Stickstoff (latiinNitrogenium) isch e chemischs Elimänt mit dr Ornigszaal 7 und em Sümbool N. Es läitet sich vo dr latiinische Bezäichnig nitrogenium ab (vo altgriech. νιτρον nitron „Laugesalz“ und γενος genos „Häärkumft“). Die dütschi Bezäichnig Stickstoff erinneret draa, ass molekulare Stickstoff Flamme uslöscht („verstickt“) oder ass in räinem Stickstoff Lääbewääse versticke. Im Periodesüsteem stoot s in dr fümfte Hauptgruppe oder Stickstoffgruppe und in dr zwäite Periode.

Äigeschafte
[He] 2s2 2p3
7
N
Allgemäin
Name, Sümbol, Ordnigszaal Stickstoff, N, 7
Serie Nitmetall
Gruppe, Periode, Block 15, 2, p
Usgsee Farbloses Gas
CAS-Nummere 7727-37-9
ATC-Kod

V03AN04

Massenaadäil an dr Ärdhülle 0,03 %[1]
Atomar [2]
Atommasse 14,0067 (14,00643 – 14,00728)[3][4] u
Atomradius (berächnet) 65 (56) pm
Kowalänte Radius 71 pm
Van-der-Waals-Radius 155 pm
Elektronekonfigurazioon [He] 2s2 2p3
1. Ionisierigsenergii 1402,3 kJ/mol
2. Ionisierigsenergii 2856 kJ/mol
3. Ionisierigsenergii 4578,1 kJ/mol
4. Ionisierigsenergii 7475 kJ/mol
5. Ionisierigsenergii 9444,9 kJ/mol
Physikalisch [2]
Aggregatzustand gasförmig
Modifikazioone 1
Kristallstruktur hexagonal
Dichdi 1,250 kg/m3[5] bi 273,15 K
Magnetismus diamagnetisch ( = −6,7 · 10−9)[6]
Schmelzpunkt 63,05 K (−210,1 °C)
Chochpunkt 77,15 K[7] (−196 °C)
Molars Volume (fest) 13,54 · 10−6 m3/mol
Verdampfigswermi 5,58 kJ/mol[7]
Schmelzwermi 0,36 kJ/mol
Schallgschwindigkäit 333,6 m/s bei 298,15 K
Spezifischi Wermkapazideet 1040 J/(kg · K) bei 298 K
Wermiläitfähigkäit 0,02583 W/(m · K)
Chemisch [2]
Oxidazionszueständ −3, −2, −1, 1, 2, 3, 4, 5
Oxid (Basizidäät) N2O, NO, N2O3, NO2, N2O5 (stark sauer)
Elektronegatividäät 3,04 (Pauling-Skala)
Isotop
Isotop NH t1/2 ZA ZE (MeV) ZP
13N

{syn.}

9,965 min ε 2,220 13C
14N

99,634 %

Stabil
15N

0,366 %

Stabil
16N

{syn.}

7,13 s β 10,419 16O
Witeri Isotop lueg Liste vo de Isotop
NMR-Äigeschafte
  Spin γ in
rad·T−1·s−1
Er(1H) fL bei
B = 4,7 T
in MHz
14N 1 1,934 1,01 ·10 −3 7,224 (2,348 T)
15N 1/2 −2,712 3,85 · 10 −6 10,133 (2,348 T)
Sicherhäitshiiwiis
GHS-Gefaarstoffkennzäichnig [5]
04 – Gasflasche

Achtung

H- und P-Sätze H: 280
P: 403 [5]
Sowit wie mööglig und gebrüchlig, wärde SI-Äihäite verwändet.
Wenn nüt anders gschriibe isch, denn gälte d Daate, wo aagee si, bi Standardbedingige.

Walänzstrichformle vom N2-Molekül

Elementar chunnt dr Stickstoff nume in dr Form vo zwäiatomige Molekül vor (molekulare Stickstoff, au Distickstoff, Summeformle N2); er isch mit 78 % dr Hauptbestanddäil vo dr Luft. In dr Ardkruste chunnt anorganisch bundnige Stickstoff sälte vor; vo Bedeutig isch er nume in Salpetervorkomme.

Im Lauf vo dr Evoluzioon het sich e Stickstoffkräislauf vo de Ökosüsteem usbildet: As Bestanddäil vo Protein und vile andere Naturstoff isch dr Stickstoff essenziell für Lääbewääse, won en im ene energiiintensive Brozäss (Stickstofffixierig) organisch binde und eso nutzbar mache. Das bassiert zum Bischbil enzymatisch am ene Eisen-Schwefel-Cluster, won e Kofaktor vom Enzym Nitrogenase isch.


Litratuur

ändere
  • Markus Bernhardt-Römermann, Jörg Ewald: Einst zu wenig, heute zuviel: Stickstoff in Waldlebensgemeinschaften. Gefahrstoffe – Reinhaltung der Luft 66(6), S. 261–266 (2006), ISSN 0949-8036.
  • Harry H. Binder: Lexikon der chemischen Elemente – das Periodensystem in Fakten, Zahlen und Daten. S. Hirzel Verlag, Stuttgart 1999, ISBN 3-7776-0736-3

Weblingg

ändere
  Commons: Stickstoff – Sammlig vo Multimediadateie

Fuessnoote

ändere
  1. Harry H. Binder: Lexikon der chemischen Elemente, S. Hirzel Verlag, Stuttgart 1999, ISBN 3-7776-0736-3.
  2. Die Werte für die Eigenschaften (Infobox) sind, wenn nicht anders angegeben, aus www.webelements.com (Stickstoff) entnommen.
  3. Aagee isch dr Standardwärt, wo vo dr IUPAC empfoole wird; wil d Isotopezämmesetzig vo däm Elimänt örtlig cha schwanke, brucht mä für die middleri Atommasse dr Masseberiich, wo in Chlammere aagee isch. Lueg: Michael E. Wieser, Tyler B. Coplen: Atomic weights of the elements 2009 (IUPAC Technical Report). In: Pure and Applied Chemistry. 2010, S. 1, doi:10.1351/PAC-REP-10-09-14.
  4. IUPAC, Standard Atomic Weights Revised 2013
  5. 5,0 5,1 5,2 5,3 Iidraag zu Stickstoff in dr GESTIS-Stoffdatebank vom IFA, abgrüeft am 11. März 2011 (nume mit JavaScript).
  6. Weast, Robert C. (ed. in chief): CRC Handbook of Chemistry and Physics. CRC (Chemical Rubber Publishing Company), Boca Raton 1990. Site E-129 bis E-145. ISBN 0-8493-0470-9. D Wärt dört si uf g/mol bezoge und in cgs-Äihäite aagee. Dr Wärt, wo doo aagee isch, isch dr maassäihäitslosi SI-Wärt, wo drus berächnet worde isch.
  7. 7,0 7,1 Yiming Zhang, Julian R. G. Evans, Shoufeng Yang: Corrected Values for Boiling Points and Enthalpies of Vaporization of Elements in Handbooks. In: Journal of Chemical & Engineering Data. 56, 2011, S. 328–337, doi:10.1021/je1011086.


  Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Stickstoff“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.