Stänzler
Dä Artikel behandlet d Basler Bruefssoldate vo dr Mediationszit bis zur Uflösig vo de lokale Armeä in dr Schwiiz im Johr 1856. Fur anderi Bedütige vo Stänzler lueg do |
Dialäkt: Baseldütsch |
D Stänzler si Bruefssoldate z Basel in de Johr zwüsche 1804 und 1856 gsi.
Gschicht
ändereD Stadt Basel het sich sit em spoote Middelalter uf d Zümft verloo, wenn s drum gangen isch, d Stadt z verdeidige. Das Milizsytem het si au im 17. und 18. Johrhundert bhalte. D Schwiizer Stedt hai zwar 1653 dr Chrieg gegen ihri Buure gwunne, hai s aber denn nümme gwogt, vo ihre Landschafte diräkti Stüüre z fordere. So het ene s Gäld gfehlt, zum e Bruefsarmee ufbaue. Basel het zwar scho im 17. Johrhundert e chliini Stadtgarnison im Dienst gha, aber die het numme d Stadtdoor und -muure bewacht. 1799 isch die Garnison ufglöst worde, wil d Franzoose, wo d Stadt 1798 bsetzt hai, ihri Pflichde übernoh hai.
1804 si d Franzoose wider abzooge, und d Stadt het e Standeskompanii mit fümf Offizier, zweiäfuffzig Underoffizier und 148 Soldate ufgstellt. Dene het mä bald abkürzt Stänzler gsait. Si si für die öffentligi Sicherheit verantwortlig gsi, hai an de Door Wach gschoobe, Brugge und öffentligi Gebäud beschützt und Füür glöscht. Si si in dr ehemolige Chille vom Steinechloster, em Blömli, under miserable Umständ iiquardiert gsi, und zwai Soldate hai in eim Bett müesse schloofe. Au ihri Behandlig isch schlächt gsi: zur Stroof si si öffentlig aabegmacht und gschlage worde. Dr Kommandant Johannes Burckhardt het in de Unruehe vor dr Kantonsdeilig sogar e Soldat lo verschiesse, wil er e Befähl verweigeret het.
Im Baselbieter Unabhängikeitschrieg 1833 hai d Stänzler mit 340 Maa d Hauptlast vom Kämpfe müesse überneh; si si au gschuld am Brand vo Brattele gsi. Bi dr Hülfteschanz isch dr Johannes Burckhardt verwundet worde und d Stänzler hai sich afo zuruggzieh. D Milize, wo gar nid zur Schanze vorgruggt gsi si, hai sich rasch zruggzoge, wo uf sä gschosse worden isch. Die meiste Basler, wo umchoo si, si uf em Rückzug dur d Hard gfalle. D Stänzler hai meh as zäh Brozänt Doti gha.
D Eidgenosseschaft het druf Basel befoole, d Standeskompanii ufzlööse und dr Johannes Burckhardt het e neus Korps, d Standesdrubbe, ufgstellt, und das hätt 201 Maa sötte ha. Si si wie vorhär im alte Stäinechloster iiquartiert gsi und hai dr Stadt zwar e grösseri Bolizei gspaart, aber d Lüt hai immer no dänkt, dass son e stehendi Drubbe z düür chiem, und mä het immer wider drüber diskutiert, si ganz abzschaffe. Immer meh Soldate häi in de 1840er und 50er desertiert, wil si im Usland besser hai chönne verdiene, bis am 14. Juni 1856 d Drubbe denn ufglöst worden isch as letschti stehendi Drubbe in dr Schwiz.[1]
D Bevölkerig und d Stänzler
ändereBruefssoldate si z Basel draditionell umbeliebt gsi. D Basler Bürger hai sälber in ihrer Miliz dient und d Stänzler, wo hüfig us fremde Dienst in d Schwiiz zrugg cho si, verachdet und verspottet. Mä het von ene gsait, ass mä sä scho vo wiitem an dr Alkoholfahne, won ene vorusfliegi, chönni erkenne.
D Stänzler hitte
ändereD Tradition vo de Stänzler wird 1922 vo dr Basler Mittwoch-Gesellschaft 1907 widerbeläbt und wytergfiehrt. Sie ibernimmt d Uniforme vo dr ehemolige Basler Standeskompanie us em 18. und 19. Johrhundert und wird sit denn an nationali und internationali Veranstaltige yglade, wo sy d Stadt Basel vertritt.
E baar Höhepinkt vo ihre Ufdritt sin d Dailnahm an dr Landesusstellig 1939, dr EXPO 1964, em Carnaval d'Eté in St-Ouen Paris 1969, em Münchner Oktoberfest 1994, 2003, 2010 und 2015, am Cannstatter Volksfest in Stuttgart in de Johr 2006, 2012 und 2017, an dr Steubenparade in New York 2014 oder am Zürcher Säggsilytte 2018. Drzue kemme Ufdritt in Basel, ebbe bi dr Ereffnung vo dr Grien 80, an offizielle Anlöss vo dr Basler Regierung, als Basler Delegation an verschiedene Schitzefeschter oder an dr 450 Johr- und an dr 500 Johr-Fyr vom Ydritt vo Basel in d Aidgenosseschaft 1951 und 2001.
Externe Links
ändereQuelle
ändere- Josef Rosen, Finanzgeschichte Basels im späten Mittelalter: gesammelte Beiträge 1971-1987, Franz Steiner Verlag, 1989, S.410
- Paul Burckhardt, Geschichte der Stadt Basel von der Zeit der Reformation bis zur Gegenwart, Helbing & Lichtenhahn, 1957, S. 188ff.
- «Die Standeskompagnie/Standestruppe 1804-1856» uf albasel.ch, abgrüeft am 19. Merz 2011
- «Stänzler» uf Basler Bauten, abgrüeft am 19. Merz 2011
- «Wie man Fische fängt und 200 Jahre alt wird» vom J. J. Seiler uf grabmacherjoggi.ch, abgrüeft am 19. Merz 2011
Fuessnoote
ändere- ↑ Basler Bauten (Site cha nüme abgrüeft wärde; Suche im Webarchiv) : Verteidigung und Bewachung der Stadt, abgrüeft am 21.6.2012