Historisches Lexikon der Schweiz

es wüsseschaftlichs Nochschlagwärch vo de Schwiz

S Historisch Lexikon vun der Schwyz, kurz s HLS (französisch Dictionnaire Historique de la Suisse, kurz DHS, italienisch Dizionario Storico della Svizzera, kurz DSS) isch ä Projekt, wo de Stand vum Wisse iber d Gschicht vun dr Schwyz bis hii zur Gägewart in de Form vun ere Enzyklopädie zämmegstellt wird.

HLS Wortmarke mit grossen Abkürzungen.png
Das send die erschte föif Bänd vom HLS in drü Sproche

GschichtBearbeite

D Vorgängerin vum HLS isch s HBLS, des Hischtorisch-Biographisch Lexikon vo dr Schwyz, wo der Nöieburger Fotograf und Verleger Victor Attinger (1856–1927) agfange het und wo in sibe Bänd vun 1923 bis 1929 usecho isch.[1] Me cha d Artikel vo däm alte Nochschlagewärch no hüt guet bruuche.

S HLS isch 1990 ygrichtet worre vun der Stiftig Historisches Lexikon vu dr Schwiiz, wo unterem Patronat vun dr Schwyzerische Akademi für Geisteswisseschafte un dr Schwyzerische Gsellschaft fyr Gschichte stoot.[2] Finanziert wird s HLS vom Bund us Stüürgälder. Wege dem soll s digitalisierte HLS au nochem Erschine vo de druckte Bänd de koschtelose Zugriff ermögliche.

 
d Materialsamlig vom HLS i der Afangszyt

2002 isch dr erscht Band erschiene, sither ei Band pro Johr; uf düütsch sind 13 Bänd usecho, der letscht anne 2014.[3]

Ane 2016 isch d Stiftig Historisches Lexikon vu dr Schwiiz ufglöst worde, und sid 2017 wird s Projäkt vo der nöie HLS-Kummission vu dr Schwyzerische Akademi für Geisteswisseschafte gleitet.

Des HLS isch in drej vun de viir Landessproche: (Dütsch, Französisch, Italienisch) gmacht worre. D Originalbiiträg vo de Autore sind in d jeweilige andre Sproche ibersetzt. E Teilusgab in dr vierte Landessproch Rätoromanisch, s Lexicon istoric retic (LIR), isch in 2 Bänd separat publiziert worde.

Des Lexikon umfasst i de drüü grosse Sprôchusgabe ugfähr 36.200 voschiedeni Artikel zue de Theme Politik, Biografi, Familie, Kultur, Wirtschaft, geografischi Einheite wie de Kantöön, Regione, Stedt un Gmeinde; un au zue divärse historische Themeberiich – vom Aargauer Chloschterstriit bis zum Zwinglianismus und zu dr Chemyfirma Zyma – git’s meh weder 3000 Sachartikel.[4] Persone werde meischtens numme ufgnumme, wenn si scho tot oder vor 1935 uf d Wält cho sin oder bi de jüngere, wenn si bsunderi Sache in ihrem Läbenslauf ufwiise wie öppe vo Bundesrät oder Nobelpriisträger. D ehemoligi Bundesröötin Ruth Metzler isch möglicherwis bis jetz d jüngsti Person, wo im HLS en eigene Artikel het.

elektronischi UusgabeBearbeite

Sitem Härbst 1998 git s au e Online-Version im Internet. Des so gnannte e-HLS het d volli Stichwörterlischt un die Artikel wo d Schlussredaktion freigebe het, aber ohni d Bilder, wo i de trukte Büecher sin.

2004 isch s e-LIR derzuecho, s elektronische Teillexikon mit Sache vom Bündnerland.

2009 het s Staatssekretariat für Bildig und Forschig der Stiftig vum HLS gseit, si sell es modärns digitals und multimedials Lexikon plaane. Das tuet s Projäkt sider nodisno umsetze und s Lexikon wyterentwikle.

Änds 2018 isch die nöji elektronischi Beta-Version vom HLS ufgschaltet worde, wo s e-HLS ersetzt. Das nölie Sischteem het jetz au d Bilder zu de Buechartikel, wo me sid 2017 deils provisorisch het chönnen aaluege;[5] do derfür het’s vo de Bsitzer vo de Originalbilder au no d Erlaubnis für di digitali Veröfentlichung bruucht. Au d Imfografike vom HLS chöme i der elektronische Version vor.[6]

D Redakzioon vom HLS schaffet dra, s Wärch zumene modärne «vernetzte Internetlexikon» z mache. D Artikel wärde mit Verchnüpfige verbunde, und me cha Theme, wo no gfäält hän, bearbeite und au alti Artikel wenn nötig mit aktuelle Informazioone ergänze;[7] das goot au wil die strängi Gränze vom Umfang für die ursprünglech trukten Artikel nümme so wichtig isch;[8]; und jetz het men im Projäkt en nöji Kategorie zu dr Technikgschicht ygfüert, wo im HLS vorhär gfäält het.[9] S HLS wott nöji Ergäbnis vo der aktuelle Gschichtsforschig mit wytere Artikel in multimedialer Form vermiddle.[10]

PublikationBearbeite

Vereffenligt sin (ditschi Usgab):

  • Band I: Aa bis Basel (Fürstbistum), Basel 2002
  • Band II: Basel (Kanton) bis Bümpliz, Basel 2003
  • Band III: Bund bis Ducros, Basel 2004
  • Band IV: Dudan bis Frowin, Basel 2005
  • Band V: Fruchtbarkeit bis Gyssling, Basel 2006
  • Band VI: Haab bis Juon, Basel 2007
  • Band VII: Jura bis Lobsigen, Basel 2008
  • Band VIII: Locarnini bis Muoth, Basel 2009
  • Band IX: Mur bis Privilegien, Basel 2010
  • Band X: Von Pro bis Schawischwili, Basel 2011
  • Band XI: Von Scheck bis Stitelmann, Basel 2012
  • Band XII: Von Stock bis Vock, Basel 2013
  • Band XIII: Von Vodoz bis Zyro, Basel 2014

WeblinkBearbeite

FuessnooteBearbeite

  1. Historisch-Biographisches Lexikon der Schweiz online uf digibern.ch
  2. Marco Jorio: Das neue Historische Lexikon der Schweiz (HLS) (Memento vom 4. März 2016 im Internet Archive), 1998. (uf bsz-bw.de)
  3. Das Historische Lexikon der Schweiz ist komplett in: Handelszeitung, 23. Oktober 2014
  4. Artikel vo dr Kategory «Theme» (Site cha nüme abgrüeft wärde; Suche im Webarchiv)[1] [2] Vorlage:Toter Link/hls-dhs-dss.xwiki.com uf hls-dhs-dss.ch
  5. Die Bilder kommen! uf hls-dhs-dss.ch
  6. Hunderte HLS-Infografiken online uf hls-dhs-dss.ch
  7. Die "Digitalisierung" zum Auftakt, 19. Dezämber 2018, uf beta.hls-dhs-dss.ch
  8. Das neue digitale HLS ist aufgeschaltet! HLS-Newsletter 1/2019, vom 15. Jänner 2019
  9. Von der Lücke zum Inhalt. Das Beispiel Technikgeschichte zeigt, wie HLS-Redaktion und Forschende gemeinsam das Lexikon weiterentwickeln uf beta.hls-dhs-dss.ch, 19. Dezämber 2018
  10. Benziger Einsiedeln: Weltverlag im Klosterdorf und … im HLS