Dr Basler Rappechrieg

Dialäkt: Baseldütsch

Der Rappechrieg het vo 1591 bis 1594 duurt, und isch e Konflikt zwüsche der Stadt Basel und der Landschaft gsi, e Buureufstand gege e Erhöhig vom Wiiumgäld, enere Umsatzstüür. Dr Name chunnt vo dr Münzeiheit Rappe. Dr Basler Rappechrieg sött nit verwächslet wärde mit em Frickdaler Rappechrieg vo 1612 bis 1614 im Frickdal und am Hochrhii, au wenn er ähnligi Ursache gha het.

Ursache

Zwüsche 1586 und 1589 si d Priis für d Landwirtschaftsprodukt wägem Bevölkerigswachstum, dr Güeterzersplitterig, dr Ressourceverknappig und ere Klimaverschlächterig im Zug vo dr sogenannte Chliinen Iisziit uf e historische Höchststand klätteret. Aber au ussepolitisch hai sich d Rahmebedingige veränderet, wil sit der Reformation und dr Gegereformation konfessionelli Spannige s Verhältnis vo de einzelne Ort vo der Alten Eidgenosseschaft unterenander belastet hai.

1575 het dr Jakob Christoph Blarer vo Wartesee, der Fürstbischof vo Basel, d Rekatholisierig vom Birseck vorwärtsdriibe und het sich 1579 mit de katholischen Ort vo der Eidgenosseschaft verbündet. So het er us siim Verhältnis zu Basel e gsamteidgenössischi, konfessionelli Frog gmacht. Im Badener Vertrag vo 1585 het sich Basel müesse verpflichte, em Bischof für die definitivi Abdrätig vo de Pfandschafte 200.000 Gulde (hützudag were s öbbe 7.5 Millionen Euro) z zahle, wenn s nit siis stedtische Untertanegebiet het welle verliere.

Afang vom Konflikt

Für zum d Summe vo 200.000 Gulde abzzahle, wo für sälli Ziite horränd gsi isch, het Basel im Januar 1591 s Wii- und Fleischumgäld um ei Rappe ufedo. D Buure hai sofort gege die „massivi“ Erhöhig vo de Abgabe protestiert, aber d Stadt het d Protest vo der Landschaft abglähnt und ihri Verdräter as potentielli Ufstandsafüehrer behandlet. Eine von ene isch dr Osimus Battmann gsi, wo d Basler Regierig as ein vo de Hauptverantwortliche für en Ufstand agluegt het. Zweimal isch er gfange gno worde und me het en usfüehrlig verhört.

D Untertane hai die eidgenössischi Dagsatzig drum bittet, ass si wurd vermittle. Die het s Umgäld-Mandat vo der Stadt Basel für d Duur vo der Vermittlig sistiert. Drei anderi Versüech, e friidligi Lösig z finde, si nit glunge, wil d Landlüt sä abglehnt hai und sich drbii uf ihri Armuet, d Düürig und die allgemein schlächte Ziite beruefe hai.

Eskalation und Lösig

Vom Herbst 1593 aa hai s d Landlüt nüm fertig brocht, d Daagsatzig in d Komfliktlöösig iizschalte und ihre Spiilruum isch immer chliiner worde. Dr Komflikt het eskaliert, wil d Stadt ihr Stüürmandat nit het welle ufge. Wo Basel de Wirt, wo nit gloost hai, dr Bruef verbote het, si bewaffneti Baselbieter dur d Gegend zoge, für zum verhindere, ass s Wirtverbot duuregsetzt wurd. Der Drizähnerroot vo der Stadt het druf am 13. Mai e Kontingänt vo 50 Schütze under em Kommando vom Hauptmaa Andreas Ryff uf Liestel gschiggt und het eso s Broblem militärisch welle löse.

Am 15. Mai isch s de Basler nit glunge, dr Hans Siegrist vo Niiderdorf z verhafte, wo eine vo de Hauptafüehrer vo de Landschäftler gsi isch. Die hai druf üsserst heftig greagiert. Si hai sich bewaffnet und hai sich uf der Wildsteiner Höchi näbem Schloss Wildestei versammlet. Dr Ryff isch mit 170 Maa vo Liestel us uf Buebedorf zooge, het sich in Schlachtornig ufgstellt und het uf die bewaffnete Underdaane gwartet. Es isch aber nit zum Bürgerchrieg cho, wil dr Ryff in de Verhandlige dr Siegrist und d Landlüt het chönne überzüge, ass e Stüüreerhöhig unumgänglig siig.

Folge

Dank der usghandlete Lösig het d Basler Herrschaft d Erdräg us em Wiiumgäld um s Dreifache chönne vergrössere. D Untertane si für ihre Widerstand weder bestroft worde, no hai si für d Chöste vo de militärische Vorbereitige vo de Basler müesse ufcho.

Literatur

Andreas Ryff: Der Rappenkrieg. Anfang, Mittel und End. Alles von dem Ehren und Nothvesten Herrn Hauptmann Andreas Ryff ganz wahrhaftig und ordentlich beschrieben. Basel, Nik. Müller 1833

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Basler_Rappenkrieg“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.