Sechsfießer

Sechsfießer
Imme (Apis)
Systematik
Underabteilig: Bilateria ohne Rang: Urmyyler (Protostomia) Überstamm: Hytigsdier (Ecdysozoa) Stamm: Gliiderfießer (Arthropoda) Unterstamm: Dracheädier (Tracheata) Überklass: Sechsfießer
Wüsseschaftlige Name
Hexapoda
Chlass
Insekte (Insecta) Sackchifler Doppelschwänz (Diplura) Baitaschtler (Protura) Springschwänz (Collembola)

D Sechsfießer (griech. Hexapoda) oder Hexapode ghere zum Unterstamm vu dr Dracheädier un dodermit zum Stamm vu dr Gliiderfießer (Arthropoda). Si bilde ne Iberklasse z. B. vu dr Isdekte (Insecta), Doppeschwänz (Diplura), Baitaschtler (Protura) un Springschwänz (Collembola).

Di Artezahl in däm Taxon isch extrem groß, wel ellai d Zahl vu dr Insektenarten uf e baar Millione gschetzt wird. Di andere Gruppe, d Klasse Doppelschwänz (Diplura), d Springschwänz (Collembola) un d Baitaschtler (Protura) stelle dergege nume rund 5000 Arten, dodervu rund 4000 d Springschwänz.

S Taxon Sechsfießer, wu anne 1987 dur d Jarmila Kukalová-Peck zum erschte Mol in däre Zämmestellig dargstellt woren isch, entspricht dr klassische Zämmefassig vu dr Insekte (Hennig 1953) un isch vorhär derwäge as Synonym fir die Diergruppe aagsää wore. D Insekte im hitige Sinn entspräche dr Diergurppe, wu friejer Freichifler (Ectognatha) gnännt wore sin. D Doppelschwänz, d Baitaschtler un d Springschwänz wäre also nimi zue dr Insekte zellt.

Merkmol vu dr Sechsfießer

D Sechsfießer verfiegen iber e baar Merkmol, wu si zwyfelsfrei as natyrligi Gruppe darstelle:

Doderzue ghert vor ellem dr geneiber dr Döusertfießer (Myriapoda) un Hundertfießer (Chilopoda) uf e feschti Segmäntzahl feschtglaite Lyyb. Doderby bstoht dr Chopf us wahrschyns sechs mitenander verschmulzene Segmänt, wu sich an dr Chopfgliidmaße un vor allem an dr Nervechnepf (Ganglie) im Chopfberaich zaige. Dr Chopf drait e Baar Antänne un drei Baar Muulwärchzyyg, wu Mandible, Maxille un Labium gnännt wäre. S Labium entspricht dr 2. Maxille vu Chräbs un Döusertfießer, s sisch wahrschyns us dr Verschmilzig vu dr baarige 3. Muulextremitete firigange.

Dr Bruschtberaich (Thorax) bstoht immer us drei Segmänt, wu je ai Laufbaibaar draage (zämme also drei Laufbaibaar un sechs Laufbai) un dodermit däre Gruppe dr Name gee hän. Bi dr Fluginsekte (Pterygota) draage di baide letschte Bruschtsegmänt d Fliigel.

Dr Hinterlyyb bstoht im Grundmuschter us 11 Segmänt plus eme sognännte Telson. Die Segmänt chenne dailwys bi dr verschidene Gruppe vu dr Sechsfießer verschmulze syy.

Di wytere Merkmol daile sich d Sechsfießer in dr Hauptsach mit dr andere Aagherige vu dr Dracheädier. Doderzue ghere d Schwanzaahäng (zwei Cerci u e Terminalfilum) un di sognännte Styli, Reschtstrukture vu dr freijer zweenäschtige Extremitete. Ußerdäm hän d Sechsfießer im Grundböublan Facettenauge un Punktauge un e guet entwicklet Dracheäsyschtem.

Syschtematik vu dr Sechsfießer

D Syschtematik vu dr Sechsfießer isch dailwys no seli stark im Wandel begriffe un s wäre verschideni Variante dischpetiert. In dr klassische Variante wäre d Insekte dr reschtlige Gruppe, wu zämme wäg ere Muuldäsche Sackchifler (Entognatha) gnännt wäre, gegenibergstellt (Hypothese 1; Hennig 1953, 1969 (mod.)). En anderi Hypothese fasst nume d Springschwänz un d Baitaschtler as Taxon mit Name Ellipura zämme un ordnet derno d Doppelschwänz as erschten Abzwyg dr Insekte zue (Hypothese 2; Kukalova-Peck 1987, 1991).

Hypothese 1: D Baitaschtler, Doppelschwänz un Springschwänz bilde d Schweschtergruppe vu dr Insekte:

Sechsfießer (Hexapoda)	Sackchifler (Entognatha)   Doppelschwänz (Diplura)  Ellipura   Baitaschtler (Protura)        Springschwänz (Collembola)        Insekte (Insecta)

Hypothese 2: D Baitaschtler un d Springschwänz bilde d Schweschtergruppe vu dr Insekte un Doppelschwänz:

Sechsfüßer (Hexapoda)	Ellipura   Baitaschtler (Protura)        Springschwänz (Collembola)  Insekte (Insecta)   Doppelschwänz (Diplura)        Freichifler (Ectognatha)

Literatur

• Anderson, DT (2001): Invertebrate Zoology, 2nd Ed., Oxford Univ. Press, Kap. 11, S. 232, ISBN 0-19-551368-1
• Barnes, RSK, Calow, P., Olive, PJW, Golding, DW, Spicer, JI (2001): The invertebrates – a synthesis, 3rd ed., Blackwell, Kap. 8.5.3b, S. 183, ISBN 0-632-04761-5
• Brusca, RC, Brusca, GJ (2003): Invertebrates, 2nd Ed., Sinauer Associates, Kap. 17, S. 589, ISBN 0-87893-097-3
• Moore, J (2001): An Introduction to the Invertebrates, Cambridge Univ. Press, Kap. 15, S. 223, ISBN 0-521-77914-6
• Ruppert, EE, Fox, RS, Barnes, RP (2004), Invertebrate Zoology – A functional evolutionary approach, Brooks/Cole, Kap. 21, S. 723, ISBN 0-03-025982-7

Wisseschaftligi Literatur

• Beutel, RG ,Gorb, SN (2001), Ultrastructure of attachment specializations of hexapods, (Arthropoda): evolutionary patterns inferred from a revised ordinal phylogeny, Journal of Zoological Systematics and Evolutionary Research, 39, S. 177
• Haas, F, Waloszek, D, Hartenberger, R (2003): Devonohexapodus bocksbergensis, a new marine hexapod from the Lower Devonian Hunsrück Slates, and the origin of Atelocerata and Hexapoda, Organisms Diversity and Evolution, 3, S. 39
• Nardi, F, Spinsanti, G, Boore, JL, Carapelli, A, Dallai, R, Frati, F (2003): Hexapod origins: monophyletic or paraphyletic?, Science 299 (5614), S. 1887
• Wheeler, WC, Whiting, M, Wheeler, QD, Carpenter, JM (2001): The phylogeny of the extant hexapod orders, Cladistics, 17, S. 113

Weblink

 Commons: Sechsfießer – Sammlig vo Multimediadateie

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Sechsfüßer“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.