Text: Briäder Grimm „Chinder- un Huusmärli“ - Sneewittchen

Briäder Grimm: Chinder- un Huusmärli (7. Uflag 1857)

„Schneewittchen“ aus „Mein erstes Märchenbuch“ 19. Jh.

Nr. 53 - Sneewittchen - Schneewysli (Ibersetzig in dr Dialäkt vum Untere Markgräflerland)

S isch emool zmidsen im Winder gsii, ùn d Schneefloge sin wie Fäädere vùm Himel aabeghèid, doo isch e Cheenigi an eme Fänschder ghogd, wù ne Ramen us schwaarzem Eebeholz ghaa hed, ùn hed gnaaid. Ùn wie si so gnaaid hed ùn noch em Schnee ùfgluegd hed, hed si sich mid der Noodlen in der Finger gschdochen, ùn s sin drèi Drobfe Blued in Schnee ghèid. Ùn wel des Rood im wyse Schnee so scheen uusgsää hed, hed si by sich dänggd: häd i ne Chind eso wys wie Schnee, eso rood wie Blued ùn eso schwaarz wie s Holz an der Rame. Bal drùf hed si ne Dèèchderli iiberchùù, des isch eso wys gsii wie Schnee, eso rood wie Blued ùn eso schwaarzhoorig wie Eebeholz, ùn isch wäge däm s „Schneewysli“ ghaise woore. Ùn wù des Chind ùf d Wäld chùù isch, isch d Cheenigi gschdoorbe.

Noch eme Joor hed sich der Cheenig en anderi Frau gnùù. S isch e scheeni Frau gsii, aber si isch schdolz gsii ùn iibermiedig ùn hed s nid chene verdlyyden, as eber sod scheener syy wie sii. Si hed e wùnderbaare Schbiegel ghaa. Wän si vor dää gschdanden isch ùn sich drin bschaud hed, hed si gsaid:

„Schbiegli, Schbiegli an der Wand,
Wäär isch di Scheenschd im ganze Land?“

No hed der Schbiegel Andword gee:

„Frau Cheenigi, iir sin di Scheenschd im Land.“

Doo isch si zfriide gsii, wel si gwisd hed, as der Schbiegel d Woored said. S Schneewysli aber isch gwagsen ùn isch al scheener wooren, ùn wù s siibe Joor ald gsii isch, isch s esoo scheen gsii wie der haidere Daag ùn scheener wie d Cheenigi sälber. Wù dien emool iire Schbiegel gfrogd hed:

„Schbiegli, Schbiegli an der Wand,
Wäär isch di Scheenschd im ganze Land?“

No hed er Andword gee:

„Frau Cheenigi, iir sin di Scheenschd doo,
Aber s Schneewysli isch döuserdmool scheener wie iir.“

No isch d Cheenigi verschrogen ùn isch geel ùn grien woore vor Nyyd. Vù dääre Schdùnd ab, hed sich ere s Häärz im Lyyb ùmgchèèrd, wän si s Schneewysli gsää hed, esoo hed si s Maidli ghasd. Ùn der Nyyd ùn der Hoochmued sin in iirem Häärz al hèècher gwagse wie Ùùchrud, as si Daag ùn Naachd ke Ruei nid me ghaa hed. No hed si im e Jeeger gruefen ùn hed gsaid: „Bring s Chind uusen in Wald, ich wil s nimi vor myynen Auge sää. Der solsch s ùmbringen ùn mer Lùngen ùn Lääbere mibringen as Bewyys.“ Der Jeeger hed gfolgd ùn hed s uusegfierd ùn wùn er der Hiirschfänger zooge ghaa hed ùn im Schneewysli sy ùùschùldigs Häärz hed wele dùrchboore, hed s aafange hyylen ùn hed gsaid: „Aa, lieber Jeeger, lomer my Lääben, ich wil in der wild Wald laufen ùn nimimee wiider haimchùù.“ Ùn wel s esoo scheen gsii isch, hed der Jeeger Beduures ghaa mid em ùn hed gsaid: „Se lauf aane, du aarms Chind.“ Di wilde Dierer wùùre di bal gfräse haa, hed er dänggd, ùn doch isch s em gsii, wie wän e Schdai vù syynem Häärz droold woore wäär, wel er s nid hed bruuchen ùmbringe. Ùn wù graad e jùng Sèili derhäär gschbrùnge chùù isch, hed er s abgschdoche, hed Lùngen ùn Lääbere uusegnùù ùn hed si der Cheenigi as Bewyys midbroochd. Der Choch hed si miesen in Salz chochen, ùn des bees Wyyb hed si ùfgäsen ùn hed gmaind, s heeb im Schneewysli sy Lùngen ùn Lääbere gäse.

Nù isch s aarm Chind muederseelenelai gsii ùn s isch em esoo Angschd wooren, as es ali Bleder an der Baim aagluegd hed ùn nid gwisd hed, wie s sich sod hälfe. Do hed s aafange laufen ùn isch iiber di schbize Schdai ùn dùùr d Doorne glofen, ùn di wilde Dierer sin an em dùùregùmbd, aber si hän em nyd due. S isch glofe, solang as d Fies no hän fùùrd chene, bis es bal hed wele zoobe wääre. Do hed s e chlai Hyysli gsää ùn isch yynegange go sich uusrueje. In däm Hyysli isch ales chlai gsii, aber esoo fyyn ùn syyferli, as mer s nid chaa saage. Do isch e wysdegds Dischli gschdande mid siibe chlaine Däler, e jeedes Dälerli mid syynem Lefeli, derzue siibe Mäserli ùn Gääbeli ùn siibe Bächerli. An der Wand sin siibe Bedli nääbenenand ùfgschdeld gsii ùn schneewysi Lyyndiecher driiberdegd gsii. S Schneewysli, wel s esoo hùngrig ùn dùùrschdig gsii isch, hed vù jeedem Dälerli e weng Gmies ùn Brood gäsen ùn hed us jeedem Bächerli e Drobfe Wyy drùngge, wel s hed nid welen in ainem elai ales ewägnee. Derno, wel s esoo mied gsii isch, hed s sich in e Bedli glaid, aber kais hed basd, s aind isch z lang gsii, s ander z chùùrz, bis ändli s sibd rächd gsii isch: ùn do drin isch s liige bliibe, hed sich im liebe God ghaise ùn isch yygschloofe.

Wùù s ganz dùnggel woore gsii isch, sin d Hère vù däm Hyysli chùù, des sin di siibe Zwäärg gsii, wù in der Bäärg noch Äärz bigled ùn budled hän. Si hän iiri siibe Liechdli aazùnden, ùn wùù s derno häl im Hyysli gsii isch, hän si gsää, as eber dine gsii isch, wel s isch nid ales esoo in der Oornig gsii, wie si s verloo hän. Der Èèrschd hed gsaid: „Wäär isch ùf myym Schdieleli ghogd?“ Der Zweed: „Wäär hed vù myym Dälerli gäse?“ Der Drid: „Wäär hed vù myym Wegli gnùù?“ Der Vierd: „Wäär hed vù myym Gmiesli gäse?“ Der Fimfd: „Wäär hed mid myym Gääbeli gschdoche?“ Der Segsd: „Wäär hed mid myym Mäserli ghaue?“ Der Sibd: „Wäär hed us myym Bächerli drùngge?“ No hed der Èèrschd ùmegluegd ùn hed gsää, as ùf syynem Bed e chlaini Däle gsii isch, no hed er gsaid: „Wäär isch i my Bedli drambd?“ Di andere sin glofe chùù ùn hän gruefe: „I myym isch au eber glääge.“ Der Sibd aaber, wùn er in syy Bed gsää hed, hed s Schneewysli gsää, des isch dine gläägen ùn hed gschloofe. No hed er in der andere gruefe, die sin häärglofe chùù ùn hän gschröue voor Verwùnderig, hän iiri siibe Liechdli ghoold ùn hän s Schneewysli aaglyychded. „Jee, du lieber God! Jee, du lieber God!“ hän si gruefe. „Was isch des Chind esoo scheen!“ Ùn hän esoo ne groosi Fraid ghaa, as si s nid ùfgwegd hän, si hän s im Bedli fùùrdschloofe loo. Der sibd Zwäärg aaber isch by syyne Kameraade gschloofe, by jeedem ai Schdùnd, no isch d Naachd ùme gsii.

Wùù s demoorge gsii isch, isch s Schneewysli verwachd, ùn wie s di siibe Zwäärg gsää hed, isch s verschroge. Si sin aber fryyndli gsii ùn hän gfrogd: „Wie haisch duu?“ - „Ich hais Schneewysli“, hed s Andword gee. „Wie bisch duu in ùnser Huus chùù?“ hän d Zwäärg wyderschd gfrogd. No hed s ene verzeld, as syyni Schdiefmueder s heeb welen ùmbringe loo, der Jeeger heeb em aber s Lääbe gschänggd, ùn doo sèi s glofe der ganz Daag, bis es ändli iire Hyysli gfùnde heeb. D Zwäärg hän gsaid: „Wid ùnsri Huusaarbed mache, choche, d Beder mache, wäsche, naajen ùn schdrigen, ùn wid ales gadig ùn syyferli halde, no chaasch byyn is blyyben, ùn der solsch nyd mangle.“ - „Joo“, hed s Schneewysli gsaid, „vù Häärze gäärn“, ùn isch byyn ene bliibe. S hed ene s Huus in Oornig ghalde: Demoorge sin si in d Bäärg gange go Äärz ùn Gold sueche, zoobe sin si wider chùù, ùn no hed s Äse miese fèèrig syy. Am Daag isch s Maidlin elai gsii; do hän s di guede Zwäärgli gwaarnd ùn hän gsaid: „Bhied di vor dyyre Schdiefmueder, die wùrd bal wisen, as der doo bisch, los joo niemer yyne.“

Wù d Cheenigi glaubd ghaa hed, si heeb d Lùngen ùn d Lääbere vùm Schneewysli gäse, hed si nyd anders dänggd, as si wäär wiider di Èèrschd ùn di Scheenschd. Si isch vor der Schbiegel gschdanden ùn hed gfrogd:

„Schbiegli, Schbiegli an der Wand,
Wäär isch di Scheenschd im ganze Land?“

No hed der Schbiegel Andword gee:

„Frau Cheenigi, iir sin di Scheenschd doo,
Aaber s Schneewysli iiber der Bäärg
Bi der siibe Zwäärg
Isch no döuserdmool scheener wie Iir.“

Do isch si verschroge, wel si gwisd hed, as der Schbiegel ke Lùùg said, ùn si hed gmèèrgd, as der Jeeger si versegled hed ùn s Schneewysli no lääbig gsii isch. Ùn doo hed si gschdudierd ùn gschdudierd vù Nèiem, wie si s häd welen ùmbringe, wel solang as sii nid di Scheenschd gsii isch im ganze Land hed ere der Nyyd ke Ruei nid gloo. Ùn wùù si sich ändli ebis uusdänggd ghaa hed, hed si sich s Gsiichd gfäärbd ùn hed sich wien en aldi Chroomeri aaglaid, mer hed si nimi gchänd. In dääre Gschdald isch si iiber di siibe Bäärg zue der siibe Zwäärg gange, hed an d Diire gchlobfd ùn hed gruefe: „Scheeni Waar fail, fail!“ S Schneewysli hed zem Fänschder uusegluegd ùn hed gruefe: „Guede Daag, liebi Frau, was hän er zem verchaufe?“ - „Guedi Waar, scheeni Waar“, hed si Andword gee, „Schnierriemen in alene Faarbe“, ùn hed ain fiirighoold, wù us bùnde Syyde gfloochde gsii isch. Die èèrli Frau chaan i yyneloo, hed s Schneewysli dänggd, hed der Riigel an der Diiren ùfgmachd ùn hed sich dä näd Schnierrieme gchaufd.

„Chind“, hed di Ald gsaid, „wie der uussiisch! Chùm ich wil din emool gadig schniere.“ S Schneewysli isch nid misdröuisch gsii, hed sich voor si aane gschdeld ùn hed sich mid däm nèie Schnierrieme schniere loo: aber di Ald hed gschwind gschnierd ùn hed esoo feschd gschnierd, as im Schneewysli s Schnuufe vergangen isch ùn s wie dood hiighèid isch. „Nùù bisch duu di Scheenschd gsii“, hed si gsaid ùn isch uusebräsierd.

Nid lang derno, zoobe, sin di siibe Zwäärg haimchùù; aber wie sin si verschroge, wù si iir lieb Schneewysli hän sää ùf em Boode liigen, ùn s hed sich nimi grierd ùn nid bewegd, wie wän s dood gsii wäär. Si hän s in d Hèèchi glùbfd, ùn wel si gsää hän, as es z feschd gschnierd gsii isch, hän si der Schnierriemen abenandghaue - do hed s e weng aafange schnuufen ùn isch noodnoo wiider lääbig woore. Wù d Zwäärg ghèèrd ghaa hän, was basierd gsii isch, hän si gsaid: „Die ald Chroomersfrau isch niemes anderschd gsii wie di godloos Cheenigi - bhied di ùn los ke Mänsch yyne, wä miir nid byy der sin.“ Wù des bees Wyyb aber hainchùù isch, isch si vor der Schbiegel gangen ùn hed gfrogd:

„Schbiegli, Schbiegli an der Wand,
Wäär isch di Scheenschd im ganze Land?“

No hed er wie sùnschd als Andword gee:

„Frau Cheenigi, iir sin di Scheenschd doo;
Aber s Schneewysli iiber der Bäärg
Bi der siibe Zwäärg
Isch no döuserdmool scheener wie Iir.“

Wù si des ghèèrd hed, isch eren ales Blued zem Häärz glofe, esoo isch si verschroge, wel si hed wool gsää, as es Schneewysli wiider lääbig wooren isch. „Jez aaber“, hed si gsaid, „wil i mer ebis uusdängge, wù dii sol liifere“, ùn mid Hägsechinschd, wù si verschdande hed, hed si ne gifdige Schdreel gmachd. No hed si sich verchlaided ùn hed d Gschdald vùn emen alde Wyyb aagnùù. Esoo isch si iiber di siibe Bäärg zue der siibe Zwäärg gange, hed an d Diire gchlobfd ùn hed gruefe: „Guedi Waar fail, fail!“ S Schneewysli hed uusegluegd ùn hed gsaid: „Geen nùme wyderschd, ich dèèrf niemes yyneloo.“ - „S Aaluege wùrd der doch erlaubd syy“, hed di Ald gsaid, hed der gifdig Schdreel uusezoogen ùn hed en in d Hèèchi ghebd. No hed er in däm Chind esoo gued gfalen, as es sich s hed ùfschwäze loo ùn d Diiren ùfgmachd hed. Wù si sich ainig woore sin iiber des Gschäfd, hed di Ald gsaid: „Nùù wil i din emool gadig schdreele.“ S aarm Schneewysli hed an nyd dänggd ùn hed di Ald mache loo; aber chuum hed si der Schdreel in d Hoor gschdegd, hed s Gifd aafange wiirgen ùn s Maidli isch bsinigsloos aabeghèid.

„Duu Scheenschdi vù Alene“, hed des bees Wyyb gsaid, „jezen isch s ùm di gschää“, ùn isch fùùrdgange. Zem Glig aber isch s bal zoobe woore, wù di siibe Zwäärgli haimchùù sin. Wù si s Schneewysli wie dood ùf em Boode hän liige sää, hän si glyy d Schdiefmueder im Verdachd ghaa, hän gsuechd ùn hän der gifdig Schdreel gfùnden, ùn chuum hän s en uusezoogen, isch s Schneewysli wiider zue sich chùù ùn hed verzeld, was basierd isch. No hän s em nochemool d Waarnig gee, as es sol ùfbasen ùn niemerem nid d Diiren ùfmache.

D Cheenigi hed sich derhaim voor der Schbiegel gschdeld ùn hed gsaid:

„Schbiegli, Schbiegli an der Wand,
Wäär isch di Scheenschd im ganze Land?“

No hed er wie dervoor Andword gee:

„Frau Cheenigi, iir sin di Scheenschd doo;
Aaber s Schneewysli iiber der Bäärg
Bi der siibe Zwäärg
Isch no döuserdmool scheener wie Iir.“

Wùù si der Schbiegel esoo hed hèère schwäze, hed si s faschd verise vor Wued. „S Schneewysli sol schdäärbe“, hed si gruefe, „ùn wän s my aige Lääbe choschded.“ Derno isch si in e ganz verschdegledi, aischichdigi Chamere gange, wù niemer hiichùù isch, ùn hed dèrd e gifdige, gifdige Ebfel fabrizierd. Vù ùse hed er scheen uusgsää, wys mid roode Bagen, as e jeeder, wùù ne gsää hed, Glùschd drùf iiberchùù hed; aaber wär e Schdigli dervù gäse hed, däär hed miese schdäärbe. Wù der Ebfel fèèrig gsii isch, hed si sich s Gsiichd gfäärbd ùn hed sich as e Byyri verchlaided. Esoo isch si iiber di siibe Bäärg zue der siibe Zwäärg gange. Si hed aagchlobfd. S Schneewysli hed der Chobf zem Fänschder uuseghebd ùn hed gsaid: „Ich dèèrf ke Mänsch nid yyneloo, di siibe Zwäärg hämer s verbode.“ - „Mir au rächd“, hed d Byyri Andword gee, „myyni Ebfel wil i scho looswääre. Se, ain wil i der schängge.“ - „Nai“, hed s Schneewysli gsaid, „ich dèèrf nyd aanee.“ - „Fèèrchdsch di, as er gifdig isch?“ hed di Ald gsaid. „lue, doo hau i der Ebfel in zwee Dailer, der rood Bagen isesch duu, der wys wil ich äse.“ Dää Ebfel aber isch esoo chinschdli gmachd gsii, as der rood Bagen elai vergifded gsii isch. S Schneewysli hed s noch däm scheene Ebfel glùschded, ùn wùù s gsää hed, as d Byyri dervù gäse hed, hed s es nimi chene lenger verheebe, hed d Hand uuseghebd ùn hed di gifdig Hälfdi gnùù. Chuum aber hed s e Bis dervù im Muul ghaa, isch s dood ùf der Booden aaneghèid. Do hed s d Cheenigi mid gruusige Blig bschaud ùn hed lud glachd ùn hed gsaid: „Wys wie Schnee, rood wie Blued, schwaarz wie Eebeholz! Desmool chene di d Zwäärg nimi verwege.“ Ùn wùù si derhaim der Schbiegel gfrogd hed:

„Schbiegli, Schbiegli an der Wand,
Wäär isch di Scheenschd im ganze Land?“

hed er ändli Andword gee:

„Frau Cheenigi, Iir sin di Scheenschd im Land.“

Doo hed iir nyydig Häärz Ruei ghaa, esoo gued e nyydig Häärz chaa Ruei haa.

Wùù d Zwäärgli zoobe haimchùù sin, hän si s Schneewysli gfùnden ùf em Boode liigen, ùn s hed nimi gschnuufd, ùn s isch dood gsii. Si hän s ùfghebd, hän gsuechd, eb si ebis gifdigs finde, hän s ùfgschnierd, hän em d Hoor gschdreeld, hän s mid Waser ùn Wyy gwäschen, aber s hed ales nyd gnùzd; s lieb Chind isch dood gsii ùn isch dood bliibe. Si hän s ùf e Baare glaid ùn hän sich ali siibe derzue ghogd ùn hän ab em ghiilen ùn hän drèi Dääg ghiile. No hän si s wele begraaben, aber s hed non esoo frisch uusgsää wie ne lääbige Mänsch ùn s hed no syyni scheene roode Bage ghaa. Si hän gsaid: „Des chemer nid in der schwaarz Boode versängge“, ùn hän e dùùrchsichdige Saarg us Glaas mache loo, as mer s vù alene Syde hed chene sää, hän s yyneglaid ùn hän mid goldige Buechschdaabe syy Name drùfgschriiben ùn as es e Cheenigsdoochder wäär. No hän si der Saarg uusen ùf der Bäärg due ùn ain vùn enen isch aliwyyl derbyy bliibe go drùf ùfbase. Ùn d Dierer sin au chùù ùn hän ab em Schneewysli ghiile, zèèrschd e Yyl, derno ne Graager, zledschd e Dyybli.

No isch s Schneewysli langi, langi Zyd in däm Saarg gläägen ùn isch nid verfuuld, s hed alno uusgsää, wie wän s deed schloofe, wel s isch non esoo wys gsii wie Schnee, esoo rood wie Blued ùn esoo schwaarzhoorig wie Eebeholz. S isch aber gschää, as e Cheenigssùùn in Wald grooden isch ùn zem Zwäärgehuus chùù isch go dèrden iibernaachde. Der hed ùf em Bäärg der Saarg ùn s scheen Schneewysli din gsää ùn hed glääse, was mid goldige Buechschdaabe drùfgschdanden isch. No hed er ze der Zwäärg gsaid: „Leemer der Saarg, ich wil ich gee, wan er derfiir wän haa.“ Aber d Zwäärg hän Andword gee: „Mer gän e nid fir ales Gold in der Wäld.“ No hed er gsaid: „No schängge mer e, wel ich chaa nid lääbe ooni s Schneewysli sää, ich wil s èèren ùn eschdymiere wie my Liebschds.“ Wùn er esoo gschwäzd hed , hän d Zwäärg Beduures mid em ghaa ùn hän em der Saarg gee. Der Cheenigssùùn hed e no vù syyne Diener ùf der Agsle fùùrddraage loo. Do isch s basierd, as si iber e Hùùrschd gchalbered sin ùn vù däm Holberen isch dää gifdig Ebfelschniz, wù s Schneewysli abbise ghaa hed, us em Hals gfaare. Ùn bal derno hed s d Augen ùfgmachd, hed der Degel vùm Saarg in d Hèèchi glùbfd ùn isch ùfghogd ùn isch wiider lääbig gsii. „Jeesis God, wùù biin i?“ hed s gruefe. Der Cheenigssùùn hed vol Fraid gsaid: „Du bisch byy miir“, ùn hed verzeld, was basierd isch, ùn hed gsaid: „Ich haa di gäärner wie Ales ùf der Wäld. Chùm mid mer in s Schlos vù myym Vader, der solsch myy Frau wääre.“ Do isch em s Schneewysli gued gsii ùn isch mid em gangen, ùn iiri Hochzyd isch mid ere groose Brachd ùn Hèrlikaid aagoordned woore.

Zue däm Feschd isch aber au im Schneewysli sy godloosi Schdiefmueder yyglaade woore. Wùù si sich no mid scheene Chlaider aaglaid ghaa hed, isch si vor der Schbiegel gschdanden ùn hed gsaid:

„Schbiegli, Schbiegli an der Wand,
Wäär isch di Scheenschd im ganze Land?“

Der Schbiegel hed Andword gee:

„Frau Cheenigi, Iir sin di Scheenschd doo;
Aber di jùng Cheenigi isch döuserdmool scheener wie Iir.“

No hed des bees Wyyb e Fluech uusgschdoosen, ùn s isch eren esoo Angschd woore, esoo Angschd, as si nid gwisd hed wie sich loo. Si hed zèèrschd gaar nid ùf d Hochzyd wele goo, aber s hed ere ke Ruei nid gloo, si hed miese fùùrd go di jùng Cheenigi sää. Ùn wùù si yynegangen isch, hed si s Schneewysli uusgmachd, ùn voor Angschd ùn Schreg isch si doo gschdanden ùn hed sich nid chene riere. Aaber s sin scho yyseni Schlaben iber Choolefyyr obdue wooren ùn sin mid Zangen yynedraid wooren ùn vor si aanegschdeld. No hed si miesen in die roodgliejige Schue schlùbfen ùn esoo lang danze, bis si dood an Booden aabeghèid isch.