Janitschare

D Janitschare (tirkisch: yeni çeri - neiji Truppe) sin d Elitetruppe vu dr Osmane gsii. Si hän sich üs Mänsche vu eroberete, grischtlige Velker zämmegsetzt.

D Afäng un d Methodi

E Janitschare-Patrolie

Im 13. Johrhundert het im Osmanische Rich dr Sultan Orhan e neiji Druppe bildet - er isch mit sinene tirkische Truppe nit zfriide gsii, wu vu eigewillige Stammesfiährer befähligt wore sin un eigini Inträsse verfochte hän. Wäge däm het er griächischi Griägsgfangini zu Elitesoldate drille lo; zu sinere Zit sin des noch em G. Schweizer numme 1.000 Mann gsii. Des sin braktisch Sklave gsii.

Bi sinem Suhn, bim Murad I. un sinene Nochkumme, isch do drüs d diä Druppe wore, wu mer im ganze Oriant am meischte gfercht het. Dr Murad het jetz kenni erwagsene Griägsgfangene meh iizoge, aber Buebe vu 8 bis 15 Johr. Bi däne isch noch e vollständigi Hirnwesch meglig, so isch grächnet wore. Mer het jetz in griächische, bulgarische, albanische un serbische Derfer d Büürslit zämme driibe un het ene dr "Buebezins" abgnumme. Wänn sich Derfer oder Familiä gweigeret hän oder ihrini Sihn verstecklet hän, sin d Derfer oder einzelni Hiiser abbrännt un Mänsche massakriärt oder in d Sklaverei abgfiährt wore. Uf dr andere Sitte hets kenne sii, ass Stedt un Gegende, wu sich gegeniber dr tirkische Eroberer wohlverhalte oder "frejwillig" unterworfe hän, vum devșirme (Buebezins) verschont wore sin. Zum sich vor em Buebezins schitze, sin aü viil Mänsche üs dr Balkanvelker zum Islam iberdrätte oder üsgwanderet - so Griäche un Albaner noch Italiä.

D Hirnwesch het eso üsgsäh: Mer het diä Buebe uf abglägini Hef in dr tirkische Steppe un Gebirg verdeilt, wu si as Sklave gschunde hän un tirkisch glehrt hän. D Ufsähner hän sträng druf gluegt, ass kenne vu däne Buebe meh mit eberem üs sinere Heimet, Kültür un Religion het kene schwätze - si hän solle alles vergässe, was hinter ene lit. Drei Johr speter sin diä Buebe - jetz scho fascht oder ganz jungi Manne - abgholt un in Janitscharekorps mit brutale Methode üsbildet wore. Noch dr Üsbildig isch s Tschikma (tirkisch: çıkmak = nüs goh) kumme: Diä Sklave sin frej glo wore, si jetz vollwärtigi Janitschare gsii, un hän meh Sold bikumme wiä normali Soldate.
As mer diä Elitesoldate frej glo het, het nit numme zu däne ihrere Motivation biidrait, s isch aü notwändig gsii, wel Moslem kenni Moslem as Sklave derfe halte. Un diä Janitschare hän jo zum Islam miäße iberdrätte - scho wu si as Kinder gfange wore sin. Mit em Freilo isch d "Rächtmäßigkeit" wider härgstellt wore.

Dr Iifluss vu dr Bektaschi-Derwisch

Noch im 15. Johrhundert het mer d geischtig Fiährung vu dr Janitschare im Bektaschi-Orde ibergä. Des isch e schiitische Orde mit ere Philosophii gsii, wu viil Ähnligkeit mit em Grischtetum gha het; diä Bektaschi hän bsunders gschickt kenne diä ehmolige Grischte wiise. Noch im 16. Johrhundert sin Bektaschi diräkt zu dr Regimäntsfiährer vu dr Janitschare wore. D Bektaschi hän e freiwilligs Zölibat kännt; des isch bi dr Janitschare aber scho alliwiil Pflicht gsii.

Am hegschte Punkt vu dr Macht

Diä Neij Druppe het also noch ihrere Hirnwesch, noch em brutale Drill un ohni Milderung dur Familiä-Rucksichte wiä mänschligi Beschtiä funktioniärt. So sin d Janitschare zu dr schlagkreftigschte Druppe in dr Wält vu dertemol wore. Si sin dr Kern vum osmanische Heer gsii; zitewiis isch d Neij Druppe bis zu 100.000 Manne stark gsii. So hän si s Oschtremisch Rich Stick fir Stick zum Zämmegheie brocht. D unterworfene Grischte hän sich - üsser iber dr Buebezins - am Afang viilmol wennig kenne beklage; vor dr islamische Herrschaft sin verschiidini Glaübensrichtige dur d oschtremische Kaiser as Ketzer verfolgt wore - in dr Osmane sin innergrischtligi Unterschiid egal gsii. 1453 isch Konschtantinopel vu dr Janitschare gstirmt wore (un bis 1461 die andere, noch unabhängige Regione vu dr Griäche). Dr Sultan Mehmed II. isch dur diä Eroberig zum stärkschte Herrscher in dr islamische Wält wore - dr het dur d Janitschare aü drfir gsorgt, ass sini Fejnd im eigene Land üsgrottet wore sin; so isch er zume absolute Herrscher wore.

Wus hinterschi gange isch

Ab em 17. Johrhundert sin unter schwache Sultan d Janitschare zu nere Macht im Staat wore, wu mer schwär het kenne berächne.
Jetz hets aü kenne vorkumme, ass einzelni armi chrischtligi Büüre e Suhn freiwillig an d Janitschare abgä hän - anstatt in biterer Armuet im Dorf z vegetiäre hets kenne sii, ass dä Suhn emol as riche Offiziär zruckkumme isch un gspiänzlet het.
Viilmol hets Janitschare-Ufständ gä um meh Sold. Uf em Schlachtfäld isch dr Wärt vu dr Janitschare gsunke; d eiropäische Armeä sin moderner un besser grischtet gsii. 1826 hän d Janitschare sogar gege griächischi Ufständischi versait un sin gschlage un demoralisiärt zruck kumme. Diä Schangs het dr Sultan Mahmud II. gnutzt: dr het d Janitschare iigreise un im alde Hippodrom vu Konschtantinopel massakriäre loo; 30.000 Janitschare sin umkumme.
Des isch s Änd vu dr letschte vu däne Kinder gsii, wu Generation fir Generation ihrene Eltere, ihrere Sproch un ihrere Kültür graübt wore un in dr Diänscht vu dr Gegesitte gstellt wore sin.

Literatür

Gerhard Schweizer: Die Derwische des Schwerts. In: Gerhard Schweizer: Die Derwische. Heilige und Ketzer des Islam. Salzburg 1980