Chranketserreger

Chranketserreger oder Pathogen si Stoff oder Organisme, wo d Gsundhäit vo andere Organisme chönne schäädige. Mä säit von ene in dr Medizin, ass si d Äigeschaft vo dr Pathogenidäät häi. Chrankhetserreger chönne Alge, Bakterie, Parasite, Bilz, Prione, Protiste, Wiire oder Viroid si.

Subzelluläri Erreger

Subzelluläri Erreger si intrazelluläri Parasite und underschäide sich vo normale Gift drdur, ass si sich in Wirtszälle dur Replikazioon vermeere; beziejigswiis im Fall vo de Prione dur Umfaltigsbrozäss vo nit pathogene Prione uf dr Überflechi vo Zälle, vermeere.

Pathogeni Wiire

Si kopple sich an Oberflechimolekül vo de Wirtszälle an und schlöise ihr Erbguet in d Zälle iine. Das chunnt bis in Zällkärn und veränderet d DNA vo dr Zälle. Es cha zun ere massive Replikazioon vom Wiirus-Körper (Genom und Protein) in dr befallene Zälle dur die vorhandene Zällorganelle choo.

Wiroid

Si bestöön usschliesslig us nume äim Äinzelstrang vo Ribonukleinsüüri (RNA), wo ringförmig gschlosse isch.

Wirusoid

D Verpackig und s Uuseschlöise isch drvo abhängig, ass es e Hälferwiirus in dr gliiche infizierte Zälle git

Satellite-Wiire

Das si subvirali Partikel, wo us eme Nukleinsüürimolekül und e baar Protein bestöön. Si chönne as unsälbstständige Wiire ufgfasst wärde, wo elläi nit in dr Laag si, sich in ere Wirtszälle z vermeere. Si bruuche für iiri Replikazion no äi oder sogar meereri Hälferwiire, wo d Wirtszälle gliichzitig mit ene infiziert si muess (Coinfekzion). S Hälferwiirus stellt d Funktioone zur Verfüegog, wo für d Vermeerig vom Satellit nöötig si. D Wirtszälle broduziert denn anstatt vom Wiirus hauptsächlig dr Satellit.

pathogeni Prione

Das si Protein mit alpha-Helix- und beta-Faltblatt-Terziärstruktuur, wo d Äigeschaft häi, ass si, äänlig wie Enzym, d Terziärstruktuur vo andere Protein verändere. Das bassiert allerdings iterativ, das häisst, die veränderete Protein wärde sälber zu pathogene Prione und wandle no mee Protein in Prione um.

Mikroorganisme

Die schädligi Wirkig vo Mikroorganisme basiert uf drei Mechanisme:

• si schädige s Gwääb dur Fagozytose, d. h. si ernääre sich vo Körperzälle
• si verursache e seer heftigi Immunreakzioon, vor allem hoochs Fieber, wo cha zum Dood füere
• si sondere aktiv Stoff ab, wo dr Körper schädige, oder es het sonigi in ene; die wärde freigsetzt, wenn dr Mikroorganismus abstirbt.

Bakterie

si schädige dr befalleni Organismus drdur, ass si Exotoxin (au Ektotoxin gnennt) und/oder Endotoxin bsondere. D Exotoxin wärde vo lääbigr Bakterie abgee und si Protein, mänggisch Enzym (z. B. Protease). Endotoxin si Däil vo dr Zällwand vo de Bakterie und wärde freigsetzt, wenn si abstärbe. Endotoxin si hochmolekulari Substanze, wo us Äiwiss (Protein), Meerfachzucker (Polysaccharide, das si Choolehüdrat) und Fettkomponänte (Lipide) bestöön.

Exotoxin verursache z. B. Cholera, Goggelüsche, Difterii, Tetanus und Scharlach.

Endotoxin verursache z. B. Typhus abdominalis und Salmonellose.

Wil sit für e Mensch gföörlig si, wärde Chrankhetserreger dur d Biostoffverornig in vier Risikogrubbe iidäilt.

äizälligi Parasite

meerzälligi Parasite

Chemischi und füsikalischi Iiflüss

In äinige Fäll wärde chemischi bzw. füsikalischi Iiflüss, wo Vergiftigserschiinige und Zellschäde verursache, au as Chrankhetserreger bezäichnet.

Litratuur

• Rüdiger Meyer: „Emerging Infections“. Gefahren durch neue und alte Krankheitserreger. In: Deutsches Ärzteblatt. 97, Nr. 25, ISSN 0176-3989, 2000, S. A1736–A1740 (Onläin-Teggstwersion).