Dr Baadener Verdraag vo 1585

Dialäkt: Baseldütsch

Dr Baadener Verdraag vo 1585 het s staatlige Verheltnis und die territoriale und konfessionelle Hohäite zwüsche Basel und em Fürstbistum Basel greeglet. Dr Verdraag isch e groosse Erfolg für d Geegereformation in dr Schwiz gsi.

Voorgschicht

Im Lauf vom 13. und 14. Joorhundert het sich d Basler Stadtgmäind immer meh vo dr Hohäit vom Fürstbischof vo Basel frei gmacht. Vo 1400 aa het si en äigeni Territorialbolitik afo füehre, wo dr Fürstbischof Herrschafte im Sisgau het afo verpfände. Am Aafang vom 15. Joorhundert het Basel si Usdeenig zum grösste Däil abgschlosse. 1521 het sich d Stadt ändgültig vo dr bischöflige Herrschaft glööst und 1529 d Reformation iigfüehrt. In dr Zit bis in d 1570er, wo s Fürstbistum Basel schwach gsi isch, het Basel die mäiste fürstbischöflige Gmäinde im nooche Birseck und in de Ämter Laufe, Delsbärg und de Freibärg in s Burgrächt ufgnoh. D Stadt het dört d Reformation gschützt und bsundrigs im Birsegg faktisch d Herrschaft usgüebt.

Wo dr Jakob Christoph Blarer von Wartensee 1575 Bischof worden isch, het er d Macht vom Fürstbistum chönne sterke. Er het sich 1579 mit de katholische Ständ vo dr Äidgenossenschaft verbündet und het vo Basel verlangt, ass es die alte fürstbischöflige Lääche und Pfänder wurd uslööse. D Gfoor het bestande, ass Basel wider under d Hohäit vom Fürstbistum wurd groote und si Sälbständikeit chönnt verliere. Wil d Richdig vo dr Basler Reformation denn lutherisch gsi isch, het d Stadt au nit chönne hoffe, ass si Hilf vo de reformierte Kantöön wurd überchoo, wo noch em Debakel vom Zwäite Kappelerchrieg vo 1531 sowiso sich nid in e nöiji Usenandersetzig mit de katholische Ort häi welle iiloo.

Dr äidgenössisch Schiidsspruch

Basel het dorum en äidgenössische Schiidsspruch aagnoh, wo 1585 im Daagsatzigsort Baade gfellt worden isch. Dä sogenannti «Baadener Verdraag» het bestimmt, ass Basel mit dr riisige Summe vo 200'000 Gulde dr ändgültig Bsitz über alli Pfänder und Lääche vom Fürstbistum wurd überchoo, wo si sit 1400 ufkauft het. Drzue si d Burgrächt mit de fürstbischöflige Underdaane usser Chraft gsetzt worde, und dr Fürstbischof het deren ihri reformierti Konfession vo denn aa chönne bekämpfe. S Birsegg isch denn eso wider katholisch worde und isch erst as Folg vom e Beschluss vom Wiener Kongress 1815 an Kanton Basel choo.

D Folge

Der Basler Root het vil Gäld müesse ufnee, für zum dr Fürstbischof uszaale. Zum die Schulde abzaale het er s Wiiumgäld uf dr Basler Landschaft erhööt. Das het bi de Baselbieter vil bööses Bluet gmacht und es isch in dr Folg zum umbluetige Rappechrieg cho, wo vo 1591 bis 1594 duurt het.

Litratur

Georg Kreis, Beat von Wartburg (Hrsg.): Basel. Geschichte einer städtischen Gesellschaft. Merian Verlag, Basel 2000, ISBN 3-85616-127-9, S. 105–107.

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Badener_Vertrag_1585“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.