Nathan der Weise

Date vom Drama
Hoochdütsche Ditel:	Nathan der Weise
Gattig:	Dramatischs Gedicht
Originalsprooch:	Dütsch
Autor:	Gotthold Ephraim Lessing
Erschiinigsjoor:	1779
Uruffüerig:	14. April 1783
Ort vo dr Uruffüerig:	Döbbelinsches Theater
Ort und Zit vo dr Handlig:	Jerusalem um 1192
Persone
Nathan, e riiche Juud z Jerusalem Recha, si Adoptivdochder Sultan Saladin Sittah, däm si Schwöster Daja, e Christin, läbt as Gsellschaftere vo dr Recha im Huus vom Nathan E junge Tämpelher E Derwisch Dr Patriarch vo Jerusalem E Chlosterbrueder En Emir verschiideni Mameluke vom Saladin

Nathan der Weise isch dr Ditel und d Hauptfigur vom ene Ideädrama in fümf Akt vom Gotthold Ephraim Lessing, wo 1779 veröffentligt und am 14. April 1783 z Berlin urufgfüert worde isch. D Themeschwerpünkt vom Wärk si dr Humanismus und dr Toleranzgedanke vo dr Ufkläärig. Bsundrigs berüemt isch d Ringbaraable im dritten Akt vom Drama worde.

Nathan der Weise isch im Lessing si letschts Wärk. Si Hindergrund isch dr Fragmänthändel, en Usenandersetzig mit em Hamburger Hauptpastor Johann Melchior Goeze, wo so wit gange isch, ass dr Lessing e Däilpublikazionsverbot überchoo het. Dorum het er sini deistische Vorstellige in das Drama integriert. Grad bevor s fertig worde isch, het dr Lessing no an sim filosofische Hauptwärk Die Erziehung des Menschengeschlechts gschafft. Mä wäiss ass er sich sit öbbe 1750 mit dam Stoff beschafdigt het.

In dr Figur Nathan dr Wäisi het dr Lessing sim Fründ Moses Mendelssohn, wo die jüüdischi Ufkläärig aagstoosse het, e literarischs Dänggmol gsetzt.

D Ringbaraable

Dr Paul Wegener as Nathan,
dr Kai Möller as Sultan.
Dütschs Theater Berlin 1945

D Baraable vo de drei Ring gältet as e Schlüsselteggst vo dr Ufkläärig und as puäntierti Formulierig vo dr Toleranzidee. Si chunnt scho in dr 73. Nowälle vom Il Novellino (13. Joorhundert) vor und in dr dritte Gschicht vom Erste Daag im Giovanni Boccaccio sim Decamerone.^[1]

Zu de Vorlaage für e Lessing ghööre au im Jans em Enikel si Gschicht vom Saladin sim Disch (13. Joorhundert) und d Gschicht Vom dreifache Lauf vo dr Wält in de Gesta Romanorum. Bis ins 11. Joorhundert cha mä dr Stoff vo de drei Ring, wo mä nid cha underschäide, zruggverfolge. Er isch woorschinlig uf dr Iberische Halbinsle vo sefardische Juude erfunde worde.

Bim Boccaccio, im Lessing si Hauptkwelle, goot s um e Vater, won e düüre Ring däm vo sine Söön will gee, won em am mäiste gärn het und won er en eso zum Erb iisetzt. So mache s au alli sini Noochfaare, bis Generazioone spööter e Vater sini drei Söön alli gliich lieb het. Ooni dass die s wüsse loot er no zwäi Ring mache, wo so gliich si zum Original, dass dr Vater „kuum“ me cha underschäide, weles s Original isch und d Söön es überhaupt nid chönne.

In dr Schlüsselszene bim Lessing goot s eso: dr Saladin loot dr Nathan zu sich choo und frogt en, weli vo de drei monotheistische Religione är für die woori wurd halte. Dr Nathan merkt sofort, dass das e Falle isch: Wenn er säit, sini äigeni Religion sig die „äinzig woori“, muess das dr Saladin as e Majestäätsbeläidigung uffasse, wenn er aber em muslimische Sultan wil schmiichle, und dr Islam zur äinzig woore Religioon erkläärt, denn muess er erklääre, wiso er no Juud sig.

Zum kä äidütigi Antwort müesse gee, verzelt er e Gliichnis: E Mann het e wärtvolls Familienerbstück, e Ring, wo d Äigeschaft het, ass er dä, won en aahet „vor Gott und de Mensche wurd aagnääm“ mache, wenn er dra glaubt. Dä Ring isch über e hufe Generazioone vom Vater an dä Soon vererbt worde, wo er am liebste gha het. Aber dr Daag isch cho, won e Vater alli sini drei Söön gliich gärn gha het. Er het dorum zwäi genaii Kopie vom Ring lo mache und jedem vo sine Söön e Ring verebrt und iim gsäit, ass das dr ächti Ring sige.

Wo dr Vater gstorbe isch, si d Söön vor Gricht gange, zum uusefinde, wele vo de drei Ring dr ächti sig. Dr Richder het s aber nid chönne uusefinde und het de drei Männe in Erinnerig grüeft, ass dr ächti Ring d Äigeschaft häig, as dä won en aahet bi alle andere Lüt beliebt wurd si; wenn das aber bi käim vo de drei bassiert sig, müess dr ächti Ring verlore gange si. Dr Richder git de Söön dr Root, ass jede söll glaube, ass si Ring dr ächti sig. Iire Vater häig alli drei gliich gärn gha und häig dorum käim welle weedue. Wenn äine vo de Ring dr ächti Ring sig, denn wurd mä daas in dr Zuekumft scho merke und es weer am beste, wenn alli drei sich wurde Müe gee, für dass d Lüt si gärn wurde haa.

Litratuur

Thomas Möbius: Gotthold Ephraim Lessing: Nathan der Weise. Königs Erläuterungen: Textanalyse und Interpretation (Bd. 10). C. Bange Verlag, Hollfeld 2011, ISBN 978-3-8044-1919-3.
Friedrich Niewöhner: Veritas sive Varietas. Lessings Toleranzparabel und das Buch von den drei Betrügern. Schneider, Häidelbärg 1988, ISBN 3-7953-0761-9.
Hans Ritscher: Gotthold Ephraim Lessing: Nathan der Weise. In: Grundlagen und Gedanken: Drama. 6. Uflaag. Diesterweg, Frankfurt am Main 1998, ISBN 3-425-06380-4.
Timotheus Will: Lessings dramatisches Gedicht Nathan der Weise und die Philosophie der Aufklärungszeit. Schöningh, Paderborn / Münche / Wien / Züüri 1999. ISBN 3-506-75069-0.
Knut Nippe: Die missbrauchte Ringparabel. In: Ichthys. Theologische Orientierung für Studium und Gemeinde, Nr. 43 (2006), S. 54–57
Peter Sloterdijk: Gottes Eifer. Vom Kampf der drei Monotheismen. Verlag der Weltreligionen im Insel Verlag, Frankfurt am Main 2007, ISBN 978-3-458-71004-2.
Günter Saße mit Sebastian Kaufmann: Gotthold Ephraim Lessing: „Nathan der Weise“. Schroedel, Braunschweig 2013, ISBN 978-3-507477-32-2.
Friedhelm Zubke: Motive moralischen Handelns in Lessings „Nathan der Weise“. Universitätsverlag Göttinge 2008, ISBN 978-3-940344-36-6 onläin-Usgoob (PDF; 2,4 MB).

Weblingg

Commons: Nathan der Weise – Sammlig vo Multimediadateie

Wikiversity: Titelblatt und zeitgenössischer Einband der Erstausgabe 1779 — Kursmaterialie, Forschigsprojäkt und wüsseschaftlige Usdusch

Freiji Webusgoobe

Gotthold Ephraim Lessing: Nathan der Weise. im Projekt Gutenberg-DE
Nathan der Weise. Online-Text, Project Gutenberg.
Digitalisierte Volltext vo Nathan der Weise bi Zeno.org

Fuessnoote

↑ Dr Lessing verwiist im ene Brief vom 6. Septämber 1778 an d Elise Reimarus uf d Figur vom Melchisedech (Decamerone I.3); Ephraim Lessing: Gesammelte Werke, Band 9: Briefe; Berlin, Weimar: Aufbau-Verlag, 1982; S. 798 f.

[1] Dr Lessing verwiist im ene Brief vom 6. Septämber 1778 an d Elise Reimarus uf d Figur vom Melchisedech (Decamerone I.3); Ephraim Lessing: Gesammelte Werke, Band 9: Briefe; Berlin, Weimar: Aufbau-Verlag, 1982; S. 798 f.

[1]