Petrus Plancius

De Petrus Plancius (Pieter Platevoet, Peter Plattfuß) (* 1552 z Dranouter (Flandern); † 1622) isch en holländische Theolog, Astronom und Chartograaf gsii, wo ganz en huufe Landchartene, Sternchartene und Himmelglobe agfertigt het. Au het er noiji Sternbilder iigfüert.

Dr Petrus Plancius

Läbe und Wärk

De Plancius isch e Soon vonere riiche flandrische Famili gsii und het Mathematik, Astronomii, Geografii, Gschicht, Theologii und Frömdsprooche glernt.

1576 isch er Mitgliid vode holländische reformierte Chile worde und het uf unzälige Raise dur sis Land prediget, wa dozmol gföörli gsii isch, well Holland dozmol zum streng katholische Königriich Spanie ghört het. Und so het au de Plancius müesse im Joor 1585 usem Land flüche, weler sus vor d Inquisition gstellt worde weer. Er het sich den z Amsterdam niderloo, woner vorde Spanier sicher gsii isch. Döte het er sich immer mee für Naturwüsseschaft, Navigation und Chartografii interessiert. Und sini Predige sind jetze wege dem kritisiert wore, weler i dene zvill vode Astronomii, vode Noie Welt und vo Ostindie iibrocht het.

Im Joor 1589 het er en Himmelglobus überarbaitet und zuesätzlich noi die Magellansche Wulche und die baide Sternbilder vom Südliche Drüüegg und Chrüz vom Süüde uufgnoo. D Informatione dezue het er us Bricht vo Forschigsraisende entnoo.

Für e holländischi Bible het er 1590 füüf Landcharte zaichnet und zwai Joor spöter die gross Weltcharte Nova et exacta Terrarum Tabula geographica et hydrographica. Die isch spöter recht verbraitet gsii. Im obere Tail sind zwoo Sterncharte, aini vom nördliche und die ander vom südliche Himmel und si zaiget zwai noji Sternbilder: d Tuube und "Polophylax".

De Plancius het au die Niderländischi Ostindie Kompani beroote. Um nämli nöd in Konflikt mit de Spanier und Portugiese z choo, het er de Chauflüt empfole e noiji Route öber Nordasie zfinde. Da Unterneme isch aber gschitteret und me het beschlosse, e südlichi Route z sueche. Au do het me de Plancius gfröget. De het denn de Navigator Pieter Keyser agwise, de südlichi Sternehimel z beobachte und Charte azlege und er hettem au e Grät (wohl en Astrolab) gee. Die Expedition isch die rainsti Katastroffe gsii und usser e paar Fässer vol Pfeffer het gär nünt useglueget. Deför sind vo 249 Tailnemer grad 87 me oder weniger gsund hai cho, die andere sind all umchoo. Aber d Usmessig vom Südhimmel isch erfolgriich gsii und me het zwölf noiji Sternbilder iigfüert, wo zerstmol 1598 ufem Himmelglobus vom Chartograaf Jodocus Hondius izaichnet worde sind. De Johann Bayer het die 1603 i sim Himmelatlas Uranometria ufgnoo. Da isch de Grund, wiso er oft as Erfinder vo dene Sternbilder bezaichnet werd.

De Plancius selber het kai Charte me gmacht. Erst 1612 heter wider en Himmelglobus hergstellt, ufgrund vo aigne Beobachtige und vo Uufzaichnige vo Astronome, au vom Tycho Brahe. Uf dem Globus het er nomol noiji Sternbilder iigfüert. Die het de schlesischi Chartograaf Jacob Bartsch im Joor 1624 i sini Sterncharte ufgnoo, aber er isch nöd de Erfinder vo dene Sternbilder, wiemer mengisch list. De Plancius het sini noije Sternbilder biblisch begründet:

1. Alector Gallus Dio (Güggel), westlich vom Groosse Hund – De Güggel het gchrait, nochdem de Apostel Petrus de Jesus drüümol vernaint het.
2. Apes (Wespi), nördlich vom Widder – E Flüüge werd i de Gschicht vom Samson erwähnt.
3. Camelpardalis (Giraff), nördlich vom Fuermaa – D Rebekka isch ufemene Giraff gritte, wo si zum Hochzig mitem Isaak ggangen isch. (Do het neber s Kamel mitem Giraff verwechslet.)
4. Jordanis fluvius (Jordan), südlich vom Groosse Wage.
5. Tigris fluvius (Tigris), südliche vom Groosse Wage. - Die baide Flüss Tigris und Jordan zälet zode vier Paradiisflüss wo im Garte Eden entspringet.
6. Monoceros Unicornis (Aihorn), nördlich vom Groosse Hund – S Aihorn isch e Fabeltier wo in alte Bibelübersetzige vorchunnt.
7. Cancer Minor (Chliine Chreps), westlich vom „groosse“ Chreps.
8. Sagitta Australis (Südliche Pfiil), östlich vom Schkorpioo.

Hüt sind nume d Tuube, de Giraff und s Aihorn als Sternbilder anerchennt.

Literatur

• Friedrich Ratzel: Plancius, Peter. In: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Band 26, Duncker & Humblot, Leipzig 1888, S. 223 f.

Weblink

 Commons: Petrus Plancius – Sammlig vo Multimediadateie

• Druckschrifte vo un iber Petrus Plancius im VD 17
• Petrus Plancius, mit Orbis terrarum 1599 (niderl.)
• Orbis Terrarum 1594, National Library of Australia – hochufglöst Dateset

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Petrus_Plancius“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.