Wakuum
S Wort Wakuum (vo latiin. vacuus‚ leer) bedütet ‚e Ruum, wo fast ganz leer isch‘, wo s also käi Materie git. Zum e Wakuum z mache, isch s wichdig, vor allem Gaas us em Woluume uuse z bumpe. Wenn dr Gaasdruck aber nume seer vil chliiner isch as dr atmosfäärischi Druck, denn reedet mä nid vom ene Wakuum, sondern vom ene verchliinerete oder reduzierte Druck, oder eme Underdruck.
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/Kolbenluftpumpe_hg.jpg/220px-Kolbenluftpumpe_hg.jpg)
Füsikalischi, chemischi und thermodünamischi Äigeschafte
ändereLiecht und alli elektromagnetische Wälle überhaupt wie d Wermistraalig, Däili, elektrischi, magnetischi und Grawitazionsfälder bräite sich im Wakuum us; Schallwälle hingeege bruche e materiells Medium und chönne sich im Wakuum nid usbräite und au d Wermiströömig (Konvekzioon) und d Wermiläitig (Kondukzioon), das häisst, d Arte vo Wermiüberdräägig, wo an Materie bunde si, verchliinere sich, wenn dr Druck niidriger wird. Das Fenomeen wird usgnützt in Thermosfläsche, Dewar-Gfääss und zum Tank für Flüssiggas (Suurstoff, Argon, Stickstoff, Helium) z isoliere.
Dur e Hoochwakuum cha dr elektrischi Stroom nume bi seer hooche Spannige duureschloo und das wird in Wakuumkondensatore in dr Hoochläistigselektronik und em Hoochspannigsdäil vo evakuierte Rönggerööre usgnützt. S Brinzip wird au bi Wakuum-Läistigsschalter aagwändet.
D Wirkig vom Wakuum uf Lääbewääse
ändereLääbewääse chönne im Wakuum nid lang lääbe, wil si für iire Stoffwäggsel uf Materie aagwiise sin, aber Bakteriespoore, Pflanzesoome usw. chönne e Zit im Wakuum überlääbe. Au hööcheri Lääbewääse wie dr gsundi Mensch stirbt im ene Wakuum nid sofort. Mä het Experimänt mit Vöögel gmacht und s Bluet foot nit sofort afo choche, wie vili dängge. Au bim ene Zwanzigstel vom normale atmosfäärische Druck si d Hut und s Gwääb stark gnueg für zum dr Dampfdruck vo de Körperflüssigkäite uszhalte.[1] Aber e verchliineret Druck cha zur Dekompressionschranket oder Hööchichranket füere.
Litratuur
ändere- Karin Wey, Ralph Jürgen Peters: Geschichte der Vakuumtechnik. In: Vakuum in Forschung und Praxis. 14, Nr. 3, ISSN 0947-076X, 2002, S. 180–183 (doi:10.1002/1522-2454(200206)14:3<180::AID-VIPR180>3.0.CO;2-A).
- Heinz-Dieter Bürger: Die Geschichte der Vakuumkühlung. In: Vakuum in Forschung und Praxis. 16, Nr. 2, ISSN 0947-076X, 2004, S. 67–70 (doi:10.1002/vipr.200400217).
- C. Granda, R. G. Moreira, S. E. Tichy: Reduction of Acrylamide Formation in Potato Chips by Low-temperature Vacuum Frying. In: Journal of Food Science. Band 69, Nr. 8, 2004, S. 405–411, doi:10.1111/j.1365-2621.2004.tb09903.x (PDF).
- I. J. R. Aitchison: Nothing’s plenty – The vacuum in modern quantum field theory. In: Contemporary Physics. 50, Nr. 1, 2009, ISSN 0010-7514, S. 261–319.
- Christian Reidenbach: Artikel "Leere", in: Stephan Günzel (Hrsg.): Lexikon der Raumphilosophie. Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt 2012, ISBN 978-3-534-21931-5. S. 230 f.
Weblingg
ändere- Deutsches Museum München – Abbildig vo de Magdeburger Halbchuugele vom Guericke
- Änglischs FAQ: Explosivi Dekompressioon und iiri Effekt uf e Körper.
Fuessnoote
ändere- ↑ Human Body in a Vacuum. In: Ask an Astrophysicist. NASA, 3. Juni 1997, abgruefen am 6. Januar 2008 (änglisch).
Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Vakuum“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde. |