Tenoor (Stimmlaag)

Dä Artikel bschrybt d Gsangs-Stimmlaag Tenoor. Für witteri Tenöör-Uusdrügg luèg bi Tenoor-Wägwyyser

Stimmlaage für Choorsänger
Frauestimme	Mannestimme
Sopraan (S)	Tenoor (T)
Mezzosopraan	Bariton
Alt (A)	Bass (B)

Als Tenoor (Meerzaal: Tenör) wörd einersits diè hochi männlichi Gsangs-Stimmlaag un anderersits au èn Sänger (früèner au: Tenoorischt) mit sèbbèrer Stimmlaag benamst. D Bezeichnig hèt sich mit dè aafänglichè Meeschtimmigkeit usèbildèt. Bi dè Meeschtimmigkeit wörd d Stimm, wo dè Cantus firmus haaltè duèt, als Tenoor (vom latynischè tenere „haaltè“) dauft, wôrènd d Gegèschtimmè, wo dè Tenoor umschpillè düèn mit Kontratenoor bezeichnèt wörrè.

D Tenoorschtimm wörd d normalerwyys mit èm nõch unnè oktavyrèndè Violinschlüssel notyrt. Wenn sich d Tenoorschtimm è Notèsischteem mit dè Bassschtimm deilè duèt, byschpillswyys bi SATB-Chorsätz, wo uff zwei Notèsischteem notyrt sin, wörd sy nit dransponyrt im Bassschlüssel un denn entschprèchend witt obbè notyrt.

Donumfang

D Donumfang vo dè Stimmlaag Tenoor gòt vo C (au B) bis a′ (au c″).^[1] S Zäntrum vo dè tenoralè Tessitur lyt i dè meischtè Partiè zwǜschè f un g′, wo dè gsamte Umfang vo dè normalè Partiè zwǜschè c un a′. Sit dèm Belcanto gältèd d Spitzèdöön übber m a′ (s sprichwörtliche „hoche C“) als bsunders emotionales Uusdruggsmittel un au als tenoralè Leischtigsuuswyys. I dè aaltè Musig isch dè penetrante Klang vum tenoralè Spitzèdon isch dõdegegè nit erwünscht. Dört sin d Notè übber m a′ seltè z findè.

I dè Opèrè Mitridate, re di Ponto vum 14-jöhrigè Wolfgang Amadeus Mozart wörd dè Tenoor im vollè Donumfang vo c bis c″ gfüürt, un zwar einersits als Durchgangsnotè wiè au als exponyrtè Spitzèdon. Dè högschte Don, wo i dè Opèrèliteradur für èn Tenoor vorchunnt, isch f″ (è wittèri Quart übber m hochè C), asè zum Byschpill in Ensembleschtellè vo dè Opèrè La Cenerentola vo Gioacchino Rossini un i dè Ariè vum Arturo i dè Opèrè I puritani vom Vincenzo Bellini. Sèlli zimli hochi Tenoorschtimm, wo vor allem bim Rossini Aafang vum 19. Johrhundert bruucht worrè isch, wörd au als „tenore contraltino“ dauft. Aazzwyyflè isch, ob sèlli Partiè datsächlich toujours mit dè Bruschtschtimmè gsungè worrè isch.

È andèri hochi Variantè vo dè Tenoorschtimm, wo im „tenore contraltino“ zimli äänlichi odder idèntisch isch, wörd als „haute-contre“ bezeichnèt. D „haute-contre“ wörd abber im Gegèsatz zum Kontratenoor nit im Falsètt, sondern wiè au dè „tenore contraltino“ i dè Bruschtschtimm gsungè. Sy chunnt vo allem i dè französischè Baroggmusig vor. È Byschpill isch d Rollè vo dè Platée i dè glychnammigè lǜrischè Komödiè vom Jean-Philippe Rameau.^[2] Dè Stimmumfang vum „haute-contre“ gòt vo d odder e bis zum d″.

Uugfääri Tonhöchè vo dè voschiddènè Stimmlaagè

Stimmfächer

D Stimmlaag vum Tenoor lòt sich grob in Stimmfächer unterdeilè, wo d Stimm in punkto Qualidät, Umfang, Volumè un im Hyybligg uff diè gsanglichè un darschtellerischè Aaforderigè charakterisyrè düèn. Sèlli Stimmfächer hèn sich vo allem us bünnèpragtischè Gwonnètè ergää, um dè Sänger è geignètè Rollè zuèwyysè z chönnè:

Tenore leggero/Tenore di grazia: D Stimm isch zimli schlank un lycht un hèt è uuszeichnèti Beweglichkeit un Koloradur. Tǜpischi Partiè sin: Passionè (Bach) – Evangelischt, Der Barbyr vo Sevilla (Rossini) – Graf, La Cenerentola (Rossini) – Don Ramiro
lǜrischè Tenoor: weichi, lyychti un beweglichi Stimm mit schönem Schmelz un èrè weichi Höchi; tǜpischi Rollè: D Zauberflötè (Mozart) – Tamino, D Entfüürig us èm Serail (Mozart) – Belmonte, Rigoletto (Verdi) – Duca di Mantova
Spyltenoor (Tenorbuffo): d Stimm isch charakterisyrigsfähig un beweglich, dè Sänger isch èn gwandte Darschteller. Tǜpischi Rollè: Entfüürig us èm Serail (Mozart) – Pedrillo, Zauberflötè (Mozart) – Monoschtatos
Charaktertenoor: spezièlles Charakterisyrigsvomögè, sognannts Zwischèfach. Tǜpischi Rollè: Sigfryd (Wagner) – Mime, Rheingold (Wagner) – Mime un Loge
jugendlichè Heldètenoor: metallisch klingèndi Stimm mit èrè edlè tenoralè Färbig un èm Gschtaltigsvomögè für lǜrischi Deil ebbèso wiè für dramatischi Höepüngt. Tǜpischi Rollè: Fidelio (Beethovè) – Floreschtan, Dè Freischütz (Weber) – Max, Euryanthe (Weber) – Adolar, Parsifal (Wagner) – Parsifal, Lohengrin (Wagner) – Lohengrin
Tenoor spinto (vom ital. spingere – stossè): italiènischs Gegèschtugg zum jugendlichè Heldètenoor: größeri Bedonig uff weichem Stimmklang, Beweglichkeit vo dè Stimm un straalèndi Höchi, wènniger uff reinem Stimmvolumè; dè Prototǜp vum „italiènischè Tenoor“. Tǜpischi Rollè: Aida (Verdi) – Radames, Il trovatore (Verdi) – Manrico, La Bohème (Puccini) – Rodolfo, Tosca (Puccini) – Cavaradossi, Pagliacci (Leoncavallo) – Canio
Heldètenoor: schwèri un voluminösè Stimmè mit èrè dragfähigè Mittellaag un Düèfi, oftmòls mit èrè Tendenz hyy zum Barydon. Tǜpischi Rollè: Trischtan un Isolde (Wagner) – Trischtan, Tannhüser (Wagner) – Tannhüser, Sigfryd un Götterdämmerig (Wagner) – Sigfryd, Otello (Verdi) – Otello
Dè Tenoor [ˈtɛnɚ] im Barbershop-Gsang isch wèg sinèrè hochè Laag nit im eigèntlichè Sinn èn Tenoor, sondern villmee èn Kontratenoor.

Kaum èn Sänger hèt wôrènd sinèrè Karrièrè uusschlièßlich Partiè us sim Stimmfach gsungè. Fritz Wunderlich öppè isch urschprünglich èn reinè lǜrischè Tenoor, wo gegè Ändi vo sim Läbbè immer mee Partiè us èm Fach vum tenore lirico spinto un sogar vum jugèndlichè Heldètenoor gsungè hèt. Francisco Araiza, èn lǜrischè Tenoor, wo zämmè mit èm Fritz Wunderlich ein vo dè letschtè beidè Referänzè als Mozart-Tenoor bildèt hèt. Dè Wunderlich hèt Partiè us allnè Kategoriè gsungè, vum Grõf (Dè Barbyr vo Sevilla, Tenore di Grazia) übber Rodolfo, (La Boheme, Tenore Spinto), Lohengrin un Stolzing (jugendlichè Heldètenoor) bis zum Sigmund (D Walkürè, Heldètenoor) gsungè. Plácido Domingo, eigèntlich èn tenore spinto, hèt wôrènd sinèrè Laufbaan au Partiè us allè andèrè Kategoriè gsungè: vum Nemorino (Liebestrank, tenore di grazia) übber Don Ottavio (Don Giovanni, lǜrischè Tenoor), Max (Freischütz) un Lohengrin (jugendlichè Heldètenoor) bis Parsifal un Tannhüser (Heldètenoor).

Luèg au

Lischtè vo bekanntè Tenör

Weblinggs

Historical Tenors

Einzelnõchwyys

↑ Wieland Ziegenrücker: Allgemeine Musiklehre mit Fragen und Aufgaben zur Selbstkontrolle. Dütschè Volaag für Musig, Leipzsch 1977; Taschèbuèchuusgaab: Wilhelm Goldmann Volaag, un Musigvolaag B. Schott’s Söön, Meenz 1979, ISBN 3-442-33003-3, S. 180.
↑ Tenor im Sondereinsatz. Interview mit èm Tenoor Anders Dahlin wèg dè Platée-Inszenyrig z Düsseldorf uff RP-Online (Memento vom 18. Jänner 2013 im Internet Archive)

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Tenor_(Stimmlage)“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.

[1] Wieland Ziegenrücker: Allgemeine Musiklehre mit Fragen und Aufgaben zur Selbstkontrolle. Dütschè Volaag für Musig, Leipzsch 1977; Taschèbuèchuusgaab: Wilhelm Goldmann Volaag, un Musigvolaag B. Schott’s Söön, Meenz 1979, ISBN 3-442-33003-3, S. 180.

[2] Tenor im Sondereinsatz. Interview mit èm Tenoor Anders Dahlin wèg dè Platée-Inszenyrig z Düsseldorf uff RP-Online (Memento vom 18. Jänner 2013 im Internet Archive)

[1]

[2]