Schwarzwaldmädel

Wärkdaate
Originalditel:	Schwarzwaldmädel
Form:	Sengschbiilhafda Operedde
Originalsprooch:	Deutsch
Muusig:	Leon Jessel
Libretto:	August Neidhart
Uruffüerig:	25. Auguscht 1917
Ort vo dr Uruffüerig:	Berlin
Ort und Zit vo dr Handlig:	Dorf em wirdabergischa Schwarzwald om 1915 rom

Dialäkt: Schwäbisch

Schwarzwaldmädel isch a Operedde en drei Uffziig vom Leon Jessel. S Libreddo hot dr August Neidhart gschrieba. D Uruffiirong isch am 25. Auguscht 1917 z Berlin gwäa.

D Persona vo dr Handlong send

A Schwarzwaldmädle en-ra tibbischa Tracht so 1898

Dr Domkapellmoischtr Blasius Römer (Bariton)
S Hannele, sei Dechterle (Soubrette)
S Bärbale, em Domkapellmoischtr sei Haushaltshilf (Soubrette)
Dr Wirt vom „Blaua Ochsa“ wo Jürgen hoißt (Bassbuffo)
S Lorle, s Dechterle vom Wirt (jugendlicher Sopran)
D Malwine von Hainau, a jonga Adliga (Sopran)
Dr Hans (Tenor)
Dr Richard (Tenorbuffo)
De alt Traudl (dui muaß et senga kenna, s Schwätza langet)
Dr Schmußheim, a Berliner mit-ra graußa Gosch (bei deam isch koi bestemmda Stemmlag vorgschriiba, er muaß halt a Komiker sei ond a bissle senga kenna)
Musikanta, Bäuerenna ond Baura

Fürs Orkeschtr braucht ma

Zwoi Fleeda, zwoi Oboa, zwoi Klarinedda, zwoi Fagott, vier Herner, zwoi Trombeda, drei Posauna, oi Harf, oi Tscheleschda, Schlagwerk ond Streichr

Handlong

Ort ond Zeit

Dui Operedde schbiilt em kloina Dorf „Sankt Christoph“ em wirdabergischa Toil vom Schwarzwald. Wer jetzt ofangt, em Atlas noch dera Gmoid zo suacha, wuud se net fenda, weil’s des Dorf ibrhaupt et geit. Als Zeit vo dr Handlong muaß mr dui nemma, wo des Werk urufgfihrt worra isch, also so oms Johr 1915 rom.

Erschtr Akt

Em Musikzemmer vom Domkapellmoischtr

D Malwine von Hainau isch a mannstolls Weibsbild ond drzua no ganz saumäßig eifrsichtig. Ihr aktueller Schwarm isch dr Hans, abr weil se deam so furchtbar uff da Wecker ghot, losst’r se lenks liiga, haut ab ond fährt mit seim Freind Richard en da Schwarzwald. Dia zwoi hoffet, deet a bissle Ruhe zo fenda, om da Stress vom Alltagsleaba abzoschittla. Se landet en deam Dorf Sankt Christoph. Obwohl des eigentlich a ganz kloinr o‘bedeidender Flecka isch, hot’r – ond des isch wirklich zom Stauna – a riisiga Domkirch. Abr so ebbas geit’s au bloß en dr Operedde.

Wia dia zwoi en Sankt Christoph okommet, send deet d Vorbereidonga zom Cäciliafescht em volla Gang. Obwohl dr Domkapellmoischtr dobei nadiirlich ganz bsonders stark eigspannt ischt, vormiatet’r trotzdem no Zemmer an d Gäscht. Er sitzt grad en seim Arbeitszemmr ond klempret a bissle uf seim Klaviir rom, do klopft’s an dr Tiir: Zwoi jonge Manna kommet rei ond saget, se seiet Wandermusikanda ond dädet gern bei ehm ibernachta. Dia zwoi send nadirlich dr Hans ond dr Richard, ond em Domkapellmoischtr kommt dui Abwechslong grad reacht. Er onterhält se mit deane zwoi jonge Manna ganz guat. Abr – schlag me s Blechle – scho klopft’s wiidr an dr Tiir, ond wer kommt jetzt? – D‘ Malwine. Dui hot nämlich rauskriagt, wo ihr Hans nohganga isch, ond hofft, se kennt-an en deam scheena Schwarzwaldderfle omstemma. Bald wuud-ra abr klar, dass sich d e r jetzt zo deam jonga Schwarzwaldmädle nohzoga fihlt, wo en deam Haus beschäftigt isch. Des macht-ra abr et viel aus, schliaßlech isch jo nomol a jonger Mo em Haus, wo-se als Opfr ausgucka ko: Em Hans sei Freind Richard.

Schwärmerische Gedanka hot au dr Blasius Römer. Obwohl’r eigentlich scho an altr Krachr isch, hot’r sich ganz heimlich en sei jonga hibscha Haushaltshilf Bärbele verliabt. Er hot scho a baar mol vorghet, se zo froga, ob se sei Frau werra will, abr letzschtendlich hot’r sich doch et traut. S Bärbele hot en zwar gern ond geit em emmer mol wiidr a Kissle uff da Backa, abr des isch meh so zo vorstanda, wia wenn a Techterle ihrem Vaddr a Kissle geit.

Zwoitr Akt

Em Hof vom „Blaua Ochsa“ am Dag vom Cäciliafescht

Noch em Feschtgoddesdenscht geit's a grauß Remmidemmi em Hof vom „Blaua Ochsa“. Dr ganz Flecka isch deet versammlet. D‘ Musikanta spiilet auf, s wuud viil danzt ond glacht ond manchmol au gschdridda. Mitfeira duat au a Turischt aus Berlin, wo’s ganz wichtig hot. Er schmeißt grauße Reda ond fällt bei viele ganz o-a-gnehm uff.

Allmählich hot sich dui Nochricht romgsprocha, dr alte Römer dät heit seira Haushaltshilf an Heiratsotrag macha. De alt Traudl – a Weib, wo vo viile em Dorf gern ghänslt wuud – goht uff da Domkapellmoischtr zua ond sait em ganz offa ens Gsicht, er soll bloß koi Dommheit macha. Abr do dribr ko dr alt Römer bloß lacha. S verganget abr bloß a baar Menuda, ond scho bleibt em Domkapellmoischtr s Lacha em Hals stecka, wia-nr sieht, dass sei liabs Bärbele mit sellem herglaufena „Wandermusikanda“ Hans rombussiirt.

D Musikanda bittet om Ruhe ond saget, als nägschtr Danz dät d‘ Cäcilia-Polka drokomma. Noch-ra alda Sidde isch’s iblich, dass bei deam Tanz d Weibsbildr bestemma däffat, mit weam se danza wellet. S Bärbele entscheidet sich für da alta Römer. Abr bei sellem isch’s mit dr Wirde vo seim kirchlicha Amt et vereinbar, dass’r danzt. Er geit deshalb em Bärbele an Korb. Dees hänt au a bar jonge Burscha mitkriagt ond fanget o, s Bärbele zo vrschbodda. Wia se noh no saget, se sei a Hex, helt’s dr Hans nemme aus. Er goht ganz wild uf oin vo deane Burscha zua. Do drmit wuud abr bloß a riisiga Schlägerei ausgleest, ond dr Wirt vom „Blaua Ochsa“ muaß sei ganza Kraft eisetza, om d‘ Ruha wiidr oinigermaßa herstella zo kenna.

Drittr Akt

Drenna em Wirtshaus am Dag noch-em Cäciliafescht

Dr Schultes vo Sankt Christoph will obedengt rauskriaga, welcher Saukerle geschtern mit dera Schlägerei ogfanga hot. Abr älle seine Ostrengonga nützet nix. Er kriagt bloß mit, dass sich d Malwine ond dr Richard verlobt hänt. Ond s Bärbele kriagt a schleachda ond a guada Nochricht gleichzeitig: Se erfährt, dass ihr Vaddr gstorba isch ond ehra a grauß Vermeega henterlau hot. Wia dees dr alte Römer heert, kommt’r endlich au zor Oisicht. Dät’r nämlich jetzt emmr noh em Bärbele da Hof macha, no dät’s em ganza Dorf bloß hoißa, er wär a Mitgiftjägr. S Bärbele sait ehm, se häb sich ganz arg en da Hans vorliabt ond dät mit ehm en d Stadt ziaga. Des macht da Domkapellmoischtr ganz traurich, ond'r suacht Troscht en seira Kirchamusik.

Ebbes zom Werk

S kommt emmr mol wiidr vor, dass Autora, wo koine Schwoba send, a Gschicht em Schwäbischa spiila lent, so wia do en dera Operedde. Damit d Handlong au echt wirkt, muaß Lokalkolorit her. Ond dees sieht so aus: De oiheimische Persona kriaget an ihrn Nama oifach a „le“ o‘ghengt. Handlet d‘ Gschicht em Schwarzwald, müasset d‘ Mädla bei ma Fescht an Bollahuat traga, au wenn so an Huat en Wirklichkeit bloß de Evangelische en drei beschdemmde Schwarzwaldderfer traga dent. Guat macht sich au emmr a Norddeitscher – en deam Werk isch’s an Berliner -, wo a graußa Gosch hot ond sich beim Versuach, a baar Wertla schwäbisch zo schwätza, saumäßich blamiirt.

Ebbes zor Musik

S Beschde an dera Operedde isch emmr noh d Musik. Dui hot Schwong, goht ens Bluet ond en Gedanka sengt mr mit. Zo de Heheponkt ghairet dia Melodia vo de Liadr

Lockende Augen holder Sirenen leuchten uns tief ins Herz hinein
Muss den die Lieb stets Tragödie sein?
Mädle aus em schwarzen Wald, die sind nicht leicht zu habe, doch ein Schwabe hat die Gabe ...
Erklingen zum Tanze die Geigen

Vrfilmong

Dui Operette isch 1950 ondr dr Regie vom Hans Deppe vrfilmt worra. D Hauptrolla hend d Sonja Ziemann als Bärbele, dr Rudolf Prack als Hans, dr Paul Hörbiger als Domkapellmoischtr, d Gretl Schörg als Malwine, d Lucie Englisch als Lorle ond dr Ernst Waldow als komischer Berliner Fritz Bussmann (des isch der, wo en dr Operette „Schmußheim“ hoißt) gschbiilt. D Uruffiirong vo deam Film isch am 7. Septembr 1950 en Stuegert gwäa. Der Film isch oiner vo de greeschde Leiwanderfolg en dr Nochkriagszeit gwäa ond hot a ganza Serie vo Hoimatfilm ausglöst. Luag dô drzua da Hauptartikl Schwarzwaldmädel (Film).

Vermarkdong

Dr Riisaerfolg vo dera Operedde hält bis heit noh oh. „Das Schwarzwaldmädel“ isch an Begriff em ganza deitscha Sprochroom. Deshalb isch’s au koi Wonder, dass des Mädle Eizug en d‘ Werbong gfonda hot: D Rothaus-Brauerei loht s Mädle – abr ohne Bollahuat – vo de Flaschaetikedda lacha, mit Bollahuat isch se uf dr Kirschwassersalami vo dr Metzgerei Winterhalder en Elzach abbildet ond fir d Breisgaumilch derf des Mädle au mit Bollahuat Werbong macha.