Laufèburger Lauffè
Dè Chlynè Lauffè bi Laufèburg isch èmòl è Stromschnèllè am Hochrhy unterhalb vo dè Laufèbrugg zwische de Städt Laufeburg (Schwiz) und Laufeburg (Dütschland) gsi.
Dè Nammè Chlynè Lauffè hèt dè Katarakt für d Unterscheidig zum Grossè Lauffè (Rhyfall) un zum Mittlerè Lauffè (Ettiker Lauffè). I dè Johr 1903 bis 1908 isch dè Chlyne Lauffè zu dè Vobesserig vo dè Schiffbarkeit un zum Chraftwärchsbau gschprèngt worde.
Gschichtè ändere
Bis zum Bau vom Chraftwärch Laufèburg 1908 isch d Stromschnèllè bi Laufèburg nõch èm Rhyfall dè imposanteschte Lauffè am Hochrhy gsi. S Flussbett isch dõ zwǜschè dè Felsè uff 12 bis 13 Meter Breiti ygèngt gsi,[1] wa zuè nèm Bruggèschlaag in Form vo dè Laufèbrugg graadzuè uffgforderèt hèt.
Flurnämmè un Topografy ändere
Lauffè bedüttet «Wasserfall, Wasserstrudel, Stroomschnèllè».[2] Uffgrund vo dè seltènè Naturformationè sin aber au für vill einzelni Felsè, Wirbel, Strudèl un suschtigi Bsunderheitè Nämmè vogää worrè. Asè hèt’s im Flussbett dè prismatischè Rote Fluè Felsè gha, wo a mengs Floß zerschellt isch. 1851 hèt è großes Floß èn Deil vom Flüè abdrait.[3] Witer hèt s dè Lauffèfelsè gää, wo nu bi Nidrigwasser z sää gsi isch, un dè Oftringerfels, uff dèm obberhalb annedubaki d Ruinè Oftringè gschtandè isch. Uff èm Lachsfang hèt dè Nammè Lachsloch hygwisè. Jedi vo dè fescht inschtallyrtè Salmèwaagè hèt iren eignè, vo dè Örtlichkeit inschpiryrtè Nammè gha, öppè: By dè Schnelli, s Gruusè, i dè Höll, d Todtè Waag odder im Trybè Wägle. D Todtè Waag isch am glychnammigè Wirbel glègè, wo agschwemmts Matriaal un au Vosoffeni im Wirbel bis zum nägschstè Hoch- odder Nidrigwasser feschtghaltè hèt. Druus isch d Saag entschtandè, dass d Seelè vo dè Abgsoffènè èrscht denn erlöst wörred, wenn si freichömmed.
Witer nidsi isch d Schlucht glègè, eini vo dè beidè Sitè mit scharfkantigè Gneisfelsè gsäumti Èngi, wo d Wassermassè bi Hochwasser bis zu 17 m hoch angschtaut wärrè hèt chönnè. Bi Nidrigwasser hèt mò mit Balchè d Stell übberquerè chönnè.[4]
Abbildungè i dè Gschichte un i dè Kunscht ändere
Abbildungè vom Lauffè git s sit èm Mittelalter, Chronikè[5] un Gschichtswärch hèn yn abbildèt. Spôter hèt diè Naturszenery villnè Künschtler gfallè, öppè im William Turner, Hans Thoma, Wilhelm Fridrich Gmelin, Schönlèbèr Guschtav, Hans Rahn, Louis Achille Saugy (1863–1931) odder Myles Birket Foster.
Zu dè spôtèrè Lichtbilddokumänt ghöred au d Wärch vom Fotografè Hermann Walter, wo-n-èr im Johr 1900 uff Aaregig vom Geolog Albert Heim aagfèrtiget hèt.
Uuglücksfäll ändere
1793 isch dè Èngländer George Samuel Browne un sin Fründ bim Vosuèch vouuglückt, dè Lauffè mit èm Weidling z befaarè.
Literadur ändere
- Andreas Steigmeier: Laufenburg (Baden) (D). In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
- Rudolf Metz: Geologische Landeskunde des Hotzenwalds. 1980 ISBN 3-7946-0174-2.
- Fridolin Jehle, Theo Nawraht, Alfred Lüthi: Geschichte der Stadt Laufenburg. 1980–1986, 3. Bänd.
- Manfred Bosch, Adelheid Enderle, Heinz Fricker, Reinhard Valenta: Der Hochrhein. Landschaft und Alltagsleben in alten Photographien. G. Braun, 1997, ISBN 3-7650-8157-4.
Weblinggs ändere
Laufenburg in der Topographia Alsatiae (M. Merian) im dütschsprochige Wikisource
Einzelnõchwys ändere
- ↑ Rudolf Metz: Geologische Landeskunde des Hotzenwalds. S. 990ff.
- ↑ Schwyzerischs Idiotikon, Band III, Spalte 1141 f., Artikel Laufen (Site cha nüme abgrüeft wärde; Suche im Webarchiv) .
- ↑ Rudolf Metz: Geologische Landeskunde des Hotzenwalds. S. 988.
- ↑ Alfred Lüthi: Geschichte von Laufenburg/Aargau. Band 3, 1986, S. 259.
- ↑ Chronik des Christoph Silbereisen, online uff e-codices vo dè Universidät Friburg im Üèchtland
|
Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Kleiner_Laufen_bei_Laufenburg“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde. |
Koordinate: 47° 33′ 49″ N, 8° 3′ 33″ O; CH1903: 646706 / 268272