Chupfer (lat. cuprum) isch e chemischs Elimänt mit em Elimäntsümbool Cu und dr Ordnigszaal 29. Es isch en Übergangsmetall, im Periodesüsteem stoot s in dr 4. Periode und dr 1. Nääbegrubbe (Grubbe 11), dr Chupfer- odr Münzmetallgrubbe. Dr latiinisch Naame cuprum isch abgläitet vo aes cypriumErz vo dr Insle Züpere“, wo im Alterdum Chupfer gschürft worde isch.

Äigeschafte
[Ar] 3d10 4s1
29
Cu
Allgemäin
Name, Sümbol, Ordnigszaal Chupfer, Cu, 29
Serie Übergangsmetall
Gruppe, Periode, Block 11, 4, d
Usgsee lachsrosa, metallisch
CAS-Nummere 7440-50-8
Massenaadäil an dr Ärdhülle 0,01 %[1]
Atomar [2]
Atommasse 63,546 u
Atomradius (berächnet) 135 (145) pm
Kowalänte Radius 132 pm
Van-der-Waals-Radius 140 pm
Elektronekonfigurazioon [Ar] 3d10 4s1
Usdrittsarbet 4,65 eV[3]
1. Ionisierigsenergii 745,5 kJ/mol
2. Ionisierigsenergii 1957,9 kJ/mol
Physikalisch [2]
Aggregatzustand fest
Kristallstruktur kubisch flechezentriert
Dichdi 8,92 g/cm3 (20 °C)[4]
Mohsherti 3,0
Magnetismus diamagnetisch ( = −9,6 · 10−6)[5]
Schmelzpunkt 1357,77 K (1084,62 °C)
Chochpunkt 2868 K[6] (2595 °C)
Molars Volume 7,11 · 10−6 m3/mol
Verdampfigswermi 305 kJ/mol[6]
Schmelzwermi 13,1 kJ/mol
Schallgschwindigkäit 3570 m/s
Spezifischi Wermkapazideet 385[1] J/(kg · K)
Elektrischi Läitfähigkäit 58,1 · 106 A/(V · m)
Wermiläitfähigkäit 400 W/(m · K)
Mechanisch [2]
E-Modul 100…130 GPa[7][8]
Poissonzaal 0,34…0,35[9]
Chemisch [2]
Oxidazionszueständ 1, 2
Oxid (Basizidäät) Cu2O, CuO (leicht basisch)
Normalpotenzial 0,340 V (Cu2+ + 2 e → Cu)
Elektronegatividäät 1,9 (Pauling-Skala)
Isotop
Isotop NH t1/2 ZA ZE (MeV) ZP
61Cu

{syn.}

3,333 h ε 2,237 61Ni
62Cu

{syn.}

9,74 min ε 3,948 62Ni
63Cu

69,17 %

Stabil
64Cu

{syn.}

12,7 h ε 1,675 64Ni
β 0,579 64Zn
65Cu

30,83 %

Stabil
66Cu

{syn.}

5,088 min β 2,642 66Zn
67Cu

{syn.}

61,83 h β 0,577 67Zn
Witeri Isotop lueg Liste vo de Isotop
NMR-Äigeschafte
  Spin γ in
rad·T−1·s−1
Er(1H) fL bei
B = 4,7 T
in MHz
63Cu 3/2 7,112 · 107 0,065 26,51
65Cu 3/2 7,604 · 107 0,0354 28,40
Sicherhäitshiiwiis
GHS-Gefaarstoffkennzäichnig [10]
02 – Leicht-/Hochentzündlich 09 – Umweltgefährlich

Fehlerhaftes GHS-Signalwort: Nur „Achtung“, „Gefahr“ oder leer ist möglichWikipedia:Redaktion Chemie/fehlerhafte Gefahrstoffkennzeichnung

H- und P-Sätze H: 228​‐​410 (Pulver)
P: 210​‐​273​‐​501 (Pulver) [10]
EU-Gefahrstoffkennzeichnung [11][10]
Liichtentzündlig
Liicht-
entzündlig
(F)

(Pulver)

R- und S-Sätze R: 11 (Pulver)
S: 16 (Pulver)
Sowit wie mööglig und gebrüchlig, wärde SI-Äihäite verwändet.
Wenn nüt anders gschriibe isch, denn gälte d Daate, wo aagee si, bi Standardbedingige.

Chupfer isch e relativ wäichs Metall, guet formbar und zeech. Es isch en usgezäichnete Läiter vo Wermi und Stroom und wird dorum in vile technische Beriich wie dr Elektrotechnik iigsetzt.

Es isch e schwach reaktivs Schwermetall und ghöört zu de Halbedelmetall.

Litratuur

ändere
  • Harry H. Binder: Lexikon der chemischen Elemente – das Periodensystem in Fakten, Zahlen und Daten. S. Hirzel Verlag, Stuttgart 1999, ISBN 3-7776-0736-3.
  • Wolfgang Mann, Werner Eisner, Paul Gietz, Josef Maier, Werner Schierle, Rainer Stein: Elemente Chemie II. Stuttgart 1989, S. 128–130.

Weblingg

ändere
  Commons: Kupfer – Sammlig vo Multimediadateie

  Wikibooks: Praktikum Anorganische Chemie/ Kupfer — Lern- und Lehrmaterialie

Fuessnoote

ändere
  1. 1,0 1,1 Harry H. Binder: Lexikon der chemischen Elemente. S. Hirzel Verlag, Stuttgart 1999, ISBN 3-7776-0736-3.
  2. D Wärt für d Äigeschafte (Infobox) sin, wenn nüt anders aagee isch, us www.webelements.com (Kupfer) entnommen.
  3. Ludwig Bergmann, Clemens Schaefer, Rainer Kassing: Lehrbuch der Experimentalphysik, Band 6: Festkörper. 2. Auflage. Walter de Gruyter, 2005, ISBN 978-3-11-017485-4, S. 361.
  4. N. N. Greenwood und A. Earnshaw: Chemie der Elemente, 1. Uflaag, VCH, Weinheim 1988, ISBN 3-527-26169-9, S. 1509.
  5. Weast, Robert C. (ed. in chief): CRC Handbook of Chemistry and Physics. CRC (Chemical Rubber Publishing Company), Boca Raton 1990. Seiten E-129 bis E-145. ISBN 0-8493-0470-9. D Wärt dört sin uf g/mol bezooge und in cgs-Äihäite aagee. Dr Wärt, wo do aagee isch, isch dr maassäihäitslosi SI-Wärt, wo drus berächnet worde isch.
  6. 6,0 6,1 Yiming Zhang, Julian R. G. Evans, Shoufeng Yang: Corrected Values for Boiling Points and Enthalpies of Vaporization of Elements in Handbooks. In: Journal of Chemical & Engineering Data. 56, 2011, S. 328–337, doi:10.1021/je1011086.
  7. Buildingmaterials.de: Kupfer. Archiviert vom Original am 15. November 2009; abgruefen am 3. September 2017.
  8. Baustoffsammlig vo dr Fakultäät für Archidektur vo dr TU Münche: Metalle - Kupfer
  9. Glyconet (Site cha nüme abgrüeft wärde; Suche im Webarchiv)[1] [2] Vorlage:Toter Link/www.glyconet.de
  10. 10,0 10,1 10,2 Iidraag zu Kupfer in dr GESTIS-Stoffdatebank vom IFA, abgrüeft am 27. April 2008 (nume mit JavaScript).
  11. Seit 1. Dezember 2012 ist für Stoffe ausschließlich die GHS-Gefahrstoffkennzeichnung zulässig. Bis zum 1. Juni 2015 dürfen noch die R-Sätze dieses Stoffes für die Einstufung von Zubereitungen herangezogen werden, anschließend ist die EU-Gefahrstoffkennzeichnung von rein historischem Interesse.