André Koechlin & Cie.

S Undernäme André Koechlin et Compagnie isch am 25. Juli 1826 z Milhuuse im Elsass gründet worde und het dört e Fabrigg für mechanischi Konschtrukzione mit ere Giesserei ygrichtet.

André Koechlin

D Fabrigg vor 1850

Di erschti Dampfloki Napoleon, wo der Koechlin für d Milhuusa-Thann-Ysebaan konstruiert het

s Milhuuser Stadtkwartier Giesserei – La Fonderie

Nach dere erschte industrielle Ysegiesserei het im 20. Johrhundert s ganze Quartier zwüschem Rhy-Rhone-Kanaal, em Ell-Kanaal und der Altstadt vo Milhuuse der Name Fonderie (D Giesserei) übercho. Das isch hüt eine vo de grosse Stadtteil vo Milhuusa.

D Giessereistrooss und d Giessereibrugg erinnere a d Induschtriigschicht vo däm Gebiet.

Gschicht

Sid em 18. Johrhundert isch d Textilindustrii im Elsass und bsunders z Milhuuse ufcho, wo es grosses Indudstriizäntrum am Oberrhy gsi isch. Es het Stoffdruckereie, Spinnerei und Weebereie ggä, wie zum Bischpiil d Dollfus-Mieg. Die Fabrigge hend vil Wärchzüg und Usrüschtigsmaterial bruucht, und zwar au spezielli Maschine, wo men am Afang vo Ängland importiert het.

Der Gschäftsmaa André Koechlin (1789–1875) vo Milhuusa, wo vo ane 1830 bis 1843 au Bürgermeischter i dere Stadt worden isch, het zerscht als Diräkter vom Betriib Dollfus-Mieg et Compagnie gschaffet. Das isch i der Zyt vo ane 1814 bis 1820 gsi. Ane 1825 het er es Gländ ufem Fäld südlech vo der Stadt Milhüüsa, vor em Spiegeltoor usse, gchauft, zum en eigeti Maschiinefabrigg z boue. Er hett der Plan gha, für d Textilinduschtrii bi Milhuusa die nötige Maschine und anderi Wärchstuk us Metall z produziere.

S Fabriggareal het er ausgwäält uf emene Platz i der Nöchi vom Rhii-Roone-Kanaal, wo i dere Zyt grad im Bou gsi isch und s Elsass mid em Burgund und mit Paris verbunde het. I der Wärbevignette ufem Papiir vom Koechlin sinere Firma gseet me sogar es eigets Haafebeki am Kanaal näbem Metallwärch und dört drin es Dampfschiff; das het selle zeige, ass em Koechlin di sällmol modärnschti Technigg wichtig gsi isch und er sich für ne leistigsfähigi Transportlogistik interessiert het, was grad für di jungi Schwärinduschtrie im 19. Johrhundert immer wie bedütender worden isch. Ufem Stadtplan vo Milhuusa vom Johr 1830 isch tatsächlech dä privaat Fabrikhafe näbem Rhy-Rhone-Kanaal yzeichnet, die jüngere Plään vo der Stadt zeige de Kanaal denn aber scho 20 Johr schpöter oni de Hafe, wo jetz wäge der Ysebaan grad bim Koechlin-Wärch zue für d Fabrigg nümm bruucht worden isch.

Mid der technische Hilf von ere änglische Firma, wo Wäbmaschine konschtruiirt het, isch em Koechlin sys Mekanik-Atelier ygrichtet worde. Im Mai 1828 het der Betriib dört drin agfange, und scho ane 1829 het der Koechlin im ene grosse Projäkt di ganze Maschine für d Textilfabrigg Boucart Père & Fils gliferet, wo denn au grad bi Milhuuse gründet worden isch.

Für divärsi Wirtschaftszweig und s Bouwääse het d Schwärinduschtrii i dere Zyt immer meh Sache chönne härstelle. Au d Metall- und Konschtrukzionsfabrigg Koechlin het näbe de Tegschtilmaschine scho gly au Turbiine für Wasserchraftwärch und anderi Waare us Metall gfertiget. Und wo di Induschtrielle vo Milhuuse noch em Vorbild vo Ängland und anderne Gebiet vo Frankriich au für iry Stadt und für s Elsass uf das neue Vercheersmiddel vo der Ysebaan hend afo warte, isch de Koechlin mit sim Betriib zum Glück grad parat gsi zum s Baanmaterial z liefere. So isch d Ysebaanschparte für d Giesserei eini vo de wichtige Abteilige worde, und d Hauptlinie vo der Elsässer Baan isch derzue ane au grad bi de Fabrigggebäu dure gange.

Vom Ingenieur Nicolas Cadiat (1805–1856), wo als Leiter vo der Abteilig für Dampfmaschiine bim André Koechlin gschaffet het, isch ane 1835 d Idee cho, zerscht Gleis zwüsche de Induschtriistedt Milhuuse und Thann z legge. Für de Färnvercheer het me so au d Fabrigge vo Thann an neu Rhy-Roone-Kanaal chönne abinde. Der Baanhof vo Milhuusa isch uf der Südsyte vom Hafegländ am Kanaal häre cho, und bim Koechlin-Wärch het en Brugg übere Kanaal gfüert, wo au scho für di schpöteri Baanlinie uf Strassburg dänkt gsi isch.

Der Koechlin het mid synere Fabrigg vo de erschte Dampflokine, wo d Baangselschaft vo Ängland mit Schiff het lo is Elsass bringe, grad Kopiie gmacht und eso d Dampftechnik glehrt könne. Zwei Lokine, d Napoléon und d Mulhouse, und au d Wääge het d Giesserei sälber konschtruiert für d Baan uf Thann.

Es isch der Nicolas Koechlin (1781–1852) gsi, der Vetter vom André Koechlin, wo d Compagnie du chemin de fer de Mulhouse à Thann gründet het. Scho im Johr 1839 isch d Baanlinie in Betriib cho. Z Frankriich isch das eini vo de allererschte Baane überhaupt gsi, en unerhört modärni Sach dozmol. I de andere Deil vom Land sind grad erscht afe d Strekine vo Saint-Étienne uf Lyon, vo Paris uf Saint-Germain-en-Laye und vo Montpellier uf Sète gmacht gsi. D Milhuuser Baan isch so no vor der badische Rhydalbaan gfaare, und vo der Milhuuse-Thann-Linie us het der Nicolas Koechlin sofort au di Elsässer Baanlinie uf Basel und uf Strossburg bout. Die Baan isch ane 1841 in Betriib gno worde, und si isch die erschti internazionali Ysebaan überhoupt gsi.

Bis is Johr 1872 het s Koechlin-Wärch z Milhuuse denn scho 1412 Lokine für verschideni Ysebaane bout gha. I däm Johr het d Giesserei mit ere andere Firma zäme fusioniert zu der Elsässische Maschiinebau-Gsellschaft Grafestade, wo im Johr 1919 mit der Société alsacienne de constructions mécaniques (SACM) zämegleit worden isch. Scho churz vor 1900 isch im Atelier z Milhuuse d Giesserei zue ggange, aber nach em Erschte Wältchrieg sind vo dört de wider Dampflokomotive cho. Im 20. Johrhundert het s immer wider Veränderige ggä im Wärch; 1921 het d SACM im Fonderii-Quartier en neui, grossi Giesserei bout. En Deil vo de Abteilige sind 1936 denn aber vo Milhuuse uf Masevoux verleit worde, und s Fabriggareal am Kanaal het neui Bsitzer übercho, wo Firmene für Informatik und für Telekommunikation installiert hend. derbi isch au d Alcatel gsi; ane 1986 het d Produkzion vo Tegschtiilmaschine und under em Konzärn Wärtsilä, wo s Wärch übernoo gha het, im Johr 2000 au die vo Diiselmotoore ufghört.

Sidhär gseet s alte Fabriggareaal ganz andersch us und im Giesserei- oder Fonderie-Quartier hets jetzt d Universität und anderi Betriib und verschideni Instituzioone.

Literatur

• Nicolas Stoskopf: André Koechlin & Cie, SACM, Wärtsilä, histoire de la Fonderie (D’Giesserei) à Mulhouse (1826-2007). 2010.