Kydonia
Kydonia (griechisch Κυδωνία f., Kydōníā, im dorische Tielekt: Kudōníā) isch en antiiki Hafestadt a de Noordwestchüste fo de Insle Kreta gsii, gegenöber fo de Peloponnes. De Oort isch sitt de Staizitt bisidlet und i de Bronzezitt isch do e minoische und spööter e mykenische Palast gstande. I de Antiiki isch Kydonia di drittgrööst Stadt uf Kreta gsii, werd aber nöd grad hüüffig i de antiike Literatur gnennt. D Stadt haisst sittem Mittelalter Chania (noigriech. Χανιά n.Pl.) und isch hütt noch Iraklio di zwaitgrööst Stadt uf Kreta.
Name und Saag ändere
D Stadt hett i de Bronzezitt Kudōniā (Linear B: ku-do-ni-ja) ghaisse. De Stadtname erschiint, zäme mit anderne kretische und griechische Ortsnäme, as k3-tw-n3-jj, oder vokalisiert ku-tu-na-ja, i de Städteliste im Tootetempel vom ägyptische Pharao Amenophis III. (gstoorbe um 1350 v.Chr.) bi Kom el-Hetan.
De Homer nennt die Stadt nöd, woll aber nennt er i de Odyssee d Kydone as ais fo de fööf Fölcher, wo uf Kreta wonid. Noch de Saag no isch de Gründer vo Kydonia de kreetischi König Minos gsii oder de Kydon, e Groosschind fonem. Demm sini Muetter isch nämmli d Akakallis, e Töchter vom Minos und sii Vatter isch de Gott Hermes. Do antiiki Münze us Kydonia under anderem e Büebli zaiged, wo annere Foitsch süggelet, ninnt mer aa, ases e Saag ggee hett, as de Kydon vo sinnere Muetter uusgsetzt wore sai und denn fonnere Foitsch uufzoge wore sai.
Bi antiike Dichter isch „kydonisch“ e poetisches Wort för „kretisch“ gsii. De Stadtname hett a de Frucht Chütte (althochtütsch: chutina) de Name ggee. Aaltgriechisch kydónia mála (κυδώνια μᾶλα n.Pl. „kydonischi Öpfel, Chüttene“) isch öber latiinisch cydoneum „Chüttesaft“ i di westeuropäische Sprooche choo. Do d Chüttene uursprüngli us Chliiasie chömid, mue de aaltgriechischi Name en Umbildig vonere chliiasiatische Bizaichnig sii.
Bronzezitt ändere
Im Kastelli i de Aaltstadt vom hüttige Chania sind neolithischi Fünd gmacht wore. I de früene Bronzezitt isch do e minoische Palast gstande miteme Archiif, wo Toontäfeli gfunde wore sind, wo mit de Linear A-Schrift bischribe sind. Die Schrift chamer no nöd ganz sicher lese und d Sprooch isch föllig unbikannt, so asmer de Inhalt fo de Tegscht nöd chene tuet. Im ganze sind z Chania öber 200 Täfeli und Sigel mit Linear A-Zaiche gfunde wore. Usserhalb vo de Sidlig sind spootminoischi Chammergräber gfunne wore.
O i de mykeenische Zitt isch do e Palast gstande und me hett 5 Toontäfeli gfunde, wo mit Linear B-Schrift beschriftet sind. D Sprooch isch Mykenisch, en aalti Form vom Griechische. De Tegscht ufem Täfeli KH Gq 5 sait, ass im Hailigtum vom Zeus (myk. Diwion) em Zeus und em Dionysos Biilihung gopferet woren isch.[1] Kudonia isch abhängig gsii vom Palast vo Knossos und e wichtige Liferant för Tier gsii, Schööff, Gaisse, Chüe und Soi. Do mer im mykeenische Palast fo Thebe z Mittelgriecheland importierti Amphore gfunde hett, wo us de Geget vo Kudonia stammed, mue de Ort o e wichtige Uusfuerhafe vo Kreta gsii sii.
Antiiki ändere
Vo de antiike Gschicht isch nöd vill bikannt und s gitt o nume wenigi Fünd us de Antiiki, well im Mittelaalter und i de Noizitt fili Ruine öberbaut wore sind. Im Joor 524 v.Chr. hend sich do vertribeni Samier niderloo und die sölid e Tempel för d Göttin Diktynna baut haa. Fööf Joor spööter hend d Äginete d Samier vertribe und versklaaft und i de Stadt hend sich Äginete niderloo. Ase hets de Historiker Herodot gschrebe. Ane 429 v.Chr. hend d Athener im Peloponnesische Chrieg d Stadt bilaageret und s Umland plünderet. Ane 342 v.Chr. isch d Stadt vom Phalaikos bilageret wore. Öppe um 220 v.Chr. hett sich Kydonia vo Knossos und Gortyn politisch glööst. Ane 74 v.Chr. isch di röömischi Flotte for de kydonische Chüste bisiigt wore. Aber fööf Joor spööter, ane 69 v.Chr. hett di röömischi Flotte underem Caecilius Metellus d Stadt und de Hafe iignoo. Dozmool isch Kydonia noch Knossos und Gortyn die drittgrööst kretischi Stadt gsii. De Chaiser Augustus het denn a de Stadt de autonoomi Status ggee. I de Spootantiiki isch Kydonia de Sitz vomene Bischof gsii.
Us Kydonia stammt de Kresilas (um 450 bis 420 v.Chr.), wone Schüeller vom Pheidias gsii isch. Er hett grüemti Statue us Bronze gmacht, drunder e Porträ vom Perikles.
Literatuur ändere
- Costis Davaras: Guide to Cretan Antiquities; Noyes 1976; Lemma Kydonia, S. 170f.
- Holger Sonnabend: Kydonia. In: Der Neue Pauly (DNP). Band 6, Metzler, Stuttgart 1999, ISBN 3-476-01476-2, Sp. 959–959.
Anzelnoowiis ändere
- ↑ Jörg Weilhartner: Die Linear B-Opfertexte der mykenischen Paläste auf Kreta und dem griechischen Festland, Universität Salzburg (2002), S. 51f.