Karlsruher Linie
| Dialäkt: Undermarkgreflerisch |
Karlsruher Linie wird in dr Sprochwisseschaft d Zämmefassig vu Isoglosse gnännt, wu in dr eltere Literatur as Gränze zwische dr mitteldytsche un dr oberdytsche Dialäkt aagsääne wore isch.
D Karlsruher Linie isch gnännt wore no dr Stadt Charlsrue, wu si sidlig dervu iber dr Ryy goht.
Im Weschte bstoht d Karlsruher Linie us dr Ainhaitsplurallinie (mähe/mähet-Linie), wu di siidfränkische zwoofermige Pluralforme (mähe - mäht - mähe) vum Ainhaitsplural im Oberryyalemannisch (mähe - mähe - mähe) bzw. im Schwebisch (mähet - mähet - mähet) drännt, un im Oschte us dr euch-enk-Linie, wu s oschtfränkisch euch vum bairische enk drännt. Weschtlig vu Charlsrue/Ettlinge wird d Karlsruher Linie furtgfiert mit dr Speyerer Linie.
D Uffassig, ass die sprochlige Unterschid d Gränze zwisch em Mitteldytsch un em Oberdytsch bilde, isch zem erschte Mol vum Gottsched anne 1748 verdrätte wore. No däre Yydailig vu dr dytsche Dialäkt ghere di siid- un oschtfränkische Dialäkt zem Mitteldytsch. Die Aasicht giltet in dr Dialäktforschig mittlerwyyli as veraltet, wel die Dialäkt dr glyche Stand vu dr Lutverschiebig wie s (Nord- un Mittel-)Bairisch un s (Nord-)Alemannisch, derwylscht in dr mitteldytsche Dialäkt d Verschiebig vu p im Aalut bzw. pp im Inlut nit durgfiert hän. Wäge däm wird hite as Gränze zwische Ober- un Mitteldytsch d Speyerer Linie (Appel-Apfel-Linie) aagsääne. Ainewäg findet mer au hite in e Dail Biecher e mänkmol no d Formulierig, ass s Oschtfränkisch e Ibergang zwisch em Oberdytsch un em Mitteldytsch sei.
Verlauf
ändereD Karlsruher Linie drännt sich bi Waißeburch vu dr Speyerer Linie un goht derno zwische Charlsrue un Ettlinge iber dr Ryy un dodermit iber di dytsch-franzesisch Gränze. Vu Ettlinge uus goht si iber Neuenbürg - Esslenge-Weil – Sachsenheim – Bönningheim – Murrhardt bis uf Oettingen. Dää Abschnitt entspricht dr mähe/mähet-Linie.
Eschtlig vu Oettingen goht d Karlsruher Linie dr euch/enk-Linie noo iber Weissenberg – Abenberg – Allerberg – Nürnberg – Hersbruck – Auerbach un Goldernach. Bi Wunsiedel chunnt si an di dytsch-tschechisch Gränze un dodermit an di hitig Oschtgränze vum dytsche Sproochruum. Friejer isch si no wytergange iber Asch – Eger – Graslitz – Duppau bis uf Karlsbad.
E Dail Germanischte verlege d Karlsruher Linie au uf e nerdligeri Näbelinie vu dr euch/enk-Linie, di sognännt fränkisch-bairisch Plural-Linie. Die Näbelinie isch in dr Charte gstrichlet dargstellt.