt wärche. I der Schuel söll sy Geischt gweckt u gspise wärde. U beednen Orte suecht men ou sys sittlige Wachstum z’fürdere u ne z’gwennen a ’s Ordeli-Tue. Was Elteren u Lehrer mit ihrem Byspiil u ihrnen Ermahnige schaffe, ischt e gueten Achergrund. Aber d’Natur u ’s Läbe müeße no tuusig un aber tuusig Söömli dry säje, süscht errunn mängisch numen armsäligs Chorn druffe.

Der Chlyn het chönne vo Glück rede, daß er ime Vatterhuus ufgwachsen isch, wo ne gsungi, heimeligi Luft gwäjt het. Aber Ching sy Ching. Sie bigryffe no nid, daß me si in e Wält schicke mueß u drin en Ufgab z’erfülle het, ou we me no chlyn isch. Sie sy meh ygrichtet zum Näh weder zum Gä u meine, d’Wält sött si um seie dräje. Emel der Chlyn isch so ne Chlöti gsi, wo no mängischt öppis het z’muggle gha. Es ischt ihm z’zytewys vorcho, är u die alti Geiß, wo me bim Weide mit eme Strick an e Schwier bunge het, heigi’s schier glych.

Dä Strick het aber du bidütet glänget, wo der Chlyn z’Schuel chönne het. Afangs isch dä wyt Wäg fryli ou e Pflicht gsi für ihn, bsungerbar im Winter, we Hüüffe Schnee gläge sy. Wen ihm Kobi, der elter Brueder, nid hätt Treib gmacht u zue-n-ihm gluegt, wär es ihm mängisch gar nid mügli gsi, dürez’cho. Es het albe gnietigi Beindli ggä, un er het nid bigriffe, wi d’Lehrere het chönne bhoute, d’Schwyz syg numen es chlys Ländli, we doch alls derzue ghört het, so wyt me het möge gseh. Aber die Beindli sy erstarchet, u der Schuelwäg het gradeinisch gchurzet. Er het em Chlynne vil ggä, wo-n-ihm d’Schuel nid hätt chönne schänke, u ischt ihm mit der Zyt rächt lieb worde.

’s Waldgüetli sunnet si uf eme Hügelrüppi obe, wo si zwüsche zwöi chlynni Tääli yhe gschobe het. ’s Schuelhuus steit no hütt dert, wo die beede Grebe zsämechöme. So het der Chlyn linggs oder rächts chönnen i Graben ahe ha oder irgetwo uber das Hügelrüppi uus, ’s Schuelhuus het er nid chönne verfähle. Die meischten angere Ching hei bloß ei Schuelwäg gha, är hingägen öppen es Halbdotze. Wele daß er ygschlage het, isch vo mängergattig Umständen abghanget.

Sy d’Hängeli-Bire ryff gsi, so ischt er uber e Chnubel ab. We d’Tschuppeli zum Falle nohe gsi sy, isch es uber e Stierebärg uus ggange. Im Winter het si ou en Abstächer glohnet gäg em Chramerbach, mängisch sy dert spät usse no Graubire ghanget. Am Saagistutz het’s ggä Phrüümli ufz’läse u Chriechli.

Sälbisch het für Schueler u Chäshüttler no als ungschribnigs Gsetz ggulte: Was i Wäg fallt u nume vertrappet wurd, darf me rüejig ufha, es gieng jo glych z’grund. We ’s niemmer gseht, darf me sogar no chly wyter use recke! Nume soll me Sorg ha u nid Gras verschleipfe, Gras isch de Bure meh wärt weder Obs. Schüttlen u Escht ahe schryße hingägen isch sträng verbotte. Wär das tuet u erwütscht wird, däm schlot es si uf d’Hoorwürze oder er mueß ’s am «Chrüz» bireue.

Dene Reglen ischt im große ganze treulig nohgläbt worde. Buebe sy jo gärn bhülflig u erspare den Erwachsene der Rügge z’chrümme. D’Chirschi u Beeri hei sie ou nid verachtet, we die scho nid gfalle sy. U mit der Zyt sy sie fei e chly zu re Sorte- u Standortskenntnis cho. Sie het fryli mänge Schlich u Gump u mängs Härzchlopfe gchoschtet.

Z’angere Zyte hei Uftreeg u Kumissione vo deheime em Chlynne der Wäg vorgschribe oder Schüelerfründschaften u -findschafte bir Wahl der Usschlag ggä. Drei Wuche lang ischt er einischt en angere Wäg ggange, wil ihm syner Kumpane us Bosheit hei es Meitli vürgha u de no es bös’s Räschi mit wüeschte Loubfläcken u ere spitze Nase. E Meitlilööl z’sy, ischt öppis vom Abscheuligischte gsi, wo men eim het chönne abänggle. Gägen e settigi Schmach het si eine müeße wehre, so hert er chönne het.

Uf sym g’üebtischte Schuelwäg isch der Chlyn näb eme Huus vorby cho, wo nes eltersch, verhürschets Wybervölchli isch deheime gsi. Das het de Schüelere mängisch gsunge, we sie rächt an ihm gchääret hei. Allimol ’s glyche Liedli:

Drei Rosen im Garte, drei Tannen im Wald, Im Summer isch’ luschtig, im Winter isch’ chalt!

U das het nid übel paßt. Im Summer isch der Schuelwäg würklig fasch luter Freud gsi. Hui, wi isch das albe ggange uber Würzen u Steine dür e Wald ab! Schier uf allne Tannstüllere het’s gliedet, fascht ime n-jedere Tschuppli ghäscheret u gflüderet. I paarne Gümpen isch der Chlyn scho bim Schnäpfemöösli nide gsi, wo einisch Fritzli, Waldgüetlersch Milchtreger, drinn ebstochen ischt. A re Sichlete het es si zuetreit. Fritzli het der ganz Sunndinomittag wacker ghulfe sichle u am Obe chly nes Chätzerli gha. Aber er het no guet mit der Milch i d’Chäshütte könne u ischt ihm ab em Abegoh nüt Chrumms passiert. Ab em Heigoh ischt er näbe verschidene Burehüsere vorby cho, wo sie ou grad hei Sichlete gha. Meh weder a eim Ort sy sie mit Wygüttere voruse cho u hein ihm ou no eis ygschäicht. Das het ihm du der Boge ggä. Wo-n-er ändtlig wider dür e Wald hingeren isch, het ihm du der Wäg gäng wellen ertrünne, drümol breiter hätt er sölle sy. So lang er feschte Boden unger de Füeße gha het, isch’s no mit Angscht u Not ggange. Aber bim Schnäpfemöösli het es nen usgjagt, daß er i die fürchterligi Dräcketen use grooten ischt. I däm schuehtöife Morascht het er du d’Füeß ersch rächt nümme möge gregiere u isch vüretsi i die schröckligi Saßen yhe gheit. Der Bräntedechel ischt abgfahre u d’Chäsmilch platschwys uber en Äcken u Chopf vüre gschosse. Deheime hei sie vergäben uf ’s Bräntewäsche gwartet, u wo der Hüttler gäng nüt cho isch, hei ne Kobi u der Chlyn müeße go sueche. U du isch dä ungfellig Gchöchme gäng no uf allne viere i däm Möösli ume ggragget. Er het alli Hebi verlore gha u gfluecht u balget u nid chönne druus cho, bis sie nen use zoge hei. Dernoh hei sie ne mit Miesch abputzt u samt der lääre Bränte hei gfergget. Es ischt e waggeligi Fuehr gsi. Wo sie mit ihm heicho sy, het er gäng no usgseh wi ne Wildsou, wo us ihrem Dräckbad stygt, u alli hei müeße lache, daß ne ’s Ougewasser cho isch. Drätti het nid fasch gschmählt, Fritzli isch dernäben e wärchige, huslige Chnächt gsi u bi wyt u fern eke Treicher. A das Müschterli het der Chlyn no mängisch müeße däiche, wen er dert düren isch.

Bim Waldgatter het de e großi Guschtiweid agfange, ’s Nülli het sie gheiße. Offebar het me re ke große Wärt zuegschribe, wo sie isch touft worde. Zytwylig het dert en alti Fülimähren uf ihn gwartet, wo gärn es Zückerli welle het. Es ischt e freini Hutte gsi, wo si ohni z’verstelle het lo bim Chammhoor a ’s Wägpörtli füehre, daß der Chlyn het chönnen ufhocken u ryte. U dernoh isch schi imene sanfte Trääbli mit ihm dür e Wald vüre. U we sie gmerkt het, daß er mit syne Rytkünschte i Ungergähn grootet, isch schi vo sälber i Schritt uberggange, gäb’s e Pürzliboum ggä het. A settigne Morge hätt der Chlyn möge grediuse juze vor Freud; ke Bueb i der ganzen Eidgenosseschaft het schöner u stölzer z’Schuel chönne weder är. Wen er abgstigen isch, het er die alti Mähren um e Hals ume gno u re gar erschröckelig gflattiert, sys z’Züünibrot het sie wääger allszsämen ubercho.

Aber dickisch het de uf em Nülli vor öpper anger uf ihn gwartet, e böse Wider, ganz e düppelhürnige Usööderech. Wohlmähl, de het’s de dür d’Weid vüren es wärkligs Fahri abgsetzt! Chuum het der Wider der Bueb erlickt gha, ischt er i de Gstreckte cho z’satze u hätt der Chlyn uberschosse wi ne Cheigel. Aber dä het si verfaßt gmacht ohni Förchte. Im letschten Ougeblick, gäb der Wider isch zuehe gsi... tätsch Mathys!... ischt er scho uf em Buuch gläge! Däwäg isch mit Schieße nüt z’mache gsi, u der Wider het albe so dumm drygluegt, daß der Chlyn het müeße grediuse lache. Dernoh het si de der Wider zuehe glo u probiert näbetsi z’müpfe. Grad uf das het der Chlyn gwartet, dä Kärli bi de Beinen erwütscht, z’Bode gmacht u uber’sch Wägport uus tröölt. Nachär i d’Sätz, die Länge vüregno u druusgstellt, was er möge het. De der Wider uuf u nohe wi ne Sibechätzer, u wen er der Chlyn het ebsoge gha, isch die Kumedi vo früschem losggange. So mängisch dür die ganz Weid uus, bis der Chlyn uber d’Stapfeten ubere gsi isch. Das Spiil het ihm vil Freud gmacht, es ischt Anke gsi uf ’s trochene Schuelbrot.

Glägetlich isch de ou e böse Muni uf der Weid glüffe. Scho vo wytem het ne der Chlyn albe ghöre brummlen u möögge oder gseh mit de Hörneren ime Ambeißehuuffe härde. Mit däm Düppelgring het er de aber nüt bigähren az’binge. Lieber het er e wyte Boge gmacht u isch süüferli änet em Zuun oder hinger de Stude düre gschloffe.

Natürlig isch ou nid all Tag u all Schritt öppis Inträssants cho uber e Wäg z’troole; aber hie u do het doch der Zuefall es Guggchäschtli zwäg ghäicht:

Der alt Saagi-Chrigi het wellen en Imbt fasse. Ame dicken Ascht vomenen alte Chriechebäumli het si d’Truube ghäicht gha. Chrigi het se regelrächt i Bejichorb abbürschtet u isch mit uber’sch Leiterli ab cho. Aber chuum het er der Chorb umdräjt u uf e Bodeladen ufgsetzt gha, isch die ganzi ufgregti Gsellschaft wider usgrückt, umegwimmslet u früsch go a Ascht hange. Chrigi het gschmählt u gwartet. U wo d’Truube no einisch schön isch gschlosse gsi, het er sche wider abbürschtet, u zwar nümme ganz süüferli. Dä Rung sy schon e große Teel ufgflogen u ertrunne, gäb er nume mit nen ischt am Bode nide gsi. U wo-n-er der Chorb umchehrt, sy sie uf allne Syten usegschosse, wi we se-n-öpper mit eme Blosbalg use würbleti. Um ke Prys hei sie wellen i däm Chorb inn blybe. Im Ougeblick sy wider alli i der Luft umezwirblet u gäg em Ascht zue zuget. Jetz isch es aber mit Chrigis Gidult ou z’Änd gsi.

«Dihr millione Satane! I will n’ech jetze zeige, was dr dert obe z’tüe heit!»

Er nimmt sy dicke Haaggestäcke, rüehrt im Trüübel ume, wo si wider het welle zsämeklumpe, wi sturm u schlot alls ahe, so wyt er ma ko. Er wär fryli baas gsi, er hätt das ungerwäge glo! Heiduggetööri, wi sy die erboste Tierli uf ihn z’dorf cho! Im Ougeblick sy syner Backe mit Bejiangle gspickt gsi, mänge hätt’s putzt, wen er so wär verstoche worde. Chrigi het ou gnue gha dervo u gschweibet, wo-n-er schi hinger e Läbhag uehe gflüchtet het.

«Aleh, Buebe, chömit zieht mer die Anglen use!» het er grüeft. Währed ihm d’Buebe hei Angle zwüsche de wyße Bartstufflen use gchnüüblet mit de Fingernegle, isch sy Chopf ufglüffe wi ne Sächspfünder im gheizten Ofe. No mänge Tag het er e Määßchübel uf den Achsle treit statt e Chopf u nume zu schmale Schlitzlinen usglüüßlet!

No schlimmer isch’ es angers Mol eme Nochber ggange. Er het welle z’acherfahre u zwöi Roß agleit. Wo d’Schüeler cho sy, het er öppen afen es Halbdotze Fuhren umgleit gha. Du het er wider welle der Flueg chehre, u derby het si eis vo de Rossen i de Stricke verlyret. Es isch es jungs, chutzeligs Tier gsi. Es schlot, u der Streich preicht ’s angere Roß so unerchannt a ’s Hingerbei, daß ’s brochen isch. D’Chnochesplitter sy dür Fleisch u Huut usgstoche. Der Buur het die Sach stober agluegt u si gfrogt, was afo, aber numen en Ougeblick. Dernoh seit er:

«Do isch nüt meh z’rette! Aleh, Buebe, wele von ech cha gleitig springe?» Allzsäme hei brüelet: «Ig, ig, ig!»

«Guet», seit er, «we dr bim Metzger vorby chömit, sägit ihm, er soll cho, so bhäng wi mügli, u der Wärchzüüg mitbringe, mir müeßi der Choli abtue. Aber pressierit de chly, gällit!»

Das hätt er nid emol bruucht z’säge, die ganzi Tschuppelen isch dervo gstobe, e n-jedere het welle der vorderischt sy.

Päch het ei Tag ou der Tüübeler gha. Näb em Brüggli het er sys Hüehnnerchräze-Hundsfuehrwächli mit der Eierchischte lo stoh u ischt in es Huus uehe go noheforsche, gäb sie Güggeli, Chüngle, alti Hüehnner oder früschi Eier feel heigi. ’s Huus isch bloß e Steiwurf vom Strößli ewägg gstange, u der Zughung het das Habli guet verwachet. Aber ungereinisch schießt es Härmli unger em Brüggli vüre u em Hung z’nöchscht vor der Nase düre. Dä mit eme Satz i ’s Gschir, ’s Härmli gäg em Bechli zue, der Hung nohen u wott’s fasse, ’s Fuehrwärchli um u d’Eier ame Tätsch! Sie sy ou nümme ganz worde, we scho der Hung Prügel ubercho het. U Prügel het er ubercho, trotzdäm d’Schueler für ihn Züge gredt hei u brichtet, wi ne ’s Härmli syg cho reizen u verfüehre.

Wider einisch, wo d’Schueler ds mittag uf em Heiwäg gsi sy, chöme sie im Wald bim Stocker-Franz vorby.

«Worum isch my Bueb nid ou by-n-ech?» frogt er.

«He, wil er het müeße dinne blybe! D’Lehrere het nen i Chäller ahe to u dert ybschlosse!»

«So, u nid use glo? Das geit mer jetz afen uber e Huetgugel ubere! Dere schlon i my-armi-sündigi-Seel d’Chällertür i hundert Stücki!»

Er ischt us em Stockloch uehe cho, het die schwäri Schlegelachs uf d’Achsle gno u isch mit länge Schritte gäg em Schuelhuus zue glüffe. Aber er isch no nid im Strößli nide gsi, ischt ihm sy Hänseli scho eggäge cho, er het d’Chällertür nüt bruuhe go z’vertrome.

Öppen eis het der Chemifäger d’Schueler chly gmacht z’gumpe, we sie si nid hei mögen uberha, ihm Liedli z’singe u Värsli nohz’brüele. Aber einisch het er du sälber ou müeße gumpe. Dert, wo der Jeger deheime gsi isch, sy drei Jaghüng uf ihn los gschosse. Sie hei süsch niemmere nüt to, aber uf ihn sy sie los, wi we sie ne wetti verschryße. Er het mit dem Chemiwüsch drygschlagen u usgwäjt wi ne Wilde u si müeße dräje wi ne Windmüli, süsch wäre sie-n-ihm i d’Chnöiäcke gschosse.

«He, Buebe, hälfit! Trybit Steine, u reichit Schyter!» het er gchychet. Aber dä Chehr het’s de Buebe niene halb sövel pressiert, u der Jeger ischt ihm se du sälber cho abnäh. Ihm hei sie du gfolget, we sie scho nid all sy syner gsi.

Isch süsch nüt los gsi, so hei d’Schueler sälber Bitriib gmacht. Es müeßt kurios goh, we paar Buebe binangere sy u nüt wüßti az’fo! Häbchele, häsele, pfylbogeschieße, chnüttele, plätzgele oder gguggeremanndele hei sie ab allem Loufe chönne, es isch nume druufab cho, was grad ischt i der Mode gsi. Zwüschyhen ischt allergattig glälet worde. Hansueli het us der Schmidlen es Chrüpfestuck sölle heibringe, wi sie bruucht wärde, für d’Waar az’binge. Uf em Wäg isch dervo brichtet worde, u flugs hein ihm die angere das Wort verdräjt «Chrückestupf! Chrückestupf!» u sy im Takt derzue gmarschiert. U wo Hansueli i d’Schmidte cho isch, het er dert richtig es Chrückestupf verlangt.

Ähnlig isch es eme Meitschi ggange, wo bi der Chrämere hätt sölle für ne Batze schwarze Fade choufe. Ungerwägs ischt ou für ne «schwarze Batze Fade» druus worde.

Hundert chlynni Lumpereie sy usbrüetet worde, u mängisch het es ou Stryt u Zangg ggä. Wäg eme Loch im Chopf sy dennzemol no kener groß Gschichte gmacht worde, es isch graad Hoor druber gwachse.

Bim Schuelhuus sy de angeri Spiil a d’Reie cho: Chriege, Schwinge, Fäle, Rutze, Stöckle, Schwarze Ma, Fuchs us em Loch, Salze-Gschmalze, es Schiffli fahrt vo Neueburg, i schicke’s ohni Lache furt, Vögeli-verchoufe... wär wett no alli wüsse!

Im Summer het’s ou Zyte ggä, wo die größere Buebe em Spiil nid vil dernoh gfrogt hei, wil sie sy z’müed gsi. We sie i d’Schuel cho sy, hei sie scho fascht es halbs Tagwärch hinger ne gha. Sie hei deheime müeße hälfe grase, mälche, mischten u im Stall mache u müeße d’Milch i d’Chäserei trääge, das ischt ihres tägliche Brot gsi. Teel von ne het’s scho afo schläfere, we der Ungerricht no chuum het agfange gha.

Vor der Winterschuel hei die meischte Bueben e chly ne Gruuse gha. Sie het föif Monet gwährt, u Ferie het es numen am Silveschter u Bärzelistag mögen erlyde. Mängischt isch scho usgänds Oktober es Schneeli gfalle, gäb emol der letscht Haber u die letschte Härdöpfel sy ygheimset gsi. D’Schuel het gäng am erschte Mändig im Wintermonet agfange. Uf dä Tag hei d’Schueler müeßen usgstaffiert sy mit brave Wärchtigchleidere u zueverlässigem Schuehwärch. Vor allem hei es Paar höch halblynig Uberstrümpf nid dörfe fähle, wo me d’Hose het chönne dryahe mache. E zümftigi Winterchappe het ou derzue ghört. Dennzemol sy glismeti, wulligi Schneechappe Mode gsi, wo me het chönnen uber d’Ohren abzieh u d’Litzi unger em Chini dür näh.

Uf em Waldgüetli obe het’s ou im Winter früech Tagwacht ggä. Wäge der Holzerei im Staatswald. Der Chlyn het bizyte chönne z’Morgen ässe u sys Zimisseckli mit Milch u Brot u Öpfle packe. I de chürzischte Tage hei no d’Stärne gschinne, wen er schi uf e Wäg gmacht het. U im Wald nide hei no d’Huuri ghulööret: Huoh... hu... huhuhu-huoh! U mängisch het es gschneebet u ghurniglet, ’s isch nid e Freud gsi, dryuse z’goh. Aber Bärgching sy abghertet, u die Gwachsenere hätte si nid derfür, wäge schlächtem Wätter deheime z’blybe. So ne Stubehöck wurd de bös usghunzet vo syne Kamerade!

Einischt am Morge het’s ou so uber alli Maße usöd to. Der Wätterluft isch ggange, der Chlyn u syner Kamerade hei ’s fasch nid erwehrt, daß er sche-n-i Schnee use gschosse het. Sie hei müeße schnobseren u verstelle, was sie möge hei. Fürchterlig Stöß sy cho. Wo sie näbenume luege, gseh sie, wi’s wyter änen am Chnubelbärg-Hüsli der Gerschild ablüpft. Wi ne Vogel, wo abstelle will, macht er Gleitflug schreeg i d’Hoschtert ahe u blybt dert zwüsche zwöine Bäume hange. Un jetz het der Luft ersch rächt syner Luusbüebereie chönnen usüebe. Strouschoub um Strouschoub ruumt er us der offete Bühni use, würblet se-n-uber d’Bäum uus u tröölt se-n-uber’sch stotzige Port ab wyt i ’s Grebliloch ahe.

Ei Winter isch der Schnee i der Nülliweid z’oberischt a d’Zuunstäcken uehe cho, d’Gatterstöck hei bloß öppen e Schueh druber uus gluegt. Aber denn isch es am luschtigschte gsi, z’Schuel z’goh. Der Schnee isch herte worde, es het chönne druber gschlittlet wärde nüt schönersch. Juhui, wi isch das alben uber die stotzige Syten ahepfiffe! Numen e Schyn het es ggä. Im Tääli niden isch der Bach i allne Studen obe ghanget. ’s Strößli isch völlig veryschet gsi, es längs, gschliffnigs Gletscherbang. De het ’s gheiße: «Wär ryte will, hock uuf!» Einen isch büüchligen uf e Schlitte gläge, e zwöite wi ne Ryter uf ihn ghocket, u hinger uf em Dechellade het no eine chönne chnöie. Gäb er das gmacht het, ischt er no zersch paar Schritt gsprunge u het der Schlitteten e ghörigen Aschutz ggä. Dernoh het der Schlitte afo zieh; wi schwerer daß isch glade gsi, wi strenger ischt er ggange. I paarne Minute sy sie scho bim Schuelhuus vor gsi.

Ds mittag hei d’Schueler chuum Zyt gha, ihri Milchgütterli z’lääre u ihrer Bitze Brot z’chnütsche. Dernoh isch es a Schmidtestutz vüre ggange, wo i ’s Strößli usgmündet het.

Ei Mittag isch dert ou wider e ganzi Trybete Bueben u Meitschi am Schlittle gsi. Du chunnt der alt Büehl-Sämel dür’sch Strößli hingere z’waggele. Er het glade gha. Erschtlig zwo früsch gfielet Waldsaage, die het er ame Seili a der Achsle treit. Derzue no nes usgwachsnigs Affli, wo-n-ihm d’Ougen u Ohre verha u der Schwanz um d’Bei ume glyret het. Er isch sälte vo Huus; aber wen er de einischt ischt ungerwägs gsi, het er nid ungärn es Trüeseli zue-n-ihm zwängt. Jetz ischt er emel trüeglete derhär cho, het für ihn sälber brichtet wi nes Buech, d’Häng zerworfe wi nen Afflikat, aber ke Blick voruuf to. Vom ganze Schlittezug, wo oben ahe cho isch, het er weder Mux no Gux gwahret. D’Buebe hei brüelet, was zum Muul uus möge het: Usee! Usee! Usee! Aber Sämel i sym Dusel het nid die gringschti Notiz dervo gno, u Stillha oder Näbenuusha isch de Schlittleren ou nid guet mügli gsi. Scho der erscht Schlitte erwütscht Sämele bim Bei, nimmt ihm’s ungeruse u storzet ne. Wi wen er vom Himel oben ahe chäm, haglet’s ne uber’sch Wägport uus u a ’s Bechli ahe. Dert het nen e alte Wydstock i d’Arme gno, süscht hätt er es Bad ou no erwütscht. Unger de Schlittlere het’s ou es Ghäscher ggä un e Putsch oder zwee, aber gfelligerwys ohni öppere z’schade. Sämel hätt si a syne Waldsaage wüescht chönne verletze; aber er ischt ou mit em bloße Schrecke dervo cho. Chuum ischt er uber’sch Port uehe ggragget gsi, het er afo ufbigähre wi ne Rohrspatz:

«D’Gringe sött men ech allne zsämen abhoue, dihr disen-u-äine Lööle! Cha me nid ou brüele, we emel mueß gschlittlet sy!»

«Mir hei doch brüelet!» wehre si d’Buebe. «Wi d’Stiere hei mer brüelet!»

«So hättit dr no lüter brüelet, dihr Möffe! Euch will i de go amole bim Schumeischter!»

«Nu, so gang nume, er gseht de grad, was mit der ischt!»

«Emel meh isch mit mer, weder mit settigne Luusere!» het Sämel brummlet u ischt afo loufe. D’Buebe hein ihm nohggugget, gäb er dür’sch Stägestöckli uuf gang, aber er isch bim Schuelhuus vorby, ohne näbenume z’luege. Chly wyter hinger ischt e Buur mit eme Chrisschlitte cho z’fahre u het es Roß ygspannet gha. Aber Sämel het nüt dervo gwahret u die ganzi Stroßebreiti für ihn nötig gha: der Buur het müeßen uf e Turnplatzg use ränke, daß er ne nid uberfahr. Wyter hei du d’Buebe nümme chönne luege.

Vom Schyfahre het me sälbisch no nüt gwüßt. Derfür sy die größere Buebe mit Zybschuehnen usgrüschtet gsi, nid öppe mit gchouften ysige. Die hätti für e Schnee zu ne schmaali Sole gha. Herthölzigi hei’s ou to, wo sie sälber hei chönne schnäfle u mit Schnüeren oder Riemmen a d’Schueh schnalle. Wär’sch het vermöge, het se-n-i der Schmidte lo bschlo, wär em Gält het müeße borge, ischt um Reiffysen uus u het se sälber bschlage. Dür die halsbrächerische Stütz ab sy ou die no hert sträng gnue ggange. Am schönschte sy sie glüffen uf em herte Schnee. Numen isch de öppen albeinischt e Fahrer ybrochen u ebstoche. I settigne Zyte het gäng der eint oder anger vo de Bueben es verblätzets Zyferblatt gha. Schwerer Unfäll hingäge sy kener vorcho. Juget het weeneli Tuget, aber Chatzegschicklichkeit, si gleitig chönne z’dräje un uf alli vieri z’falle.

All Winteren isch de ou der Schuelerchrieg früsch usbroche. Dä Bruuch isch vermuetlig so alt gsi wi ’s Schuelhuus sälber. Ei Generation het ne der angere vererbt, u die Jüngschte hei ne treulig wyter verwaltet wi ne heiligi Pflicht. D’Parteie hei si uf die natürligschti Wys bildet: Hie Latärnegrabe! Hie Liechtguetgrabe! D’Latärnegrebler hei uf ihrem Heiwäg hingerwärts müeße, die angeren es Stückli wyt vorwärts. Zum Abschiid hei die Hingeren u Vordere enangeren e Schlacht gliferet. Vor der Schuel isch es nie losggange, gäng ersch no der Schuel, gitreu dem Grundsatz: Zersch d’Pflicht u nachhär ’s Vergnüege! Es ischt en erwünschti Erholig gsi vo der Bankrütscherei.

Agfange het es regelmäßig mit ere tüechtige Schneeballete. Dernoh sy die Hitzigischten enangeren uf e Lyb grückt, hei enangere bodiget, im Schnee ume tröölt u ygsalzet. Die, wo ungerdar cho sy, hei afo giechtig wärde. Sie hei d’Schneeballen im Wasser tunkt, uf Roßstogle ggriffe, Chneblen u Chnütteli gluegt z’erwütsche u den angeren atribe. D’Gägepartei het alls wider zrugg gworfe u no meh derzue.

Der Chlyn het ou einisch so ne Bänggel welle zrugg spediere u gar mörderlig ufzoge. Aber der Schutz ischt ihm buechstäblig hingeruse ggange: Bim Ufzieh flügt ihm der Chnebel us de Fingere u zerschlot hingerzuehen i der Ungerschuelstuben es ganzes Pfäischterchrüz — Millionesoupäch! Weder es sy emel nume chlynni Schybli gsi! D’Lehrere chunnt erchlüpfti uf e Stägestock usez’schieße wi ne toube Hurnuuß:

«Wele het das gmacht?»

«Ig», bchennt der Chlyn, «i will se de morn cho zale!» Dermit isch der Dischbidaz scho uus gsi, d’Lehrere het si mit dem Anerbiete zfride ggä. Der Chlyn ischt jo hert gstroft gsi: Das Ungfeel het ihm d’Stöcklerbatze nowäßig us em Gäldseckeli gruumt. Aber destwäge het er glych wyter mitgmacht. Er het zu de Hingere ghört u nid wellen eine vo de Leidschte sy.

Noh-ti-noh het dä Chrieg jewylen afo usarte u gröberi, gfährligeri Formen anäh. Die Kämpfer hei si afo biwaffne. Chüehseelstümpe mit eme große Chnopf ussedra sy mitgno worde, Scheidweggeringe, alti Jäthouli ohni Stiil, abetüürligi Schlagwaffen aller Art. Drygschlagen ischt aber wungersälte dermit worde. Sie hei en angere Zwäck gha: em Ganzen e chriegsmäßigeren Astrich z’gä u mit chönne z’dröie u z’blagiere.

Blagaaschet isch worde, eh du liebi Zyt, was sy do für großhansigi Wort i der Luft ume gfloge, Wort, daß es die sälber schier hingertsi uberschlage het, wo se zum Muul uusglo hei:

Z’Safferet verrybe well me der Gägner, ne versackuhre, radibudle, hobelraade, wullgugelhuete, nen unger en Arm näh u lo z’todgheie, nen ungspitzt dür e Boden abschlo, daß er z’Australien äne chöm usez’schieße wi ne Fisch us ere Glungge — us däm Rohr use het’s gjödelet. D’Gägner, das sy allzsäme leidi Gägle gsi, Förchtine, Schlampseck, Schlappschwänz vo der truurigischte Sorte: «Sibe so Buebe, die stoßt men i Hosesack!» Die vo der eigete Partei hingäge... uh, sy das Kärlisse gsi, Chneble, Pickle, Utüüfle, wo nume so gstrahlet hei vo Heldetugete...!

Kurioserwys hei morndrisch druuf Fründ u Find wider fridlig näbenangere Platzg gha im Schuelbank inne.

U het’s de welle z’strub goh u in e würklige Chrieg u Haß usarte, isch de der Schumeischter ygschritte u het Waffestillstang diktiert. Er het es merkwürdigs Gschick gha, im rächten Ougeblick zum Vorschyn z’cho un yz’griffe. So lang es irgetwie aggangen isch, het er nüt gseh u nüt ghört, er het de Bueben e Freud ggönnt u ihri Art verstange. Isch es de gar z’wüescht u z’wild ggange, so het er de d’Rybi gründtlig abgstellt. Ei Partei het müeßen im Arräscht hocke, bis die anger ischt usser Schußwyti gsi... Dermit isch der ganz Rummel abgflauet u öppis angersch uf d’Trumme cho...

U ändtlig isch de ou dä läng Winter uberstange gsi, u Lehrer u Schüeler hei si gfreut, daß es Ferie ggä het.