Herrschaft Rhäzüns

D Herschaft Rhäzüns het bis 1819 us de hütige Gmäinde Rhäzüns, Bonaduz, Domat/Ems und Felsbärg im Kanton Graubünde bestande. D Herschaft isch als «Gricht Rhäzüns» sit 1424 Mitgliid vom Oobere Bund gsi und dorum au vom Freistaat vo de Drei Bünd. D Gmäind het jedes Joor drei Manne as Ammaa vorgschlaage und dr Freiher het äine von ene uuseglääse.

Rhäzüns und Bonaduz häi s Kärngebiet vo dr Herschaft vo de Freiher vo Rhäzüns bildet, wo under em Ulrich II. (1367–1415) zu de mächdigste Föidalhere im hütige Graubünde näben em Bischof vo Chur ufgstiige isch. Dur d Freihere vo Rhäzüns isch s Gricht Rhäzüns 1424 zum Oobere Bund cho und spööter zu de Drei Bünd. Noch em Dood vom letschte Freiher und dr Hüroot vom Eitel Friedrich vo Hoochezollere mit dr Erbdochter Ursula Freiin vo Rhäzüns het e Händel aagfange zwüsche de Hoochezoller und de Grööf vo Wärdebärg-Sargans, wo erst 1461 dur e Gerichtsuräiil het chönne klärt wärde, und das het d Herschaft de Hoochezoller zuegsproche. Dr Nöwöö Eitel Friedrich II. het Rhäzüns 1497 mit sim Fründ Maximilian I. vo Habsburg, em dütsche König, wo spööter Kaiser worde isch, gege d Herrschaft Haigerloch usduscht. Dr Maximilian het das Duschgschäft gmacht as Usgangspunkt für si Verhältnis zu de Drei Bünd.

Zerst häi d Habsburger Rhäzüns de Familie Marmels, Stampa, Planta und Ortestäi as Pfandleeche überloo. 1696 het dr Kaiser Leopold I. vo Habsburg d Herrschaft diräkt übernoo, d. h. er het e Verwalter in dr Herschaft iigsetzt. Eso isch jede habsburgisch Bsitzer vo dr Herschaft in sinere Funkzion as Freiher vo Rhäzüns Mitgliid vom Freistaat vo de Drei Bünd worde.

D Habsburger häi d Herschaft 1809 im Napoléon Bonaparte überloo und dä het si 1814 wider an Ööstriich zruggee. Der Wiener Kongräss het d Herschaft 1819 em Kanton Graubünde zuegsproche. Äine vo de letschte Verwalter vom Huus Habsburg isch dr Arzt und Landrichter Georg Anton Vieli gsi, wo 1823 s Schloss Rhäzüns kauft het.

Weblingg

Linus Bühler: Rhäzüns (Gemeinde). In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
Linus Bühler: Rhäzüns (Herrschaft). In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.