Text: Briäder Grimm „Chinder- un Huusmärli“ - Jorinde und Joringel

Briäder Grimm: Chinder- un Huusmärli (7. Uflag 1857)

Nr. 69 - Jorinde und Joringel - D Jorinde ùn der Joringel (Ibersetzig in dr Dialäkt vum Untere Markgräflerland)

S isch emool e ald Schlos zmidsen in eme groose, dige Wald gsii, doodine hed e aldi Frau ganz elai gwoond, des isch e Èèrzzauberi gsii. Am Daag hed si sich zuen ere Chaz gmachd oder zuen eme Naachdyyl, zoobe aber isch si wider oordili wien e Mänsch gschdalded gsii. Si hed chene s Wild ùn d Veegel chyyderle, derno hed si si gmezged, gchochd ùn broode. Wän eber ùf hùnderd Schrid im Schol nooch chùù isch, hed er miese schdil schdoo ùn hed sich nimi chene vù der Schdel riere, bis si ne loosgsaid hed; wän aber e chyyschi Jùmbfere in dää Grais chùù isch, no hed si si in e Voogel verwandled ùn si derno in e Cheefig yygschbèèrd ùn hed der Cheefig in Chamere vùm Schlos draid. Si hed vilichd siibedöuserd soonigi Chèèrb ghaa mid soonige säldene Veegel im Schlos.

Jez isch emool e Jùmbfere gsii, die hed Jorinde ghaise; si isch scheener gsii wie ali andere Maidli. Die ùn e aarg scheene jùnge Bùùrschd, wù Joringel ghaise hed, hän sich enand verschbroche ghaa. Si sin in der Bruddääg gsii, ùn si hän iire greeschd Vergniege ghaa, ais noch em andere. As si jez emool hän chene elai midnand schwäze, sin si im Wlad schbaziere gange. „Bhied di“, hed der Joringel gsaid, „as der nid esoo nooch zuem Schlos chùnsch.“ Si isch e scheenen Oobe gsii, d Sùne hed zwische der Schdäm vù der Baim häl dùùregschiine ins dùùnggel Grien vùm Wald, ùn d Duube hed jeemerli ùf der alde Maiebueche gsùnge.

D Jorinde hed als ghiile, isch im Sùneschyy hiighogd ùn hed gjoomered; der Joringel hed au gjoomered. Si si esoo verschroge gsii, wie wän si häde sode schdäärbe; si hän sich ùmegluegd, sin verrùgd gsii ùn hän nid gwisd, wùùhii si häde sode haimgoo. Halber isch d Sùne no iiber em Bäärg gschdande, ùn halber isch si ùndere gsii. Der Joringel hed dùùr s Ghiirschd gluegd ùn di ald Muure vùm Schlos nooch byy sich gsää; är isch verschroge ùn hed Doodesengschd ghaa. D Jorinde hed gsùnge:

„Myy Veegeli mid em Ringeli rood
Singd lyyde, lyyde, lyyde:
Äs singd im Dyybeli sy Dood,
Singd lyyde, lyy – zigid, zigid, zigid.“

Der Joringel hed noo der Jorinde gluegd: D Jorinde isch in e Naachdigal verwandled gsii, die hed gsùnge: „Zigid, zigid.“ E Naachdyyl mid gliejigen Auge isch drèimool ùm si ùmegflooge ùn hed drèimool gschröue: Schu, huu, huu, huu.“ Der Joringel hed sich nid chene riere; är isch wien e Schdai doogschdande, hed nid chene hyyle, nid schwäze, nid Hand ùn Fues riere. Jez isch d Sùne ùndergange gsii, der Yyl isch in e Hege gflooge; ùn glyy drùf isch e aldi, chrùme Frau us däm fiirechùù, geel ùn maager – groosi roodi Auge, chrùmi Naas, wù mid em Schbiz bis ans Chiini glängd hed. Si hed gmùùrmered, hed d Naachdigal gfange ùn hed si ùf der Hand fùùrddraid. Der Joringel hed nyd chene saage, nid vù der Schdel chùù; d Naachdigal isch fùùrd gsii. Ändli isch des Wyyb wiider chùù ùn hed mid ere dùmbfige Schdig gsaid: „Gries di, Zachiel, wän s Meendli in s Chèèrbli schyynd, bind loos, Zachiel, zue der guede Schdùnd.“ Do isch der Joringel looswoore. Är isch vor däm Wyyb ùf Chnyy ghèid ùn hed bäde, si mèèchd iim syyni jorinde wiidergee; aber si hed gsaid, är sol si nie wiider haa, ùn isch fùùrdgange. Är hed gruefe, är hed ghiile, är hed gjoomered, aber ales ùmesùnschd. „Uu, was sol miir gschääne?“ Der Joringel isch fùùrdgange ùn isch ändli in e främd Doorf chùù, doo hed er langi Zyd d Schoof ghieded. Vyylmool isch er im Ringrùm ùm s Schlos ùmegange, aber nid z nooch derbyy. Ändli hed s em emool znaachd draumd, är fänd e bluedroodi Blueme, wùù in der Midi vùn ere e scheeni groosi Pèèle wäär. Die Blueme hed er abbroche, isch dermid zem Schlos gange – ales, was er mid dääre Blueme aaglängd ghaa hed, isch vù der Zauberèi frèi woore; au hed s em draumd, är heeb dooderdùùr syyni Jorinde wiidergriegd. Demoorge, wùùn er verwachd isch, hed er aagange, dùùr Bäärg ùn Daal z sueche, eb er e soo ne Blueme fänd. Är hed bis zem nyynde Daag gsuechd, do hed er die bluedrood Blueme demoorge friei gfùnde. In der Midi isch e groose Daudrobfe gsii, esoo groos wie di scheenschd Pèèrle. Die Blueme hed er Daag ùn Naachd bis zem Schlos draid. Wien er ùf hùnderd Schrid bis zem Schlos chùù isch, do isch er nid feschd woore, sùndere är isch wyderschd bis an s Door gange. Der Joringel hed sich hooch gfraid, hed des Door mid der Blueme aaglängd, ùn si isch ùfgschbrùnge. Är isch yyne gange, dùùr der Hoof, hed gloosd, wùn er die vyyle Veegel vernääm – ändli hed er s ghèèrd. Är isch gangen ùn hed der Saal gfùnde, doodinen isch d Zauberi gsii ùn hed d Veegel gfuedered in dääne siibedöuserd Chèèrb. Wù si der Joringel gsää hed, isch si bees woore, seli bees, hed gschälde, hed Gifd ùn Gale geeg en gschbèid, aber si hed ùf zwee Schrid nid chene an en chùù. Är hed sich nid zuen ere gchèèrd ùn isch gange, hed die Chèèrb mid der Veegel bschaud; doo sin vyyl hùnded Naachdigale din gsii, wie hed er sole syyni Jorinde wider finde? Wien er esoo zuegsää hed, hed er gmèèrgd, as di Ald häälige e Chèèrbli mid aim Voogel ewäggnùù hed ùn dermid ùf d Diire zuegangen isch. Gschnäl isch er derzuegùmbd, hed s Chèèrbli mid der Blueme aaglängd ùn au des ald Wyyb - nùù hed si nimi chene zaubere, ùn d Jorinde isch doo gschdande, isch em ùm der Hals, esoo scheen, wie si dèèrdemool gsii isch. Do hed er au ali andere Veegel wider zue Jùmbfere gmachd, ùn no isch er mid syynere Jorinde haimgangen, ùn si hänlang vergniegd midnand gläbd.