Paul Jauch
| Dialäkt: Schwäbisch |
Dr Paul Jauch (* 10. Sebdembr 1870 z Schwennenga, heit: Villenga-Schwennenga; † 22. Juni 1957 en Enenga ondr dr Achl) isch a deitscher Zoichner ond Môler us-em Schwôbalendle gwäa.
Aus seim Leaba ändere
Abstammong, Jugend ond Ausbildong ändere
Dr Paul Jauch kommt am 10. Sebdembr 1870 em wirdabergischa Schwennenga uf d Welt. Sei Vaddr ischt a Uhraschildermôler, ond au scho em sella sei Vaddr ond sei Graußvaddr hend des Handwerk betriiba. Em Paule seine Vorfahra vo dr Muadr ihrer Seit stammet vo Enenga ondr dr Achl her. Zamma hend-se fenf Kendr, ond dr Paul isch dr zwoiteldescht vo-nen. Scho en seira Kendheit zeigt’r a grauß Talent zom Bildrmôla. Drom dät’r sich au am gernschda nôch seira Schualzeit uf dr Kunschtakademii zom Môler ausbilda lau. Weil’r abr scho bald em Aldr vo fenf Johr sein Vaddr vrlora hot, wär des fir sei Muadr an Luxus, wo-se sich et leischda kô. So schickt s-en halt e-na Lehr zo-ma Dekorazionsmôler nôch Roddaburg ob dr Tauber.
Freischaffendr Kinschtler ändere
Als Gsell macht sich dr Paul Jauch uf d Wandrschaft ond fendet Ôstellonga bei Handwerksbetriib en Stuegert, z Mincha, z Genf ond en Zirich. En seira Freizeit zuit’s-en naus en d Nadur. Emmr drbei hot’r an Zoichablock ond an Haufa Bleistift. S dauret au et lang, bis’r mit selle Hobby-Arbeida Ufseha bei de Fachleit erregt. Dia wellet des grauße Talent ferdra ond sorget drfir, dass dr Paul Jauch 1913 beim wirdabergischa Konschtvorei en Stuegert sei erschda Ausstellong kriagt. Des viile Lob, wo deet uf-en neiprasslet, befliiglet-en en seine Gedanka, sei Stell als Dekorazionsmôler ufzgäa ond a freischaffendr Kinschtler zo werra.
Noh em gleicha Johr zuit’r mit seira Muadr ond zwoi Schwestra vo Villenga nôch Enenga om, wo sei Muadr s eldrliche Haus en dr Eitlenger Strôß 5 g’erbt hot. Zwar môlt dr Paul Jauch emmr amôl wiidr au Eelbilder ond Aquarell, abr sei eigentlicha Begabong siht’r em Zoichna. Wia zo selle Zeida, wo-nr des noh als Steckapferd gmacht hot, fendet’r emmr noh seine meischde Motiv en dr freia Nadur. Au dr Hausberg vo Enenga ond Reitlenga, d Achl, fendet mr oft uf seine Bildr, emmr wiidr vo-ma andra Blickwenkl aus gsäa.
Em Dridda Reich ändere
Am 9. Sebdembr 1940 – oin Dag vôr-em Paul Jauch seim 70. Geburtsdag – wirdigt-en dr Gmoidrôt vo Enenga, dass’r mit seine Bildr ondr andrem au deam Nama vo seira Wahlhoimet zo meh Ehra vrholfa hot, ond bschliaßt, ara nuia Strôß da Nama „Paul-Jauch-Weag“ zo gäa. Weil seller Enenger Kinschtler mit seine Bildr fascht emmr a graußa Vorbondaheit mit seira Hoimet zeigt, probiiret em Dridda Reich d Nazis hartneckich, da Paul Jauch fir ihr Ideologii zo gwenna. Der abr erteilt-en a Abfuhr.
Bsondrs begeischdret vom Jauch seine Werk ischt sell jonga Enenger Lehrere Emilie Krebs. Dui begleidet-en emmr efders bei seine Konschtwanderonga, bis schliaßlich zwischa deane zwoi dr Fonka ibrschbrengt ond se a Paar werret. 1942 heiradet-se en dr Enenger Andreaskirch.
Dr greescht Erfolg kommt em Aldr ändere
Em Johr 1950 organisiirt d Gmoid Enenga zom Jauch seim 80. Geburtsdag a riisiga Ausstellong, wo Bildr vo-nem us älle seine Schaffensperioada zeigt. Dr Gmoidrôt dät-en au gern zom Enenger Ehrabirger ernenna, abr des will dr Paul Jauch et. Trotzdem wuud-am em hoha Aldr noh a bsondra Ehr zodoil: Dr Werner Jäckh, dr Chef vom Stuegerter Silbrburg-Vorlag, will a Buach em Großformat mit Gedicht ond Briaf vom Eduard Mörike rausbrenga ond dr Paul Jauch soll dô drzua de passende Zoichnonga beisteira. Mr woiß jô, dass’r scho emmr a graußr Bewondrer vo sellem Dichtr gwäa ischt ond em Lauf vo seim Leaba an Haufa Staziona erwandret hôt, wo sich dr Mörike beruaflich a Zeitlang ufghalda hôt. Viil hot’r dô drvoo mit-em Bleistift feschtghalda ond noh so wiidrgäa kenna, wia’s dr Mörike mit oigne Auga gseha hot. Am meischda freit’r sich ibr des Lob vo dr Fanny Hildebrand, em Mörike seira Dochtr, wo-nem sait, ihr Vaddr dät sich arg fraia, wenn’r des seha kennt.
Am 22. Juni 1957 schliaßt dr Paul Jauch em Altr vo 86 Jôhr seine Auga fir emmer. Sei ledschda Ruah fendet’r uf-em Friidhof vo Enenga.
Wia erennret sich d Nôchwelt an-en? ändere
Am 15. Dezembr 1983 hôt d Emilie Jauch d Paul-Jauch-Stiftong ens Leaba gruafa, wo sein gesamda kinschlerischa Nôchlass vrwaldet. Dô druss ischt a baar Jôhr schbäter s Paul-Jauch-Museom en dr Eitlenger Strôß 5 (em ehemaliga Wohnhaus) entstanda, wo vom Freindeskreis Paul Jauch e. V. betriiba wuud. Zom ôôgucka geit’s en sellem Haus ondr andrem neaba-ma Haufa Zoichnonga, Aquarell, Eelbilder ond Skizza au noh Briaf, wo dr Jauch gschriiba ond kriagt hôt.
Z Enenga geit’s an Paul-Jauch-Weag ond em Stadtdoil Schwennenga vo Villenga-Schwennenga a Paul-Jauch-Strôß.
Litradur ond Quella ändere
- Gabriele Karus: Eningen – Portrait der Achalmgemeinde, Verlag Harwalik, Reutlingen, 1990, S. 305 bis 307, ISBN 3-921638-26-7
- Am frisch geschnittenen Wanderstab, a Buach em Großformat mit 88 Bilder vom Paul Jauch ond ama Haufa Gedicht ond Briaf, wo dr Mörike gschriiba hot, Silberburg Verlag Werner Jäckh, Stuttgart, 1956