Musigalischi Artikulation

Unter Artikulation i dè Musig wörd erschtens d Art voschtandè, wo èn einzelnè Don stimmlich odder inschtrumental erzügt odder bildet wörd; zweitens wiè uffènand folgendi Döön mitnand vobundè wörrè: entweder dirèkt anènand (legato) odder mit Klangpäusle zwǜschè dè Döön (non legato), wo dè vorderè Don lycht vokürzt wörd. Bi dè technischè Uusfüürung vum Non-Legato gòt s um d Fròòg, wiè lang dè jewylige Don klingè duèt un diè zuèghörigi Paus duèrèt. Diè zaalrychè Artè, Döön z vobindè, sin è Gschtaltungsmittel für d Charakterisyrung vo dè Melodyfüürung.

Dònvobindung

Diè grundlegèndè Artè, Döön mitnand z vobindè, wörrèd mit legatissimo (ekstreem bundè), legato (bundè), non legato (nit bundè), tenuto (ghaaltè odder breit, nit bundè), portato (drait, bundè un bedònt), staccato (kurz abgsetzt un 'aagschtoßè') un staccatissimo (stark abgsetzt, üßerscht kurz) benamst un mit dè Schriftsimbool Bogè, Querschtrich un Pungt wiè folgt notyrt. Au s senkrächte Strichle (|) wörd sit dè Wyner Klassik bruucht, gildèt hützdaag (Stand: Feb. 2019) als voaaltet bzw. wörd nu sèltè bis gar nit in zitgnössischè Kompositionè z findè sy. Statt sèllèm Strichle wörd für s starke Vokürzè hützdaag dè Martellato-Akzènt ygsetzt. S isch z beachtè, dass dè Gebruuch vo sèllnè Simbool nit immer glych isch un au im Wärch vom Komponischtè variyrt wörrè cha. Dè Rymaa Hugo füürt i sinèrè Klavyrschuèl no d Bezeichnungè mezzolegato un mezzostaccato (leggiero) uff, wo abber i dè Braxis kei Roll spillèd. Sèll isch so, well s schwèr isch, bim Spillè zwǜschè legato un mezzolegato bzw. zwǜschè staccato un mezzostaccato z unterscheidè.

Notèschema für Artikulationsartè

Alli Döön, wo non legato gschpillt wörrèd, wysèd am Ènd Klang- odder Luftpausè uff; sèllèwäg chönnèd sèlli Notè au als Kombination vo (chürzerè) Notè un Pausè gschribbè wörrè, z. B. è Staccato-Vyrtelnotè als (Achtelnotè + Achtelpaus).

Artikulation Staccato mit braktischer Umsetzung

D Nämmè un Zeichè für diè musigalischi Artikulation chönnèd nit exakt definyrt wörrè. Iri Aawendung muè je nõch Inschtrumènt, Spilltechnig un Musigschtyl modifizyrt wörrèd un isch stark vom gwäältè Tempo un dè Raumakuschtik abhängig. Asè isch s Legatissimo (au Übberlegato benamst) gnau wiè s Legato mit ènèm Bogè notyrt, un bedütet è Witterklingè i dè nägschte Dòn iè, wodurrè „die Finger sich erst von der Taste heben, wenn der nächste darauf folgende Ton schon gehört worden ist“, un isch nit uff allnè Inschtrumänt möglich isch. S wörd bsunders uff èm Klavyr braktizyrt, schu vom C. Ph. E. Bach erwäänt un z. B. i dè Klassik bi dè pedallosè Ufffüürung vu Alberti-Bäss bruucht. In spôterer Zit (Romantik, Impressionismus) hèt öfter s Pedal sèlli Fungtion übbernõ, obwoll z. B. no dè Frédéric Chopin in Begleitfigurè sèlli Art vum legatissimo-Spyl sowoll sèlber braktizyrt wiè au gleert hèt. Diè aageblichi Möglichkeit, uff èm Klavyr au bi glychzitiger Aawendung vum Pedal è Non-Legato z broduzyrè, woby è Staccato mit 'spitzem' Aaschlag aadütet wörd, isch è akustischi Däuschung un isch nit mit dè phǜsikalischè Gegebèheitè (Interferènz vo beidè Döönd) d'accord.

Byschpill

Diè künstlerischi Artikulation muè a exemplarischè Vorbilder studyrt wörrè, z. B. isch i dè folgendè Melodiè uss dè Violinsonate B-Dur KV 378 vom W. A. Mozart (erschtè Satz, allegro moderato, Tagt 26–30), s Legato, Non-Legato (im 5. Tagt), Staccato, Portato un s Strichle (im 2. Tagt) aagwendèt. - Sèbbèm Byschpill cha au entnõ wörrè, dass es Staccatozeichè keini akzentuyrendi Bedütung hèt.

Artikulation Notè-Byschpill vum W.A.Mozart

Wenn d Artikulation vom Komponischt nu rudimentär odder gar nit vorgschribbè isch, muè dè Spiller è eigni findè, wo dè Stilkriteriè vom entschprèchendè Zitgeischt folgè duèt. Sèbbi chönnèd dè Wärch entnõ wörrè, welli vom Komponischt sorgfältig benamst worrè sin. S Kleine Präludium E-Moll vom J. S. Bach, BWV 941, wo d Artikulation nicht aagää isch, chönnt z. B. uff diè folgendi Art artikulyrt wörrè.

Artikulation Notè-Byschpill vum Bach

Usènandlismè vum Begriff

• Mit èm Artikulationsbegriff isch immer au d Vorschtellung von èrè sinnlichè Dònqualidät wiè lut–lyslig, hart–weich, spitzig–rund vobundè. Sèll sött abber nit dèzuè vofüürè, è Artikulationszeichè zuè nèm reinè inschtrumèntaltechnischè Uusfüürungszeichè umzdütè, z. B. s Staccatissimo als Akzènt uffzfassè. D Akzentuation von èm Dòn ghört zuè nèrè Dǜnamik un in èm formalè Dònvobund zuè dè Metrik.

• Diè sprõchlichi Lutbildung (it. articolare = uusschprèchè) un diè inschtrumentali Dònbildung (Aasatz, Aaschlag, Bogèschtrich) beziènèd sich uff diè technisch-phǜsiologischi Bildung vo dè einzelnè Lut bzw. Döön. Dõ nimmt dè Artikulationsbegriff sin Aafang. Im Gsang, wo sowoll Lut wiè Döön è Roll spillèd (Phonation), wörd er au uff d Klarheit un Dütlichkeit vo dè erzügtè Lut un Döön bezogè (it. articolare = dütlich uusschprèchè). Sèlli Lut- un Dònbildung muè vo dè künstlerischè Artikulation im Rezityrè un Musizyrè unterschiddè wörrè. S isch bezeichnend, dass Gsangsnotè nu zimli sèltè mit Artikulationszeichè vosää sin.

• Dè Bogè, wo s artikulatorische Bindè un Absetzè vo dè Döön aazeigè duèt, wörd sit dè Früèromantik au für d Bezeichnung vo dè Phrasè un sogar vum Motyv vowendet, er wörd denn zum sognanntè ‚Phrasyrungsbogè’ (Motyv- odder Phrasèbogè), sit dèmm muè dè Spiller jeddè Bogè uff sini jewyligi Fungtion übberbrüèfè. S Usènandhaaltè vo Bindungs- un Phrasyrungsbögè cha mò mit è baar Fùschtreglè voeifachè:
  • èn Bogè übber Notè mit dè glychè Dònhöchi isch meischtens èn Bindungsbögè
  • èn Bogè übber mee wiè zwei Notè drübber wäg isch öfters èn Phrasyrungsbögè
  • èn Bogè übber èm Lauf, also è baar Döön mit unterschydlicher Dònhöchi, isch meeheitlich èn Phrasyrungsbögè, je länger dè Lauf, deschto ehnder isch s è Phrasyrung
  • ligèd zwei Bögè barallel übber è Notèsequènz, isch d Rollèvodeilung klar: dè nöcher a dè Notè ligènde isch für d Bindung, dè witter wäg ligènde für d Phrasyrung

Artikulation un Phrasyrung

D Uffassung, d Artikulation diène dè Phrasyrung, wörd immer no hüüfig vodrèttè un dürft uff diè figürlichi Bedütung vom articulus als Glièd, Satzdeil, Abschnitt zruggzfüürè syy. Sèlli Begriff sin eindütig söttigi vo dè formalè Glièderung, für welli i dè Musig unter andrem d Begriff Figur, Motyv, Phrasè, Thema, Periodè un Satz zur Vofüègung stön. D Elementarformè, wo wegè irer individuèllè Gschlossèheit odder Selbschtändigkeit „Gschtaltè“ benamst wörrèd, sin s Motyv un dè Phrasè, wo uss Motyvè bildèt wörrèd. Sèlli „musigalischè Begriff un Gedankè“ bildèd dè Sinnghalt vo dè Musig, wo kein intellektuèllè, sondern èn künschtlerischè isch.

Eigèntlich wär d Definition, wiè mò diè formalè Melodyglyder us èm Notèbild abzläsè hèt un wiè mò sy zuè größerè Formè zämmèschließè cha, è Sach vo dè Formèleeri, sèbbi bschränkt sich hauptsächlich uff d Bschtimmung vo dè üßerè, messbarè Formgrößè wiè Tagt, Periodè un Satz sowiè dè Beschriibung vo dè Formgattungè, z. B. dè Fugè.

Well dè Mozart d Phrasyrungsbögè no nit kennt hèt, cha mò sini folgendi, zimli sorgfältig artikulyrti Melody studyrè, um d Formbildungè uff z zeigè. Für sèlli git s i dè Notèschrift keini allgmein gültigè Zeichè. Für Leerzweck wörrèd eggigi Klammerè, Kommata odder Glyderungsschtrich bruucht, allerdings ooni nöcheri, öppè metrischi Bschtimmung. Mò cha dõdemit dütlich machè, dass d Artikulation un Phrasyrung è gmeinsams Objèkt hèn, d Melody un d Motyv abber iri eignè Aschpèkt bhaaltèd: dè Aschpèkt vo dè Charakterisyrung un dè Aschpèkt vo dè Formgschtaltung bzw. Glièderung. „Nur wenn sich die praktische Ausführung der Phrasierung mit der Artikulation nicht berührt, können beide nebeneinander bestehen und unabhängig von einander durchgeführt werden.“

Artikulation Notè-Byschpill vum W.A.Mozart mit Phrasyrung ooni Bögè

Diè stylgrächti Uusfüürung vo dè Phrasyrung setzt è formali un metrischi Analǜsè voruus. È Yfüürung i diè theoretischi un pragtischi Metrik findet mò unter Metrum. Dè Vosuèch, d Motyv un Phrasè mit Hǜlf vum Bogè z notyrè, schadèt dè subtilè Artikulation im Original vum Mozart:

Artikulation Notè-Byschpill vum W.A.Mozart mit Phrasyrungsbögè

D Leeri vo dè Artikulation isch Bschtanddeil vo dè Allgmeinè Musigleeri (Hermann Grabner u. a.), iri spezièlli Aawendung Bschtanddeil vo dè historischè Uffüürungsbraxys. In kommentyrti Urtegschtuusgaabè git s oft rächt uusfüürlichi Hyywyys dõdèzuè.

Literadur

• John Butt: Bach Interpretation. Articulating marks in primery sources of J. S. Bach. Cambridge 1990. ISBN 0-521-37239-9.
• Gotthold Frotscher: Aufführungspraxis alter Musik. Wilhelmshavè 1963. S. 74–80.
• Nikolaus Harnoncourt: Musik als Klangrede. Kassel 1982. ISBN 3-7618-1098-9. S. 48–63.
• Hermann Keller: Die Orgelwerke Bachs. Ein Beitrag zu ihrer Geschichte, Form, Deutung und Wiedergabe. Peters, Leepzisch 1948, S. 43–47.
• ders.: Phrasierung und Artikulation. Kassel 1955.
• Magnús Pétursson, Joachim M. H. Neppert: Elementarbuch der Phonetik. Hamburch 2002. ISBN 3-87548-318-9.
• Egon Sarabèr: Methode und Praxis der Musikgestaltung. Clausthal-Zellerfäld 2011. ISBN 978-3-86948-171-5. S. 201–264.
• ders.: Die Kunst des Notenlesens. Für Anfänger und Fortgeschrittene. 2., vobesserti Ufflaag 2018, Papyrflǜger-Volaag, Clausthal-Zellerfäld, ISBN 978-3-86948-626-0. S. 125–134.

Aamerkungè

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Artikulation_(Musik)“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.