Rhydalbahn
Diè Rhydalbahn isch è zweigleisigi elektrifizyrti Ysèbahnhauptstrecki z Badè-Württèberg. Sie volauft durch diè Oberrheinischi Dièfebeni vo Monnèm über Heidelberg, Karlsruèh, Raschtatt, Badè-Oos, Offèbürg un Fryburg im Briisgau nach Baasel un wörd deshalb au Oberrhybahn benamst.
| Monnèm–Baasel | |
|---|---|
| Kursbuechstrecki (DB): | 665.3-4 (Monnèm–Heidelberg) 701 (Heidelberg–Karlsruèh) 702 (Karlsruèh–Baasel) |
| Stromsystem: | 15 kV 16,7 Hz ~ |
| Hegschtgschwindigkeit: | 250 km/h |
| Zweigleisigkeit: | (durchgängig) |
| Bundesland (D): | Badè-Württèberg |
| Betribsstelle un Strecke[1][2] | |
Diè Strecki wörd als Deil vo dè badischè Hauptbahn baut. Zwischè Monnèm un Raschtatt volauft sie barallel zu dè badischè Rhybahn. Unterm Titel Neu- un Uusbauschtrecki wörd sit April 1987 am virgleisigè Neu- un Uusbau vo derè Strecki gschaffet, s isch nit absehbar, wenn dè urschprünglich für 2008 vorgsèhni Uusbau fertiggschtellt si wörd (Stand: 2012).
D Rhydalbahn zelt zu dè bedütendschtè Streckè im Netz vo dè Dütschè Bahn.[3]
Hischtoriè ändere
Diè Rhydalbahn isch vo dè Badischè Staatsiisèbahn finanzyrt un baut worrè. S erschti Teilschtuck zwischè Monnèm un Heidelberg isch 1840 eröffnet worrè, bis 1855 hät mo die Strecki in mehrerè Deil bis Baasel fertiggschtellt.
Diè Strecki isch znägscht mit èrè Spurwiti vo 1600 Millimeter baut worrè. Well diè umligendè Länder un anderi Bahnliniè abber diè Normalschburwiti vo 1435 Millimeter eingsetzt hèn, isch zwischè 1854 un 1855 diè gsamt Strecki uff umbaut worrè.
Well dè Stadt Monnèm, dèrè irè natürlichss Yzugsgebyt um Schwetzingè un Hoggenè umè glègè isch, dè Umwäg über Heidelberg nit gfallè hèt, isch 1870 als zweiti Strecki d Rhybahn Monnèm–Schwetzingè–Grabè-Neudorf–Eggèschtei–Karlsruè eröffnet worrè. Im Zuug vo sellem Bau vo strategischè Bahnliniè isch 1895 denn diè Strecki Grabè-Neudorf–Blankèloch–Karlsruè dezuè cho, well disell kürzer als d Vobindig über Eggèschtei isch un günschtiger a de Karlsruor Hauptbahnhof un Rangyrbahnhof anbundè isch. Diè Strecki Karlsruè–Eggèschtei–Grabè-Neudorf isch dodèmit ys Abseits grootè (luèg au bi Hardtbahn).
Im nördlichè Deil zwischè Monnèm un Karlsruè exischtyrèd also zwei trenti Streckènè, einersits d Strecki Monnèm–Grabè-Neudorf–Karlsruè (so gnannti Rhybahn) sowiè d Strecki Monnèm–Heidelberg–Bruchsaal–Karlsruè-Durlach–Karlsruè (Badè-Kurpfalz-Bahn), wo è Deilstrecki vo dè Rhydalbahn darschtellt. Bsunders noch èm Erschtè Wältkrièg hèt diè Strecki für dè internationale Vokeer a Bedütig gwunnè. Ab dè fuffzger Johr isch d Rhydalbahn dorum au elegdrifizyrt worrè, bis si Mitte 1958 durchgängig elegdrisch befaarbar worrè isch.
Ende vo dè 1960er hèt diè grundlegendi Erneuerig vo dè Signalaalagè uff èm 120 km langè Abschnitt zwischè Offèbürg un Baasel aagfangè. Dè bis dörthy, mit Uusnaam vo dè Bahnhöf z Fryburg, mit mechanischè Stellwärk uusgrüschtete Abschnitt isch uff Relaisschtellwärk umgschtellt worrè. Diè Streckèbelaschtig isch Ende vo dè 1960er Johr scho bi wit über 100 Züüg bro Dag un Richtig glägè.[4]
Mit dè Inbetrybnahm vom erschtè Deilabschnitt vo dè Neubauschtrecki Monnèm–Stuègèt, zwischè Monnèm un Grabè-Neudorf, isch d Rhyndalbahn entlaschtet un èn glychmäßigè taktètè Nahvokehr ermöglicht worrè.[5]
Dè jezig Bahnhof Badè-Badè hiiß urschprünglich Oos, sit 1906 Badè-Oos bis zu dè Stilllegig (1977) vom Stadtbahnhof un hèt denn selen Namè erhaaltè. Diè Yheimischè bruuchet bis hütt dè Name Oos reschp. Badè-Oos.
Die Rhydalbahn sött im Rahmè vo dè Neu- un Uusbauschtrecki Karlsruè–Baasel nach Plään um 1990 zwischè Karlsruè un Offèbürg für durrègängig 160 km/h uusbaut worrè.[6] Bis 2008 sött lutt èm dütsch-schwizerischè Staatsvotraag diè gsamti Strecki mindeschtens virgleisig uusbaut worrè, um denn als nördlichè Hauptzuèlauf zum neuè Gottard-Basisdunnel Richtig Italiè z dienè. Diè Dütsch Bahn hèt dodèzuè s Brojekt Neu- un Uusbaustrecki Karlsruè–Basel uffglait.
Zwischè Karlsruè un Raschtatt volaufèt im relativ chlynè Abschtand ebèfalls diè beidè Streckè vo dè Rhydalbahn un dè Rhybahn. Zwischèd èm Raschtatter Bahnhof un dè Krüzig mit dè A 5 isch d Strecki bis jetzt no zweigleisig, well d Streckèführig i sellem Beraich lang umschtrittè gsi isch. Jetzt isch èn Dunnel unter Raschtatt durè zwischè Raschtatt-Niderbüèl un èm Abzwyg vo dè B 3 un dè B 36 blanet. Zwischè Raschtatt un Durmersheim sin scho Erdarbetè entlang dè B 36 für d Neubaustrecki durègführt worrè. Zwischè Badè-Oos-Hauèeberschtei un Offèbürg sin inzwischè durègängig nebè dè beidè aaltè Gleis zwei neui Schnellfahrgleis in Betryb gno worrè. Sit Dezember 2012 in Betryb isch dè Chatzebärgdunnel zwischè Fryburg un Basel zuè dè Umgehig vom Nàdelöör „Iischteiner Chlotz“. Dè reschtliche Beraich zwischè Offèbürg un Basel isch derzit no in Blanig.
| Datum | Abschnittsaafang | Abschnittsendi |
|---|---|---|
| 12. September 1840 | Monnèm Hbf | Heidelberg Hbf |
| 10. April 1843 | Heidelberg Hbf | Karlsruè Hbf |
| 1. Mai 1844 | Karlsruè Hbf | Raschtatt |
| 6. Mai 1844 | Raschtatt | Badè-Oos |
| 1. Juni 1844 | Badè-Oos | Offèbürg |
| 1. August 1845 | Offèbürg | Fryburg Hbf |
| 1. Juni 1847 | Fryburg Hbf | Müllheim (Badè) |
| 15. Juni 1847 | Müllheim (Badè) | Schlyèngè |
| 8. November 1848 | Schlyèngè | Efringè |
| 22. Januar 1851 | Efringè | Haltingè |
| 1855 | Haltingè | Basel |
Hütigi Situation ändere
Diè Rhydalbahn zelet hüt zuè dè meischtbefarenè Bahnstreckenè vo Dütschland sowoll im Personè- als au im Güètervokehr, unter anderem weg èm länderüberschritendè Vokehr i dè Schwiz un noch Frankrych uff dèrè Strecki. Fernzuughaalt sin immer Monnèm, Heidelberg, Karlsruè, Fryburg un Basel Bad. Bf, teilwys au Wysloch-Walldorf, Bruchsaal, Raschtatt, Badè-Badè un Offèbürg.
Uff èm Abschnitt Monnèm–Karlsruè vokehret sit Dezember 2003 diè Liniè S3 (Germersheim–Karlsruè) un S4 (Germersheim–Bruchsasl) vo dè S-Bahn RheinNeckar. Zwischè Bruchsal und Acherè vokehret d Stadtbahnliniè S31, S32, S4 un S41 vo dè Stadtbahn Karlsruè. Zwischè Karlsruè un Offèbürg vokeeret d RE-Züüg vo dè Schwarzwaldbahn stündlich, sit Dezember 2009 teilwys halbschtündlich; zwischè Offèbürg un Basel ergänzet sich RE- un RB-Züüg zu nem Halbschtundètakt.
A beidnè Endpünkt befindet sich jewyls eini vo dè gröschtè Rangyrbahnhöf Europas: Monnèm Rbf wie au ennet dè Staatsgränz Basel SBB RB z Muttenz, beidi zweisitig aaglait. Diè witerè Rangyrbahnhöf vo dèrè Strecki – z Heidelberg, Karlsruè, Offèbürg, Fryburg im Briisgau un Basel Badischè Bahnhof – sin stillglait worrè.
Sit èm 9. Dezember 2012 isch zwischè Schlyèngè un Haltingè diè zweigleisigi Neubauschtrecki durch dè Chatzèbärgdunnel eröffnet worrè. Dodèmit vobundè isch zuèkünftig è Entmischig vom schnellè Personèfernvokehr un èm Gütervokehr im Raum Basel. Dodèzuè diènt au d Erwiterig vo dè so gnanntè Vobindigsbahn zwischè Basel Badischè Bahnhof (nördlich vom Rhy) un èm Abzwyg Gellert (südlich vom Rhy) durch è witeri Rhybrugg.
Im Raamè vo dè Uusbaumaßnahmè für d S-Bahn Main-Necker läuft d Blanig für èn dreigleisigè Abschnitt zwischè Monnèm Hauptbahnhof un Mannheim Fridrichsfèld Süèd. Der zusätzlichè virgleisigè Uusbau bis Heidelberg bfindet sich i dè Konzeptionsphasè (Stand: 2012).[7]
Bediènigsaagebot ändere
Fernvokeer ändere
Im Schinèpersonèfernvokeer wörd d Rhydalbahn vo diversè Intercity-Èxprèss- un Intercity-Liniè befaarè.
Luèg au Lischtè vo dè Intercity-Èxprèss-Liniè bzw. Listè vo dè Intercity-Liniè.
| Liniè | Zuuglauf |
|---|---|
| ICE 12 | Berlin – Braunschweig – Kassel-Wilhelmshöchi – Frankfurt (Main) – Karlsruhe – Basel (– Bärn – Interlakè Oscht) |
| ICE 20 | (Kyl –) Hamburg – Kassel-Wilhelmshöchi – Frankfurt (Main) – Karlsruè – Basel (– Bärn – Interlakè Oscht) |
| IC 30 ICE 31 |
Kyl – Hamburg – Dortmund – Duisburg/Wuppertal – Köln – Koblenz – Frankfurt (Main) – Karlsruè – Basel – Chur |
| ICE 43 | (Amschterdam – Duisburg bzw. Dortmund –) Köln – Frankfurt (Main) Flughafè – Karlsruè – Basel |
| ICE 83 | Paris – Karlsruè – Stuègett (– Münchè) |
| IC 60 | Stroosburg – Badè-Badè – Bruchsaal – Stuègett – Münche |
| IC 61 | Basel – Fryburg – Karlsruè – Stuègett – Nürnberg |
| IC 26 IC 35 |
Norddeich Mole – Köln/Hamburg – Frankfurt – Karlsruè – Offèbürg – Tryberg – Singè – Konschtanz |
Nahvokeer ändere
Im Schinepersonènohvokeer wörd d Rhydalbahn vo èrè Interregio-Express-Liniè wiè au vo verschidnè Regional-Èkspress-, Regionalbahn-, S-Bahn- un Stadtbahnliniè bediènt.
| Liniè | Zuuglauf |
|---|---|
| IRE | Karlsruè – Badè-Badè – Offèbürg – Hausach – Villingè – Konschtanz |
| RE 1 | Monnèm – Heidelberg – Eberbach – Heilbronn |
| RE 2 | Monnèm – Heidelberg – Sinsè – Heilbronn |
| RE | Karlsruè – Badè-Badè – Offèbürg – Huusach – Villingè – Konschtanz |
| RE | Heidelberg – Wysloch-Walldorf – Bruchsaal – Brettè – Stuègett |
| RE | Offèbürg – Lahr – Emmedingè – Denzlingè – Gundelfingè – Fryburg (– Basel Bad Bf) |
| RE | (Offèbürg –) Fryburg – Bad Krozingè – Müllheim - Weil am Rhy – Basel Bad Bf (– Basel SBB) |
| RB 2 | Biblis – Monnèm – Schwetzingè – Hockenè – Grabbè-Neudorf – Karlsruè |
| RB | (Offèbürg –) Emmendingè – Kollmarsrüti – Gundelfingè – Fryburg-Herderè – Fryburg |
| RB | Fryburg – Schallschtadt – Norsingè – Bad Krozingè – Müllheim – Neuèbürg |
| RB | Fryburg – Schallschtadt – Norsingè – Bad Krozingè – Müllheim – Basel Bad Bf |
| SWEG | Fryburg – Schallschtadt – Bad Krozingè – Oberkrozingè – Staufè |
| BSB | Elzach/Waldkirch – Denzlingè – Gundelfingè – Fryburg-Zähringè – Fryburg-Herderè – Fryburg Hbf (– Staufè) |
| OSB | Offèbürg – Appèwyèr – Acherè |
| S-Bahn RhyNecker: | |
| S 1 | Homburg – Kaisersluterè – Monnèm – Heidelberg – Mosbach – Oschterburkè |
| S 2 | Kaisersluterè – Monnèm – Heidelberg – Mosbach |
| S 3 | Germosheim – Monnèm – Heidelberg – Bruchsaal – Karlsruè |
| S 4 | Germersheim – Monnèm – Heidelberg – Bruchsaal |
| Stadtbahn Karlsruè: | |
| S 4 | Öhringè – Heilbronn – Brettè – Karlsruè-Durlach – Karlsruè Marktpl. – Raschtatt – Badè-Badè – Acherè |
| S 31 | Odèheim – Bruchsaal – Karlsruè – Ettlingè Wescht – Raschtatt – Freudèschtadt |
| S 32 | Menzingè – Bruchsaal – Karlsruè – Ettlingè Wescht – Raschtatt – Badè-Badè – Acherè |
| S 41 | Karlsruè-Marktpl. – Durmersheim – Raschtatt – Freudèstadt – Eutingü im Gäu |
| Regio S-Bahn Basel: | |
| S 5 | (Schopfè –) Steinè – Lörrach – Weil am Rhy |
| S 6 | Zell im Wysèdal – Basel Bad Bf – Basel SBB |
Rollendes Matriaal ändere
Im EC/IC-Vokehr wörret meischtens Lokomotivè vo dè Baureiè 101 vowendet, im Regionalvokehr abber Maschinè vo dè Baureihè 146 un Baureihè 111 mit Doppelschtockwägè odder n-Wägè. Z Mittelbadè vowendet d Albdal-Vokeers-Gsellschaft (AVG) uff dè Stadtbahn-Karlsruè Zweisyschtemschtadtbahnwägè vo dè Baureihè 450. Je nooch Lifferseriè mit WC un Banoramavoglasig. Am Oberrhy sin im RB- Vokeer hüfig Drybwägè vo dè Baureihè 425 im Ysatz sowiè mengmol diè DB-Baureihè 111 mit n-Wägè. Diè SWEG, OSB un diè BSB setzet Regio-Shuttles (BR 650) y. Zwischè Baasel SBB un Baasel Bad. Bf vokehret d SBB mit Fahrzüüg vom Typ Stadler Flirt vo de Thurgauer Firma Stadler Rail.
Literadur ändere
- Helmut Röth: Auf Schienen zwischen Odenwald und Pfalz. Fotografien 1955–1976. Verlag Pro Message, Ludwigshafen am Rhein 2006, ISBN 3-934845-18-5 (297 alte Fotografien).
Weblinggs ändere
Commons: Rhydalbahn – Sammlig vo MultimediadateieEinzelnochwys ändere
- ↑ Eisenbahnatlas Deutschland 2007/2008. 6. Auflage. Schweers+Wall, Aachen 2007, ISBN 978-3-89494-136-9.
- ↑ Informatione un Bilder zue dr Tuäll vu dr Strecki 4000 uf www.eisenbahn-tunnelportale.de
- ↑ Ernst Krittian: Die Ausbau- und Naubaustrecke Karlsruhe–Basel. In: Die Bundesbahn. Jg. 63 (1987), Nr. 10, ISSN 0007-5876, S. 911–916.
- ↑ Neue Signalanlagen auf der Strecke Offenburg–Basel. In: Die Bundesbahn. Jg. 43, 1969, ISSN 0007-5876, S. 329.
- ↑ Erich Fein: Die Westliche Einführung der Riedbahn in den Hauptbahnhof Mannheim. In: Die Bundesbahn. Nr. 61, 1985, S. 401–408.
- ↑ Johann Leonhäuser: Brücken für die ABS/NBS Karlsruhe–Basel im Abschnitt Karlsruhe–Offenburg. In: Die Bundesbahn. Jg. 66, Nr. 5, 1990, ISSN 0007-5876, S. 481–485.
- ↑ Ausbau der Infrastruktur für die S-Bahn Rhein-Neckar. In: DB ProjektBau (Hrsg.): Infrastrukturprojekte 2012: Bauen bei der Deutschen Bahn. Eurailpress, Hamburg 2012, ISBN 978-3-7771-0445-4, S. 136–139.