Vulkanismus

Under Vulkanismus verstoht mer alli geologische Vorgäng un Erschinige, wo mitem Ufstige vu Magma innerhalb vu de ussere planetare Chruste bis zue dr Planeteoberflächi verbunde sin. Dezue ghöre alli Ustrittsforme as feschti, vulkanischi Bombe, Lapilli, Bimsstei, vulkanischi Äsche, flüssigi (Lava, Lahar, Geysir, Maar) oder gasförmigi (vulkanischs Gas, Fumarole) Stoff. Nit selte trätte Mischforme vu dr eruptive Begleiterschinige uf wie z. B. die verheerende pyroklastische Ström (wie bim Undergang vu Pompeii).

Dialäkt: Markgräflerisch (Ebringe)

Vulkan ghöre zue dr imposanteschte Erschinigsforme vum Vulkanismus, nit nur uf dr Erde, sundern au uf andere Planete un ihrene Mönd vu unserem Sunnesystem. Es sin verschideni aktivi Vulkane usserhalb vu dr Erde bekannt. So befinde sich Schwäfelvulkane aber au extrem heissi silikatischi Vulkane ufem Jupitermond Io, Kryovulkane (Stickstoffgeysire) ufem Neptunmond Triton un erloscheni Vulkane z. B. uffem Mars. D'Venus het villicht noch aktivi Vulkane. Uffem Erdmo sin die grosse dunkle Flächene, wo si "Gsicht" bilde, riisige Lavafelder wo vor iber drei Milliarde Johre entstande sin. Exotisch isch dr Vulkanismus uf dr Iismönd im ussere Sunnesystem, wo d'Lava Gletscheriis oder gar schlicht un eifach Wasser gsi si muess oder gar noch isch. Aktivi Wasser-Geysire het d'Ruumsonde Cassini im Herbst 2005 uffem Saturnmond Enceladus entdeckt. Dr Enceladus, mit 500 km Durchmesser nit grad gross, het dodemit bezüeglich sinere geologische Aktivität die chüehnschte Erwartige ibertroffe. Si Inners bestoht offebar us flüssigem Wasser.

Dr Vulkanismus het si Adeil an dr folgeschwerschte Natürkastrophe uf dr Erde. Ihm sin vili vu dr gwaltige Umwälzige in dr Erdgschicht zuezschribe, nit zledscht durch sini erhebliche Iflüss uf die regional un global Klimaentwicklig un ihrene Folge.

Im klassische alemannische Sprochruum git's kei aktive Vulkanismus meh. Geologisch uf Sparflamme isch noch dr Kaiserstuehl im Oberrhigrabe bi Friburg im Brisgau aktiv, wo sich jährlich um öppe ei Millimeter hebt. Ebefalls bi Friburg finde sich au uffem Schimberg vulkanischi Spure.

Im Hegau stehn noch Schlöt vu sit öppe 20 Millione Johre erloschene Vulkane as riisigi Türm ällei in dr Landschaft, so dr Hohetwil bi Singe.

Literatur

Hans-Ulrich Schmincke: Vulkanismus, Wissenschaftliche Buchgesellschaft, 2000, ISBN 3-534-14102-4
Carl Christoph Beringer: Vulkanismus und andere Tiefenkräfte der Erde, Franck h, 1953, ISBN B0000BGFMR

Weblink

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Vulkanismus“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.