Hieronymus Frobenius

Dialäkt: Baseldütsch

Dr Hieronymus Froben, au Hieronymus Frobenius odr Jeronimus Frobenius (* 6. Auguscht 1501 z Basel; † 13. Merz 1563 ebd.), isch ä wichdige Basler Buechdrucker und Verleger gsi.

Läbe

Churz bevor er am 6. Auguscht 1501 z Basel uf d Wält cho isch, isch d Schdadt dr Schwiizer Eidgenosseschaft as Schdadtort biidrätte. Dorum brichtet d Basler Chronik uf dr Siite 136, er siig "der erste Eidgenoss gewesen, so zu Basel geboren" und siig mit "Trommen und Pfeiffen zum Tauff getragen worden". Er het sich 1515 an dr Universidet iigschriibe. Won er z Louvain uf Bsuech gsi isch, isch er em Erasmus vo Rotterdam si Schüeler und Diener gsi. Er isch früeh ins Gschäft vo siim Vater, em Johann Froben, iidrätte - scho 1520 si die erschde zwei Wärk under siim Name druckt worde, eins drvo im Erasmus si Paraphrases in Epistolas ad Corinthios et Galatas. Öbbe zu dere Ziit isch er mit siim Fründ Niklaus Bischoff noch Chur gange und beidi hai vom bäbschtlige Legat Antonio Pucci dr Magister Artium Titel übercho.^[1] 1526 isch er z Italie gsi uf dr Suechi noch Manuskript. Noch em Dod vo siim Vaters an dr Pescht im Johr 1527 het er die berüehmti Offizin Froben gleitet, vo 1528 bis 1531 zsämme mit siim Schtiefvater, em Johann Herwagen , wo zum Bischbil dr Canon von Avicenna druckt het, und vo 1529 bis 1563 mit siim Schwoger, em Niklaus Bischoff. 1531 het er s Huus Zum Luft kauft. Wie si Vater het au dr Hieronymus än ängi fründschaftligi Beziehung mit em Erasmus vo Rotterdam gha, wo bi ihm z Gascht gsi isch und am 12. Juli 1536 in siim Huus gschdorben isch.^[2]

1530 het dr Hieronymus Frobenius im Georgius Agricola si Bermannus, sive de re metallica dialogus druckt^[3] und die naturwüssenschaftligi Enzyklopädii vom Plinius em Ältere in zwei Bänd, so wie si Vater fümf Johr vorhär vil Erfolg gha het mit der Plinius-Uusgob vom Erasmus vo Rotterdam. Dr Hans Holbein dr Jünger het au für ihn siini Büecher illuschdriert. Dr Frobenius het 1535 non ä Plinius-Uusgob vom Prager Philologen Sigismund Gelenius verleit. Er het die latiinischi Vulgata (1538) uusege, d Wärk vom Erasmus und zahlriichi antiki latiinischei und griechischi Wärke vo Chilleväter und au vo wältlige Autore. Im Johr 1556 het er poschtum im Agricola si De Re Metallica uf Latiinisch uusege und s Johr druf uf Dütsch under em Titel Vom Bergkwerck,^[3] wo für meh as es Johrhundert s Schdandartwärk für Mineralogii und Bärgbau gsi isch.

As Drucker isch dr Hieronymus Frobenius Mitgliid vo der Basler Safre-Zumft gsi. Er isch am 13. Merz 1563 z Basel gschdorbe.^[2]

Familie

Dr Hieronymus Froben isch ä Sohn vom Buechdrucker Johann Froben, em Begründer vo der schwiizerische Verleger- und Beamtefamilie Froben. Er het sich am 7. Januar 1524 mit dr Anna Lachner, dr Schwöschder vo siiner Schdiefmueter, verhürotet und 1544 mit dr Anna Brand (1520-1591), erä Schwöschter vom bekannte Rächts-Brofesser und Gsandte Bernhardus Brandus z Basel und Dochter vom Bürgermeischter Joder Brand (1488-1558). Siini Söhn dr Ambrosius (1537–1602) und dr Aurelius (1539–1587) si au in siini Offizin iidrätte und si siini Nochfolger worde.

Druckwärk

Hieronymus Frobenius amico lectori S. D. C. Plinii Secundi Historia mundi, denuo sic emendata, ut in superiori aeditione ... prae hac dormitatum viderit possit ... in hac ... vicimus nos ipsos, potissimum adjuti tribus ... pervetustis exemplaribus ... nonnihil etiam Beati Rhenani doctissimis annotationibus ... Adjunctus est index copiosissimus. ..., mit Holzschnittinitialen von Hans Holbein, Basel 1530

Literatur

Hofmann, Johann Jacob: Lexicon Universale, Historiam Sacram Et Profanam Omnis aevi, omniumque Gentium; Chronologiam Ad Haec Usque Tempora; Geographiam Et Veteris Et Novi Orbis; Principum Per Omnes Terras Familiarum [...] Genealogiam; Tum Mythologiam, Ritus, Caerimonias, Omnemque Veterum Antiquitatem [...]; Virorum [...] Celebrium Enarrationem [...]; Praeterea Animalium, Plantarum, Metallorum, Lapidum, Gemmarum, Nomina, Naturas, Vires Explanans. - Editio Absolutissima [...] Auctior [...]. - Leiden: Jacob. Hackius, Cornel. Boutesteyn, Petr. Vander Aa, & Jord. Luchtmans, 1698
Stammtafel "Froben" von Carl Roth (Wappenbuch der Stadt Basel)
Porträt von 1557 abgedruckt in: W. R. Staehelin: Basler Portraits aller Jahrhunderte. I. Bd. Basel: Frobenius 1919, Nr. 2
Alain Combes: Petit dictionnaire des Imprimeurs de Bâle dans la première moitié du XVIe siècle, 2006 (http://www.aventures.org/bibles/supplements/imprimeurs.htm)

Weblinks

Fuessnote

↑ Thomas Brian Deutscher, Peter G. Bietenholz, Contemporaries of Erasmus: A Biographical Register of the Renaissance, University of Toronto Press 2003, S.437
↑ ^2,0 ^2,1 Desiderius Erasmus, Opus Epistolarum Des Erasmi Roterodami, Oxford University Press 1992, S.443
↑ ^3,0 ^3,1 Alberto Martino, Lektüre und Leser in Norddeutschland im 18. Jahrhundert, Rodopi 1993, S.371

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Hieronymus_Frobenius“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.

[1] Thomas Brian Deutscher, Peter G. Bietenholz, Contemporaries of Erasmus: A Biographical Register of the Renaissance, University of Toronto Press 2003, S.437

[desiderius-2] 2,0 ^2,1 Desiderius Erasmus, Opus Epistolarum Des Erasmi Roterodami, Oxford University Press 1992, S.443

[martino-3] 3,0 ^3,1 Alberto Martino, Lektüre und Leser in Norddeutschland im 18. Jahrhundert, Rodopi 1993, S.371

[1]

[2]

[3]