Tänkmoolschutz

Dr Tänkmoolschutz isch drfüür doo zum alti Sache wägem Adänken an öppis ufbhalte.

Mäischtens goot’s um Hüüser; me säit dene i däm Zämehang denn «Boutänkmööler». Das isch e zuesätzlichi Kwalitäät, won es Huus näbet em äigentliche Zwäck no überchunt, und es isch nit s glyyche wien es Tänkmool im ängere Sinn, wo äxtra zum eim an öppis maane doo isch. Es isch e Froog vom «kollektyve Gedächtnis».

Wemmen es alts Huus oder en anderi Sach wott gäge grobi Veränderige oder s Abrysse schütze, so bruuchts drfüür gueti Gründ. Bi de mäischte Bouwäärch isch es normaal, ass si irgendwenn wider verschwinde, sig’s das me sen abrysst zum öppis nöis uf dä Platz z stelle oder das me so staarch veränderet, bis men iiri Form vo früener nümme gseht, und es chunt au immer wider voor, ass es Unglück es Geböid kabut macht.

Bi so Hüüser und andernen Objäkt i dr Kulturlandschaft, womes schaad fungt wenn si nümm doo wääre, cha men im Voruus öppis gäge die Veränderige mache, und dämm säit me dänn Tänkmoolschutz. Es isch e hohäitlichi Ufgaab vo de Länder, de Stedt und Gmäinde, für «schützenswärti Sache» uf iirem Piet Gsetz und anderi Hilfsmittel zu iirem Schutz z mache und öpperem dr Uftraag z gää drfüür z luege.

Für em Tänkmoolschutz syni praktischi Umsetzig isch d Tänkmolpfleeg doo. Die goot z’eerscht mol go luege, was es für wärtvolli Sache in iirem Ruum git, si macht Lischte vo de «Kulturtänkmööler», das sind d «Tänkmolinfäntaar». So Verzäichnis git’s uf dr lokalen Ebeni bi täil Gmäinde und bi de Stedt, und au bi de Länder; und me het sogar wältwyte Lischte gmacht so wie öppe d UNESCO-Lischte vom Wältkultureerb. Immer wenn öpper sone Lischte zämestellt, tuet er uswääle us eme Huuffe Sache, es isch i filne Fäll schwirig z entschäide was me vo dr Vorselekzioon furtgheit, grad wen s um Bouwäärch vo dr modärnen Architektur goot und drum het d Tänkmoolpflääg solidi, standardisierti Kriterie won ere do drby hälfe. Anne 1964 isch bim zwäiten internazionale Kongräss vo den Architekten un de Tänkmolpfleeger d Charta vo Venedig usecho, wo dr internazional Massstaab für d Tänkmolpfleeg git.

Derno macht me so gnau wie möglech Dokumäntazioone vo dene Hüüser, ass me bi spötere Bouarbete oder nach emene Schaade, wo s us irgendemene Grund gääg het, cha sääge, was me jetz drmit sell mache. Bi kabut gmachten Objäkt, wo men als psunders wichtig aluegt, chunt’s sogar vor, ass me se wider vo Grund uuf nöi bout, das sind «Rekonschtrukzioone», wo mit nöiem Boumaterial so gmacht wäärde ass si usgsee wie das wo früener dört gstanden isch; ma cha denn gnau gnoo äigentlich nümme von originale Tänkmööler rede au wenn si zum Adänken an öppis Historischs wider funkzioniere.

Me mues aber au öppis drvo sääge, wie so gschützti Boutänkmööler doch wider vrschwinde. Das bassiert immer wider wäge nöie Bouprojäkt, wenn d Behörde tänke, s nöi plaanete sig wichtiger als es alts Huus won em im Wääg stoot. Es chunt au vor, ass me dr vorsorglich staatlich Schutz ufhebt. So tuet men öppe us politische Gründ Objäkt vo de Tänkmölerlischte furtgheie. Im Joor 2016 het d Regierig vom Kanton Bäärn zum Spaare pschlosse, elftuusig Sache us iirem kantonale Tänkmöölerinfäntaar useznää.

Wil s um ene bedüütendi Sach goot, het’s anne 1975 s Öiropäische Tänkmolschutzjoor gää.

Zum s Inträssi a de wärtvolle Hüüser z hebe macht d Wikimedia dr Weppewäärb Wiki Loves Monuments.

Lueg au

• Schwiizer Häimetschutz
• Schutz vo de Kulturgüeter
• Monument historique
• Infäntaar vo de Oortsbilder i dr Schwiiz, wo me sett schütze

Literatur

• Achim Hubel: Denkmalpflege. Geschichte. Themen. Aufgaben. Eine Einführung. Stuttgart 2006.