Gold (urgerm. *gulþa- vo indogerm. *ghel- „gääl“) isch e chemischs Elimänt mit em Elimäntsümbool Au (vo lat. Aurum: „s Gold“) und dr Ordnigszaal 79. Es isch en Übergangsmetall und stoot im Periodesüsteem in dr 1. Nääbegrubbe (Grubbe 11), wo au as Chupfergrubbe oder Münzmetall bezäichnet wird. Gold ghöört zu de Edelmetall und isch zämme mit Chupfer äins vo de wenige farbige Metall.

Äigeschafte
[Xe] 4f14 5d10 6s1
79
Au
Allgemäin
Name, Sümbol, Ordnigszaal Gold, Au, 79
Serie Übergangsmetall
Gruppe, Periode, Block 11, 6, d
Usgsee metallisch gääl
CAS-Nummere 7440-57-5
ATC-Kod

V10AX06

Massenaadäil an dr Ärdhülle 0,004 ppm[1]
Atomar [2]
Atommasse 196,966569(5)[3] u
Atomradius (berächnet) 135 (174) pm
Kowalänte Radius 136 pm
Van-der-Waals-Radius 166 pm
Elektronekonfigurazioon [Xe] 4f14 5d10 6s1
Usdrittsarbet 5,1 eV[4]
1. Ionisierigsenergii 890,1 kJ/mol
2. Ionisierigsenergii 1980 kJ/mol
Physikalisch [2]
Aggregatzustand fest
Kristallstruktur kubisch flechezentriert
Dichdi gemessen: 19,32 g/cm3 (20 °C)[5];
berechnet: 19,302 g/cm3[6]
Mohsherti 2,5 bis 3
Magnetismus diamagnetisch ( = −3,5 · 10−5)[7]
Schmelzpunkt 1337,33 K (1064,18 °C)
Chochpunkt 3243 K[8] (2970 °C)
Molars Volume 10,21 · 10−6 m3/mol
Verdampfigswermi 342 kJ/mol[8]
Schmelzwermi 12,55 kJ/mol
Schallgschwindigkäit 2030 m/s
Spezifischi Wermkapazideet 128 J/(kg · K)
Elektrischi Läitfähigkäit 45,5 · 106 A/(V · m)
Wermiläitfähigkäit 320 W/(m · K)
Chemisch [2]
Oxidazionszueständ −1, 0, +1, +2, +3, +5
Oxid (Basizidäät) Au2O3 (amphoter)
Normalpotenzial 1,52 V (Au3+ + 3 e → Au)
Elektronegatividäät 2,54 (Pauling-Skala)
Isotop
Isotop NH t1/2 ZA ZE (MeV) ZP
195Au

{syn.}

186,10 d ε 0,227 195Pt
196Au

{syn.}

6,1830 d ε 1,506 196Pt
β 0,686 196Hg
197Au

100 %

Stabil
198Au

{syn.}

2,69517 d β 1,372 198Hg
199Au

{syn.}

3,169 d β 0,453 199Hg
Witeri Isotop lueg Liste vo de Isotop
NMR-Äigeschafte
  Spin γ in
rad·T−1·s−1
Er(1H) fL bei
B = 4,7 T
in MHz
197Au 3/2 4,47 · 106 2,77 · 10−5 1,75
Sicherhäitshiiwiis
GHS-Gefaarstoffkennzäichnig [9]
käini GHS-Piktogramm
H- und P-Sätze H: käini H-Setz
P: käini P-Setz [9]
Sowit wie mööglig und gebrüchlig, wärde SI-Äihäite verwändet.
Wenn nüt anders gschriibe isch, denn gälte d Daate, wo aagee si, bi Standardbedingige.

Gold wird sit Joorduusige für rituelli Gegestände und Schmuck brucht und sit em 6. Joorhundert v. d. Z. in Form vo Goldmünze as Zaaligsmiddel. Hüte wird s as Resärve vo Zentralbangge ghortet. Wäge sine chemische und elektrische Äigeschafte wird s vil in dr Elektrotechnuk iigsetzt. Es wird au as Lääbesmiddelzuesatzstoff mit dr E-Nummere E175 verwändet.

Litratuur

ändere
  • Andrej V. Anikin: Gold. 3. neuverfasste und erweiterte Auflage. Verlag Die Wirtschaft, Berlin 1987, ISBN 3-349-00223-4.
  • Gold und Keramik aus Afrika. Heinrich-Barth-Verlag, Düsseldorf 1989 (mit Ill.).
  • Harry H. Binder: Lexikon der chemischen Elemente – das Periodensystem in Fakten, Zahlen und Daten. Hirzel, Stuttgart 1999, ISBN 3-7776-0736-3.
  • Eoin H. Macdonald: Handbook of gold exploration and evaluation. Woodhead, Cambridge 2007, ISBN 978-1-84569-175-2.
  • Thorsten Proettel: Das Wichtigste über Goldanlagen, Ratgeber Vermögensanlage. Sparkassen Verlag, Stuttgart 2012.

Weblingg

ändere
  Commons: Gold – Sammlig vo Multimediadateie

Fuessnoote

ändere
  1. David R. Lide (Ed.): CRC Handbook of Chemistry and Physics. 90th Edition (Internet Version: 2010), CRC Press/Taylor and Francis, Boca Raton, FL, Geophysics, Astronomy, and Acoustics; Abundance of Elements in the Earth’s Crust and in the Sea, S. 14-18.
  2. D Wärt für d Äigeschafte (Infobox) sin, wenn nüt anders aagee isch, us www.webelements.com (Gold) gnoo.
  3. IUPAC, Standard Atomic Weights Revised v2
  4. Ludwig Bergmann, Clemens Schaefer, Rainer Kassing: Lehrbuch der Experimentalphysik, Band 6: Festkörper. 2. Uflaag, Walter de Gruyter, 2005, ISBN 978-3-11-017485-4, S. 361.
  5. N. N. Greenwood und A. Earnshaw: Chemie der Elemente, 1. Uflaag, VCH, Weinheim 1988, ISBN 3-527-26169-9, S. 1509.
  6. Handbook of Mineralogy – Gold (änglisch, 58,6 kB; PDF).
  7. Weast, Robert C. (ed. in chief): CRC Handbook of Chemistry and Physics. CRC (Chemical Rubber Publishing Company), Boca Raton 1990. Seiten E-129 bis E-145. ISBN 0-8493-0470-9. D Wärt sin uf g/mol bezooge und in cgs-Äihäite aagee. Dr Wärt, wo do aagee isch, isch dr maassäihäitslosi SI-Wärt, wo drus berächnet worde isch.
  8. 8,0 8,1 Yiming Zhang, Julian R. G. Evans, Shoufeng Yang: Corrected Values for Boiling Points and Enthalpies of Vaporization of Elements in Handbooks. In: Journal of Chemical & Engineering Data. 56, 2011, S. 328–337, doi:10.1021/je1011086.
  9. 9,0 9,1 9,2 Iidraag zu Gold in dr GESTIS-Stoffdatebank vom IFA, abgrüeft am 6. Septämber 2012 (nume mit JavaScript).