Chaiser-Wilhelms-Land

Chaiser-Wilhelms-Land isch dr nordeschtlig Dail vu dr Insle Neiginea gnännt wore, wu bis anne 1914 zum dytsche Kolonialrych ghert het. Zämme mit em Bismarck-Archipel, dr nerdlige Salomone, dr Karoline, Palau, Nauru, dr Marshallinsle un dr Mariane het s s chaiserli Gouvernement un dytschi Koloni Dytsch-Neiginea bildet.

Geografi

S Biet isch no Weschte vum niderländische (hite Wescht-Papua) un no Side vum britische (ab 1906 auschtralische) Dail vu dr Insle begränzt gsii. S isch vu 141° eschtlige Lengi no Oschte gange un im Side bis 8° sidlige Braiti. D Landflechi het 181.650 km² umfasst mit dertemol 110.000 Yywohner (Stand: 1902).

Dr Inseldail bstoht in dr Hauptsach us Gebirg, nume im usserschte Norde het s Ebene am Chaiseri-Augusta-Fluss un am Ramu. Im Side het s Gebirgszig, wu zum Dail bis uf iber 4000 m uffegehn: Kraetkegebirg, Bismarckgebirg un Hagengebirg. D Wasserlaif sin zmaischt Gebirgsfliss.

Gschicht

Wu Großbritannie im Augschte 1884 dr Oschtdail vu Neiginea (→Britisch-Neiginea) fir d Chrone veryynahmt ghaa het, het dr Agänt vum Neuginea-Konsortium Otto Finsch im Dezämber 1884 dr Aaspruch uf d Nordkischte vu Neiginea un dr Bismarck-Archipel gstellt.^[1] Am 17. Mai 1885 het d Neuguinea-Kompagnie (d Noofolgeri vum Neuguinea-Konsortium) dr chaiserlig „Schutzbrief“ fir d Hohaitsrächt iber Chaiser-Wilhelms-Land (Nordoscht-Neiginea) un dr Bismarck-Archipel iberdrait kriegt.^[2] Ab 1889 isch dr Weschtdail vu Neiginea e Koloni vu dr Niderlande wore (→Niderländisch-Neiginea).

D Hauptverwaltigssitz vu Dytsch-Neiginea, wu bis 1899 vu dr Inveschtore vu dr private Neuguinea-Kompagnie verwaltet woren isch, sin in dr erschte Johrzehnt im Chaiser-Wilhelms-Land gläge. Dr erscht Landeshauptmann isch dr Georg von Schleinitz wore, wu ab 1886 z Finschhafen Quartier gnuu het. Bis zue dr große Malaria-Epidemi anne 1891 isch dr Hafe Sitz vum Landeshauptmann blibe, derno isch dr Ort ufgee un erscht anne 1901 widergrindet wore. E churzi Zytlang isch Stephansort in dr Astrolabe-Bucht Hauptort gsii, am 17. Septämber 1892 isch d Landesverwaltig derno uf Friedrich-Wilhelmshafen (hite Madang) verlait wore. Mit em Änd vu dr Verwaltig dur d Neuguinea-Kompagnie 1899 un dr Ibernahm vu dr Bsitzige dur s Dytsch Rych isch dr Haupverwaltigssitz vu dr Koloni uf d Insle Neu-Pommern (hite Neibritannie) uf Herbertshöhe (hite Kokopo) verlait wore.

Ab 1921 isch s Biet velkerrächtlig e auschtralisch Mandatsbiet wore. Anne 1975 isch s mit em auschtralische Papua zue Papua-Neiginea veraint un unabhängig.

Erforschig

Im Johr 1882 hän di bode Firme Deutsche Handels- und Plantagengesellschaft (d Noofolgeri vu Godeffroy) un Robertson & Hernsheim (speter Hernsheim & Co.) di dytsche Handelsinträsse in dr Nechi vu Neiginea verdrätte. Fir di erschte Schritt vun ere dytsche Konialisierig uf dr Insle sälber isch vu Finanzlyt, wie em Adolph von Hansemann, dr 45-jehrig Otto Finsch uusgwehlt wore.

Dr Finsch isch aafangs 1884 uf Neiginea graist un het vu Mioko uus uf drei Raise fascht di ganz Nordkischte bsuecht. Bi syyne Raise het er sibe Häfe un dr Chaiseri-Augusta-Fluss entdeckt, het mit Yyhaimische Verdreg abgschlosse iber Landchaif un het di dytsch Flagge ufzoge. Di erscht Station isch am 5. Novämber 1885 z Finschhafen grindet wore. Si het dr Ursprung vu dr Neuguinea-Compagnie bildet. Bal derno sin Hatzfeldhafen un Konstantinhafen chuu, 1888 Stephansort, 1890 Erima un speter no anderi. Fir d Vermässig vu dr Gränz zwische Dytsch-Neiginea un em Territorium Papua, wu unter dr Verwaltig vu Auschtralie gstanden isch, isch vu Novämber 1908 bis Oktober 1909 di Dytsch-änglisch Neiginea-Gränzexpedition durgfiert wore, fir d Bstimmig vu dr Lag vum Gränzmeridian 141 Grad eschtliger Lengi, zwische Dytsch-Neiginea un Niderländisch-Neiginea, vum Februar 1910 bis Februar 1911 di Dytsch-holländisch Neiginea-Gränzexpedition statt.^[3]

Literatur

Karl Sapper: Kaiser-Wilhelmsland, in: Heinrich Schnee (Hrsg.); Deutsches Kolonial-Lexikon, Band II, Quelle & Meyer, Leipzig 1920, S. 144 ff.

Fueßnote

↑ Horst Gründer: Geschichte der Deutschen Kolonien. 5. mit neuer Einleitung und aktualisierte Bibliographie versehenen Auflage. Schöningh, Paderborn 2004, ISBN 3-8252-1332-3, S. 92 (UTB. Geschichte 1332).
↑ S. G. Frith: The New Guinea Company, 1885–1899: a case of unprofitable imperialism. In: Historical Studies. Vol. 15, Issue 59, 1972, ISSN 0075-0743, S. 361–377, doi:10.1080/10314617208595478.
↑ Rudolf Hafeneder Deutsche Kolonialkartographie 1884 – 1919 Archivlink (Memento vom 6. Jänner 2014 im Internet Archive) Dissertation zur Erlangung des akademischen Grades eines Doktors der Ingenieurwissenschaften, Universität der Bundeswehr München, Fakultät für Bauingenieur- und Vermessungswesen, 2008

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Kaiser-Wilhelms-Land“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.

[1] Horst Gründer: Geschichte der Deutschen Kolonien. 5. mit neuer Einleitung und aktualisierte Bibliographie versehenen Auflage. Schöningh, Paderborn 2004, ISBN 3-8252-1332-3, S. 92 (UTB. Geschichte 1332).

[2] S. G. Frith: The New Guinea Company, 1885–1899: a case of unprofitable imperialism. In: Historical Studies. Vol. 15, Issue 59, 1972, ISSN 0075-0743, S. 361–377, doi:10.1080/10314617208595478.

[hafdiss-3] Rudolf Hafeneder Deutsche Kolonialkartographie 1884 – 1919 Archivlink (Memento vom 6. Jänner 2014 im Internet Archive) Dissertation zur Erlangung des akademischen Grades eines Doktors der Ingenieurwissenschaften, Universität der Bundeswehr München, Fakultät für Bauingenieur- und Vermessungswesen, 2008

[1]

[2]

[3]