Adolf Vallaster

Dr Adolf Vallaster (* 25. Augschte 1940 z Mäder) isch e Mundartschriftsteller vom Vorarlbärg.

s Läbe und s Schaffe

Dr Vallaster isch «i dr Mäder», em Dorf i der Ebeni noch am Rhy, wisawi vom sangaalische Kriessere, uf d Wält cho. Sin Vatter isch us em Muntafuu is Rhidaal abecho und vo Pruef Schofför gsi, und d Mueter isch us ere alte Familie vo Mäder gsi. Acht Joor isch dr Adolf Vallaster i d Volksschuel. D Mueter het em d Fröid a de Gschichte und am Lääse und au am Theater mitggä. Er verzelt im Gschprööch über sis Läbe, wo dr ORF mit dr Sprächeri Sandra Kreisler (dr Dochter vom Georg Kreisler) ane 1989 zämegstelt het, wien er s «Abentüür Lääse lerne» in Erinnerig het und wie das gsi isch, won är dr Schritt vom Lääse zum Schriibe gmacht het. Bim Spiilchreis vo Götzis, dr Nochbergmeind, het dr Adolf Vallaster Theater gspilt, und är het spöter au sälber Theaterstück gmacht.

Er het noch dr Schuelzyt dr Pruef vom Schlosser gleert und churzi Zyt als Mechaniker gschaffet, bevor är ane 1961, won er 21 Joor alt gsi isch, als Gmeindsekretär uf dr Kanzlei vo Mäder agfange het. Do het är s Schribe, won er vorher scho gärn gha het, als Pruef gleert. Under em Iidruck vo dr Verwaltigsarbet het er denn au emol es Gedicht vo der Papiirfluet gmacht. Im Dorf isch dr Vallaster als Leiter vo dr Büecherei und als Lektor i dr Chile tätig gsi. Es baar Gedicht vo iim het dr Dirigänt verdoont und dr Chilechor het se gsunge.

Dr Adolf Vallaster schribt sid de 1960er Joor Gedicht und Gschichten i dr Vorarlbärger Mundart, und zwar i der Sprooch vo Mäder. So richtig agfange het’s mit em Erfolg als Schriftsteller, won är öppe ane 1972 bim ene Wepeweerb vo de öschtrychische Mundartfründe en Prys übercho het. 1974 isch denn sin erscht Gedichtband usecho. Der het dr Titel Mir und da Rhi, und das zeigt a, wie sech dr Autor gärn mit em Läbe i dr grosse Flusslandschaft, won er deheim isch, beschäftiget. I dr churze Gschicht Am Rhi verzelt dr Autoor, wie si i dr Jugendzyt am Ufer vom Fluss im Wäldli sind go spiile, was jetz wäg dr intensyve Landwirtschaft nümme möglich sig: «Am Rhi. Wen i d Ooga ganz fescht zue mach, sehi d Stuuda vor mer. Wen i Pfinger ganz tüüf i d Oora steck, hör ih hüüffewys Vögel singe. Wen i is Troama kum, seh i dr Rhi wien er gsi ischt und mi sel als Kind dur d Stuude schlüüffa, Hütte boua, Beere suecha, Stecke schnyda, Indianerlis toa und i de Gümpa noch Fisch griffe. Aber i mues ufwaha und uf d Site stoo, süsch wör i vom Truckfass agsprützt, wo die kilometerlang Wiis pschüttet, ass me no sicher vier mol mäje kha. Aber – me wird wol no troama türfa.»

Imer wider het dr Vallaster Glägeheit, bi Aaläss vo Kulturverein ufzträte, und gärn goot är au, wien är verzelt, i d Schuele zum de Chind vorzlääse und mit ne z rede. Vo de vile Lääsige do es baar Bischpiil: I dr Reihe MundartMai, wo dr Vallaster mit em Ulrich Gabriel ggründet het, isch är am 15. Meie 2012 z Altstätte mit em Jack Griss, em Ueli Bietenhader und dr Elisabeth Marx ufträtte. Wo ane 2018 dr MundartMai z Mäder gsi ich, isch em Vallaster sin Name mit em Wolfgang Berchtold, dr Berta Thurnherr und em Erwin Messner uf em Programm gstande. Am 13. Merze 2018 isch dr Autoor zäme mit dr Astrid Marte und dr Birgit Rietzler Sache i dr Vorarlbärger Mundart uf ere Literarische Begägnig vom Hebelbund z Löörech go lääse. Wo d Spezialnummere «Das Vorarlbergische Extra» vo dr öschtrychische Tieläktzytschrift «Morgenschtean» under dr Leitig vom Adolf Vallaschter d Mundartliteratur us em Ländle vorgstelt het, het är als Redakter däm Heft s Motto mitgää:

A Brugg us Wörter zu Versa zämmabout uf Pfiiler voa Bilder gschtellt.

Dr Vallaster isch bim Katolische Bildigswärk Vorarlbärg derby, und au bim Verein vo de Vorarlbärger Autoore, wo «Literatur Vorarlberg» heisst. Und är macht bim Internazionale Dieläktinschtitut mit, wo ane 2008 und au 2017 wider es Träffe z Mäder gha het. Als Leiter vo Mundartseminar zum jüngere Lüüt bim Schrybe z hälfe isch är i dr Regioon guet bekannt. I de 1970er Joor het är agfange mit de Batschunser Mundarttag im Bildigshuus vo Batschuns. Zäme mit em Roman Banzer, em Otmar Gassner, em Felix Marxer und em Rainer Stöckli het är ane 1996 dr Samelband “Am Rhii” useggää, wo Mundarttegscht vo eltere und junge Vorarlbärger, Schwiizer und Liechteschtäiner Autoore drin sind.

Ane 2006 het dr Vorarlbärger Almanach es baar Wienechtstegscht vom Schriftsteller abtrukt: verdunkla, Da Öpfel, Da Heilig Oobad und s Krippele. Am 3. Merze 2017 het s Radio Vorarlbärg e Literaturoobig, es Mundartfescht, zu Eere vom Mundartdichter procht, organisiert vo dr Birgit Riezler und dr Astrid Marte; Vorarlbärger Autoore hend zum em Vallaschter für sis Toa z danke us irne Sache im Tieläkt gläse, und derzue het’s Musik ggä. Sid ane 2006 isch dr Adolf Vallaster Eerebürger vo Mäder.

Uufnahme

E ganzi Zylete vo Stück, wo dr Adolf Vallaster i dr Mundart list, cha me uf dr Website vom öschtrychische Literaturradio lose, wo dr Verein Literatur Vorarlberg ygrichtet het:

• Kopfnüss
• Mine Wealt – mine Enkel
• Kascht dänka
• I d Pension goo
• Diagnose
• Wichtig
• Schinderèi
• Sorga
• Iitoa
• Selbstfindung
• Ruckgroat
• Weatterfüülig
• Am Rhi
• Totaböm
• Beattelschtudenta

Wärch

• Mir und da Rhi. Gedichte in Vorarlberger Mundart. Wels 1974
• Ma künt o schtill si. Gedichte in Mäderer Mundart. Bregenz 1987, ISBN 3-900438-22-6.
• Biblisches – dütsch g’set. Gedanken zu Bibelstellen in Mäderer Mundart. Feldkirch 1993, ISBN 3-85176-012-3.
• als Ruusgäber mit em Walter Buder zäme: Alt. Jung. Sein. Texte in Vorarlberger Mundarten. Feldkirch 2001, ISBN 3-902221-00-3.
• mit ere Yfüerig vom Rainer Stöckli: Kopfnüss. Mundartgedichte. Hohenems 2004, ISBN 3-902249-62-5.

Weblink

• Heiner Janisch (Redakter), Sandra Kreisler (Sprächeri): Menschenbilder – die Sendung vom geglückten Leben – Der Gemeindesekretär und Schriftsteller Adolf Vallaster, Öschtrychische Mediateek, 1989, uf oesterreich-am-wort.at
• Adolf Vallaster uf literatur-vorarlberg.at
• Franz Rüdisser: Drom han i all to, was zum Toa gsi ischt In: IDI-Information 103, 2017, S. 13–14.